به گزارش سلام نو به نقل از ایسنا، سیاوش آریا آخرین وضعیت تپۀ پیش از تاریخی «پوستچی» شیراز را این‌گونه تشریح کرد: این تپه که در نتیجۀ فصل چهارم کاوش‌های باستان‌شناختی در اسفندماه ۱۳۹۹ خورشیدی، دیرینگی آن به هزارۀ پنجم پیش از میلاد، یعنی حدود هفت‌هزار سال پیش رسید، به حال خود رها و شبیه به ویرانه شده است. گسترش روزافزون ساخت و سازها در عرصه و حریم درجه یک این محوطۀ ارزشمند باستانی، آینده‌ای تاریک را برای آن رقم زده است. مردم بومی و پیرامونی این محوطۀ تاریخی و فرهنگی، بخشی از فنس کشی‌هایی را که شهرداری برای حفظ و پاسداشت آن کشیده است، از میان برده و کنده‌اند و به درون آن راه یافته و در این جایگاه ارزشمند باستانی به دوچرخه‌سواری و گردش سرگرم هستند. بدتر از همه، این‌که افراد معتاد و مزاحم همه روزه در درون محوطۀ تاریخی پوستچی در رفت و آمد بوده و در آن‌جا سرگرم مصرف مواد مخدر و حرکات ضداخلاقی و ناسازگار با محیط شهری و منطقه هستند.
او همچنین اظهار کرد: یکی از مواردی که محوطه‌های باستانی در سراسر کشور با آن دست به گریبان بوده و به یکی از مهم‌ترین چالش‌های میراث فرهنگی تبدیل شده است، دست‌اندازی به عرصه و حریم درجه یک آن‌ها است. ساخت و سازهای بی‌ضابطۀ مردم بومی منطقه و گاه مسائل عمرانی که از سوی برخی نهادها و ارگان‌های شهری انجام شده و توسعۀ ناپایدار را رقم زده و بخشی از هویت و شناسنامۀ مردم را از صفحۀ تاریخ و چهرۀ روزگار پاک می‌کند، از دشواری‌های پیش روی بیشتر محوطه‌های باستانی کشور از جمله تپۀ «پوستچی» شیراز است.
این کنشگر میراث فرهنگی افزود: همۀ این محوطه‌ها به ثبت ملی رسیده‌اند و قانون دربارۀ آن‌ها روشن و شفاف است و هرگونه دست‌اندازی در عرصه و حریم یادمان‌های تاریخی و فرهنگی، ممنوع بوده و تخلف به شمار می‌آید و حتی قانون‌گذار برای آن جرم در نظر گرفته است، اما با این همه و با وجود قانون‌های روشن و آشکار، باز هم دست‌اندازی به یادمان‌های تاریخی و ملی ادامه دارد و به مهم‌ترین چالش روز میراث فرهنگی تبدیل شده است.
او در ادامه گفت: نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، این است که همۀ نهادها و سازمان‌های دولتی و حتی مردم در برابر حفظ و پاسداشت یادمان‌های ملی و تاریخی مسؤولیت دارند و نباید همۀ مسؤولیت‌ها را تنها بر دوش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انداخت. در این میان، آنچه مایۀ شگفتی است، آن است که به جای پشتیبانی و همراهی نهادها و ارگان‌های دولتی و مردم با وزارت میراث فرهنگی، همواره خود را در برابر آن قرار داده و با رِخنه در دستگاه‌های دولتیِ رده‌بالا به یادگارهای نیاکانی خویش که هویت و شناسنامۀ آن‌ها به شمار می‌آید، آسیب می‌رسانند! موضوعی که در این‌جا بسیار اهمیت دارد، دور زدن قانون و زیرپا گذاشتن آن است که همواره از سوی نهادها و گاه مردم صورت می‌گیرد و زور میراث فرهنگی هم در بیشتر مواقع به آن نمی‌رسد و همواره یادمان‌های تاریخی و ملی فدای خودخواهی‌ها و قربانی دست‌های پشت پردۀ قدرت و ثروت شده و در فرجام این نشانه‌های هویتی و شناسنامۀ بالنده و افتخارآمیز مردمانی با فرهنگ و تمدن است که از میان می‌رود و به زباله‌دان تاریخ می‌پیوندد، اما نیاز به یادآوری است که همۀ این مسائل در تاریخ ثبت خواهد شد و آیندگان با بدنامی از ما یاد خواهند کرد.
آریا ادامه داد: ساخت و سازها در عرصه و حریم تپۀ پوستچی که به ثبت ملی نیز رسیده است، همچنان ادامه دارد و گویا مسؤولان فرهنگی و مدیریت شهری و سرپرست اصلی آن، یعنی ادارۀ میراث فرهنگی شهرستان شیراز همگی در خوابی ژرف و زمستانی فرو رفته یا این‌که، خود را به خواب زده و چشم‌ها را بر نابودی این محوطۀ ارزشمند بسته‌اند.
این پژوهشگر میراث فرهنگی در شیراز گفت: یکی از دشواری‌هایی که محوطه‌های تاریخی و فرهنگی همواره با آن روبه‌رو بوده و تا کنون وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نتوانسته است برای آن راه‌کاری بنیادین پیدا کند، دستبرد سوداگران و قاچاقچیان اموال تاریخی و فرهنگی به بهانه‌های پوچ و خیال‌اَنگیز برای یافتن گنج که هیچ‌گونه وجود خارجی نیز نداشته و ندارد، است. کمبود بودجه و نیروی انسانی کافی در یگان حفاظت میراث فرهنگی برای پاسداری و نگاهبانی از یادمان‌های تاریخی و فرهنگی کشور سبب شده است که بیشتر محوطه‌های تاریخی و فرهنگی مورد دستبرد سودجویان قرار گیرد و به یکی از چالش‌های بزرگ در زمینۀ حفاظت از میراث فرهنگی کشور تبدیل شود.
حفاری غیرمجاز در تپه هفت‌هزارساله
او افزود: تپۀ پوستچی شیراز که پیشینۀ آن بر پایۀ کاوش‌های باستان‌شناختی به بیش از هفت‌هزار سال پیش می‌رسد، نیز مورد دستبردِ تاراج‌گران قرار گرفته است و آن‌ها با کند و کاوهای غیرمجاز و کندن گودال‌های بزرگ چندمتری به لایه‌های باستان‌شناسی محوطه، آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را وارد کرده‌اند. همچنین در بخش‌هایی از محوطه، انبوهی از لاستیک‌های خودرو ریخته شده که سودجویان برای آتش زدن لاستیک‌ها در این محوطه تاریخی ارزشمند و بهره اقتصادی از آن، دست به این کار زده‌اند که بی‌گمان می‌تواند افزون بر آسیب‌های وارده به محوطه، احتمالا به فاجعه‌ای هولناک تبدیل شود.
این فعال میراث فرهنگی همچنین کاشت نهال و درخت در درون عرصه محوطه «پوستچی» را از دیگر دشواری‌های موجود برشمرد و گفت: این اقدام بر پایۀ قانون‌های میراث فرهنگی ممنوع بوده و حتی جرم به شمار می‌آید. هرچند، در گزارش‌های باستان‌شناسان و کاوشگران تپۀ پوستچی در سال‌های گذشته به مالکیت خصوصی بخش‌هایی از این محوطه اشاره شده است، ولی نهادهای مسؤول و مدیریت شهری وظیفه دارند با خریداری و سرمایه‌گذاری در این محوطۀ ارزشمند ملی و تاریخی با همۀ توان و به شایستگی از آن پاسداری و حفاظت کنند؛ زیرا تپۀ پوستچی هویت و شناسنامۀ همه مردم شیراز به شمار می‌آید و هرگونه کوتاهی و کم‌کاری در برابر آن، در تاریخ ثبت خواهد شد و آیندگان به بدنامی از ما یاد خواهند کرد.
جایگاه پمپ گاز در عرصه تپه باستانی
آریا همچنین به رویش گیاهان هرز و خاشاک که چهره‌ای زننده به این تپه که کاوش‌های باستان‌شناسی در آن انجام شده داده است، اشاره کرد و افزود: این وضعیت زیبنده شهری همانند شیراز با آن جایگاه والای فرهنگی و هنری نیست و جا دارد مسؤولان فرهنگی و مدیریت شهری آستین‌ها را بالا زده و به جای سردادن شعارهای رنگارنگ و گرفتن عکس یادگاری در درون محوطه و پُز دادن پیشینۀ درازدامان منطقه و پاس‌کاری توپ در زمین یکدیگر، هر چه زودتر چاره‌ای ریشه‌ای برای آن اندیشه کنند.
به گفته این پژوهشگر میراث فرهنگی در شیراز، نخستین بار و بیش از ۵۰ سال پیش از سوی «پل گاچ» باستان‌شناس بریتانیایی به تاریخی بودن تپۀ پوستچی اشاره شده است، ولی ساخت و سازها روی عرصۀ محوطه کمابیش از دو دهه پیش آغاز شده که در فرجام این یادمانِ باستانی در تاریخ چهارم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۵ خورشیدی و با شمارۀ ۳۱۴۶۳ به ثبت ملی می‌رسد. کاوش‌های باستان‌شناختی نیز از همان سال ۱۳۹۵ خورشیدی آغاز شده و تا اسفندماه ۱۳۹۹ خورشیدی و در چهار فصل تا کنون صورت گرفته است که به گفتۀ کاوشگران آن نیازمند دست‌کم ۱۰ فصل کاوش‌های هدفمند و پیاپی باستان‌شناختی است.
او اضافه کرد: آثار به‌دست آمده از این تپه دربرگیرندۀ نشانه‌های معماری، سفال، ابزارهای سنگی، مُهره‌ها و اشیای تراش‌خورده است. بررسی‌های باستان‌شناختی نشان می‌دهد در فاصلۀ زمانی ۷۴۰۰ تا ۶۵۰۰ سال پیش استقرار در این محوطه وجود داشته است. با نگرش به کشف استخوان‌های جانوری یافته‌شده در تپۀ پوستچی، روشن شده است که مردمان این منطقه از نظر دامپروری حرفه‌ای بوده‌اند. همچنین باستان‌شناسان می‌گویند، شواهد نشان می‌دهد این تپۀ پیش از تاریخ، روستایی بزرگ به شمار می‌آمده است و با یافتن ابزار و سرنخ‌هایی از ساختن آن‌ها، به گمان فراوان این‌جا در گذشته‌ای دور کارگاه بزرگ ساخت و صادرات ابزار سنگی بوده است.
در ادامه آریا گفت: بقایای معماری و سازه‌های به‌دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی تپه پوستچی نشان می‌دهد ویژگی این تپه در دوره‌های گوناگون تاریخ، استفاده از چینه و خشت به عنوان مصالح ساختمانی بوده است. همچنین شاخص‌ترین مجموعه معماری به‌دست‌آمده در تپۀ پوستچی، ساختمانی است که دارای دست‌کم چهار فضای اتاق چهارگوش است. دیوارهای این ساختمان، بسیار ساده و ابتدایی است و به نظر می‌رسد که سازندگان آن بیشتر از گل رُس با بافتی خشن و کلوخ‌هایی با ساختار بسیار ضعیف استفاده کرده‌اند. هم‌اینک تپۀ پوستچی در محدوده فضایی به گستردگی ۱۲هکتار از زمین‌های کشاورزی و باغ قرار دارد و کمابیش نیمۀ جنوبی آن صاف شده که روی آن، خانه‌های مسکونی و کوچه‌ها پدید آمده است.
به گفته این پژوهشگر، کارشناسان از تپۀ پوستچی با نام دهکدۀ پیش از تاریخ شیراز یاد می‌کنند که از ارزش بسیار ویژه‌ای برخوردار است و رازهای سر به مُهر فراوانی را در دل خود پنهان دارد که با بررسی و کاوش‌های باستان‌شناختی در آینده می‌توان به وضعیت زیست و کارکردهای محوطه و حتی روابط اجتماعی مردم آن دوره پِی برد و شناخت ما را در هزاره‌های چهارم و پنجم پیش از میلاد در این بخش از دشت شیراز بیشتر خواهد کرد.
بخشی از فنس‌کشی‌ها که شهرداری برای حفاطت کشیده که بخش‌هایی از آن توسط بومی‌ها کنده شده است
کاشت نهال در محوطه باستانی هفت‌هزارساله
تخلیه نخاله‌های ساختمانی در محوطه باستانی
شلختگی محیطی در عرصه و حریم این میراث باستانی
نظر شما