نیروهای ویژه نظامی ایران که باید آن‌ها را بشناسید

سلام نو – کیوان پیشرویان: نیروهای نظامی هر کشور اصلی‌ترین عامل بازدارنده فیزیکی آن در برابر تجاوزات دشمنان هستند و آمادگی همیشگی آن‌ها مسئله‌ای است که مورد توجه هر کشوری قرار دارد. کشورها سعی می‌کنند نیروهای نظامی خود را در بهترین حالت آمادگی حفظ و با بهترین تجهیزات مسلح کنند.

در این میان برخی از نیروهای نظامی سرآمد دیگر بخش‌ها و نخبه‌ترین آن‌ها هستند و برای سخت‌ترین کارها و دشوارترین ماموریت‌ها تربیت شده‌اند. نیروهای ویژه و نیروهای دلتا در ارتش آمریکا  از جمله مصداق‌های نیروهای نخبه نظامی با کاربردهای خاص هستند.

ایران نیز به عنوان دارنده یکی از زبده‌ترین نیروهای نظامی جهان، به خصوص در بخش منابع انسانی، از این نیروهای ویژه و خاص بی‌بهره نیست. در ادامه با هم نگاهی به برخی از مشهورترین یگان‌های نظامی ویژه ایران داریم.

تیپ ۶۵ نوهد؛ کلاه سبزها

مشهورترین نیروی ویژه نظامی ایران تیپ ۶۵ نیروهای ویژه هوابرد (اختصاری نوهد N.O.H.E.D FORCE) معروف به کلاه‌سبزهای ارتش ایران است که عموما زبده‌ترین نیروی نظامی ارتش به حساب می‌آید.

این تیپ در سال ۱۳۴۹ تحت نام تیپ ۲۳ نیروهای ویژه هوابرد توسط سرلشکر خلبان منوچهر خسروداد تأسیس شد و بعدها این یگان از تیپ به لشکر ارتقا یافت. در حال حاضر تیپ «نوهد» به عنوان یکی از زبده‌ترین نیروهای نظامی در جهان است و در مسابقات دوره کوهستان سال ۲۰۱۴ روسیه مقام سوم را کسب کرد. تعداد پرسنل این نیرو که دهمین نیروی ویژه و تکاور برتر جهان است حدودا ۶۵۰۰ تن است و به دلیل اهمیت بالای این تیپ فرمانده آن به پیشنهاد فرمانده کل نزاجا تایید و حکم فرمانده کل آجا منصوب می‌گردد.

ویدئویی از تیپ ۶۵ نوهد

تیپ ۵۵ هوابرد؛ چتربازها

تیپ ۵۵ هوابرد شیراز یگان ویژه هوابرد نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران است،که پادگان‌های آن در استان فارس مستقر می‌باشد و قرارگاه مرکزی آن در شهر شیراز قرار دارد. تیپ ۵۵ هوابرد در سال ۱۳۴۲ تشکیل شد و در ابتدا تیپ ۲۵ شاهین نام داشت.

تیپ ۵۵ هوابرد دارای ۲ پادگان در شیراز، در محدوده چهارراه هوابرد و بنفشه و یک یگان نظامی در منطقه سیاخ دارنگون، مستقر در جاده شیراز-کازرون می‌باشد. کلیه پرسنل ارتش برای طی دوره‌های چتربازی به تیپ ۵۵ هوابرد اعزام می‌گردند و در کمیته آموزش‌های هوابرد که روبروی پادگان است، آموزش‌های ابتدایی و تخصصی را می‌گذرانند. هوابرد جز معدود یگان‌های ارتشی خارج از تهران است، که برای رژه ۲۹ فروردین و ۳۱ شهریورماه هر سال، با چتر برای رژه به تهران، اعزام می‌شوند.

تیپ ۵۵ هوابرد در جنگ ایران و عراق

تیپ ۵۵ هوابرد در خلال جنگ ایران و عراق از یگان‌های عمل‌کننده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران بود. این تیپ در طول جنگ، در بیش از ۲۳ عملیات آفندی و ۸ عملیات پدافندی شرکت نمود. از جمله عملیات‌هایی که این تیپ نقش مؤثر و تعیین‌کننده‌ای در آن داشته‌است می‌توان به عملیات‌های ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، مسلم بن عقیل، والفجر مقدماتی، خیبر، قادر و والفجر ۸ اشاره کرد. نیروهای این تیپ در عملیات بیت‌المقدس اولین رزمندگانی بودند که به دروازه‌های خرمشهر رسیدند. تیپ ۵۵ هوابرد در طول جنگ ۲۳۵۰ کشته، ۱۲۷۰۰ زخمی و ۱۱۶۲ اسیر داد.

ویدئویی از تیپ ۵۵ هوابرد

تیپ ۲۵ تکاور؛ واکنش سریع

تیپ ۲۵ نیرو مخصوص واکنش سریع که قبلاً با نام تیپ ۲۵ مستقل تکاوران ممتاز شناخته می‌شد، یکی از تیپ‌های تکاوری نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که در استان آذربایجان شرقی، شهرستان تبریز مستقر می‌باشد. این تیپ از زبده‌ترین نیروهای ویژه شمالغرب ایران بوده که در سال ۹۶ به واکنش سریع تغییر ماهیت داده‌است.

از لحاظ آمادگی این تیپ در سطح بسیار بالایی قرار دارد و با رزمایش‌ها (آزمایش گردان)، ورزش‌های تکاوری، رزم شبانه، آموزش‌های عمومی نظامی و آموزش‌های تخصصی ادوات نظامی و بازدیدهای سلسله مراتب که به‌طور مرتب و برنامه‌ریزی شده صورت می‌گیرد، این آمادگی روز به روز ارتقا می‌یابد.

تیپ تکاور در عملیات نصر ۹

این عملیات اول آذر ماه سال ۱۳۶۶ در منطقه «اربیل» به مدت سه روز اجرا شد و در سوم آذرماه با موفقیت به پایان رسید. در این عملیات گردان‌های «۱۰۹»، «۱۱۷»، «۱۳۲»و «۱۹۸» از لشکر ۶۴ پیاده ارومیه و گردان «۷۹۵» از تیپ ۲۵ تکاور، با پشتیبانی یگان‌های توپخانه و هوانیروز ارتش شرکت داشتند.

آزادسازی تپه شهدا در حمله اولیه توسط نیروهای ارتش ایران، کشته و زخمی شدن حدود ۱۸۰۰ نفر از عراقی‌ها به همراه ۸۰ نفر از اعضای سازمان مجاهدین خلق و اسارت ۱۰۰ نفر از آنها، انهدام ۳ دستگاه تانک و نفربر، ۱۹ عراده توپ، ۱۰ قبضه خمپاره‌انداز، ۶۰ دستگاه خودرو و بیش از ۴۵۰ قبضه انواع سلاح‌های سبک به همراه ۶ انبار مهمات از عراق و به غنیمت درآمدن جنگ‌افزار سبک و سنگین، وسایل مخابراتی و مقادیری از انواع مهمات از جمله دستاوردهای این عملیات به شمار می‌آید.

تکاوران نیروی دریایی ارتش؛ تیپ یکم تفنگداران دریایی ایران

نیروی دریایی ارتش نیز مثل نیروی زمینی تیپ تکاوران خاص خود را دارد. تیپ یکم تفنگداران دریایی ایران(S.B.S) یا تیپ یکم تفنگداران دریایی امام حسین، تیپ تفنگداران دریایی نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران مستقر در بندر عباس، در استان هرمزگان است. این واحد به عنوان یکی از قدرتمندترین واحدهای تکاوری در نیروهای مسلح ایران محسوب می‌شود. مرکز عملیاتی این تیپ در آبهای خلیج فارس مستقر است و قادر به عملیات تا شعاع عملیاتی ۳ هزار کیلومتر، از مقر اصلی است.

تیپ دوم تفنگداران دریایی رسول اکرم، تیپ سوم تفنگداران دریایی حمزه سیدالشهدا، تیپ چهارم تفنگداران دریایی امام رضا، تیپ عملیات ویژه ((مسلم ابن عقیل ارتش )) بندر عباس دیگر تیپ‌های نیروی ویژه نیروی دریایی ارتش هستند.

بر اساس برخی گزارش‌ها یگان تکاوران ویژه دریایی ارتش "SBS" قویترین یگان عملیات ویژه در کل نیروهای مسلح ایران محسوب می‌شود این یگان در مرکز اموزش تفنگداران و تکاوران دریایی ارتش (منجیل) اموزش می‌بیند.

تفنگداران دریایی ایران از برجسته ترین تکاوران دنیا هستند. در سیستم ارتش نیروی دریایی شامل ۴ تیپ است:

• تیپ یکم تفنگداران دریایی ایران: مرکز عملیاتی در آب‌های خلیج فارس
• تیپ دوم تفنگداران دریایی ایران:  بندر جاسک، استان هرمزگان
• تیپ سوم تفنگداران دریایی ایران: مستقر در کنارک در استان سیستان و بلوچستان
• تیپ چهارم تفنگداران دریایی ایران: قرارگاه فرماندهی در شهر بندر انزلی، استان گیلان

گردان تکاوران دریایی بوشهر نیز این یگان به‌طور عامیانه به کلاه‌سبزها و به صورت رسمی به S.B.S معروف هستند.

 تفنگداران دریایی منجیل 

مرکز آموزش تفنگداران دریایی منجیل را باید یکی از قدیمی ترین مراکز آموزش نظامی در ایران بدانیم، ورودی ها با مدرک دیپلم دوره تفنگداری را در آن طی مدت ١٦ ماه با آموزش های سخت پشت سر می گذارند. آنها بعد از این دوره در صورت تمایل برای رسیدن به مرحله تکاوری S.B.S۲ و بر سر گذاشتن کلاه سبز باید یک دوره سخت و طاقت فرسای ٦ ماهه و بعد از آن، باز به خواست خودشان برای رسیدن به مرحله S.B.S۱ یک دوره ٤ ماهه با شدیدترین تمرینات در دریا، ساحل، کوهستان، جنگل و زیر آب را پشت سر بگذارند؛ دوره هایی که آنقدر سخت هستند و فقط افراد انگشت شماری توان به پایان رساندن آن را خواهند داشت.

یگان تکاور صابرین؛ نیروی ویژه سپاه

یگان تکاور صابرین یا یگان نیرو مخصوص صابرین مجموعه‌ای از گردان‌های تکاوری نیروی زمینی سپاه پاسداران است، که نیروی انسانی آن به منظور انجام عملیات‌های ویژه آموزش داده می‌شوند. این یگان در سال ۱۳۷۹ توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به منظور مبارزه با تروریسم شکل گرفت و در ابتدای شکل‌گیری، نیروهای آن توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران آموزش داده می‌شد.

از پژاک تا داعش؛ میدان‌های نبرد صابرین

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۹ با هدف آموزش نیروهایی با قابلیت انجام عملیات‌های ویژه، اقدام به تشکیل یگانی تحت عنوان نیروی مخصوص صابرین نمود. نخستین گروه از نیروهای این یگان، توسط نیروی زمینی ارتش آموزش داده شدند. هم‌اکنون یکی از یگانهای نیروی مخصوص نیروی زمینی سپاه پاسداران، یگان ویژه صابرین است.

مبارزه با پژاک

به دنبال گسترش فعالیت‌های گروه پژاک در غرب ایران، در اواخر دهه ۱۳۷۰ و اوایل دههٔ ۱۳۸۰ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تصمیم گرفت تا یگانی از نیروهای ویژه را برای انجام عملیات‌های ویژه و مقابله با تروریسم، تشکیل دهد. درگیری‌های این یگان با گروه پژاک نیز تا سال ۱۳۹۰ ادامه داشت.

مبارزه با جیش‌العدل

پس از ربوده شدن ۵ مرزبان ایرانی در سال ۱۳۹۲ در مرز سراوان، سپاه پاسداران مسئولیت تأمین امنیت مرز جنوب شرقی کشور را برعهده گرفت و این یگان را برای مقابله با گروه جیش‌العدل، به استان سیستان و بلوچستان فرستاد.

مبارزه با داعش

این یگان با به وجود آمدن داعش در عراق و سوریه، بعنوان نیروهای مخصوص، توسط فرماندهی کل سپاه پاسداران، به این مناطق فرستاده شد.

ویدئو یگان تکاور صابرین

نیروهای ویژه دریایی سپاه؛ نخبه‌های نظامی سپاه

نیروهای ویژه دریایی سپاه (مخفف انگلیسی: S.N.S.F) در اواخر سال ۸۶ به دستور فرماندهی کل قوا و فرماندهی دریادار محمد ناظری با هدف حضور در خلیج عدن و ایجاد نیرویی که قدرت برخورد و انهدام داشته باشد، تشکیل شد. پایگاه کنونی این نیرو در جزیره فارور است. احتمالا محمد ناظری را با مسابقه فرمانده در شبکه افق به خاطر بیاورید.

اعضا این نیرو بهترین های نظامی سپاه که گلچینی از تمام نیروهای سپاه هستند. افراد این نیرو قابلیت مقابله و هجوم از راه دریا، خشکی و هوا را دارند.

افراد این یگان قابلیت مقابله و هجوم از راه دریا، خشکی و هوا را دارند؛ یعنی هر نیرو آموزش‌هایی از قبیل:

    غواصی
    چتربازی
    زندگی در شرایط سخت،
    کار در ارتفاع
    بقا
    انواع تیراندازی
    حفاظت از شناور
    تصرف ساحل
    تسخیر شناور
    رهایی گروگان
    جنگ شهری
    تک تیراندازی
    تخریب را فرا می‌گیرند.

محمد ناظری، فرمانده و بنیانگذار شهید این نیروی ویژه، از چهره‌های موثر نظامی سپاه در تمام سال‌های گذشته بود. او فرمانده و بنیانگذار یگان ویژه تکاوری نیروی دریایی سپاه پاسداران، مرکز آموزش هوابرد سپاه و از بنیانگذاران دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه (دافوس سپاه) بود و نقش مهمی در رشد کیفیت نظامی سپاه داشت.

ماموریت فعلی نیروی ویژه دریایی سپاه

در حال حاضر یکی از مأموریت‌های این نیرو حفاظت از کشتی‌های تجاری ایران برای مقابله با دزدی دریایی و ایمن تر شدن آب راه‌های خلیج فارس است.

اما دلیل استفاده از اسامی و القاب به زبان انگلیسی در این گروه (S.N.S.F) به این دلیل است که حضور این افراد و نیروها در فضاها بین‌المللی و آبهای آزاد و رودررویی روزانه با تمامی کشتی‌های ایرانی و خارجی در خلیج فارس تشخیص بر نامگذاری این تیپ به زبان انگلیسی نیز شد. استفاده این نیروها از استانداردهای روز، سلاح‌ها و تجهیزات پیشرفته و همچنین آموزشهای کاملاً به روز باعث متفاوت شدن آنها شده‌است.

سپاه قدس؛ نیروی ویژه از جنسی دیگر

سپاه قدس در واقع یکی از نیروهای زیر مجموعه سپاه پاسداران است و نام رسمی آن نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. با استانداردهای مرسوم سپاه قدس یک نیروی ویژه حساب نمی‌شود و خود یک نیرو است که می‌تواند یگان ویژه‌ای داشته باشد، اما ساختار، اهداف و کارکرد سپاه قدس عملا کل این واحد نظامی را به یک نیروی ویژه نظامی بدل کرده است.

نیروی قدس در واقع شاخه برون مرزی سپاه پاسداران است و ریشه آن به رویکرد حمایت از نهضت‌های آزادی بخش و فعالیت قرارگاه‌هایی مثل رمضان باز می‌گردد.

دو سال پس از پایان جنگ تحمیلی و با توجه به  شرایط خاص منطقه نیاز بود تا فعالیت‌های برون مرزی سپاه سر و سامانی جدی‌تری به خود بگیرد و بر همین اساس در سال ۶۹ با تایید فرمانده معظم کل قوا، نیروی جدیدی به نام نیروی قدس به ساختار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اضافه شد و سردار وحیدی نیز به عنوان اولین فرمانده این نیرو منصوب شد  و تا سال ۷۶ در این مسئولیت باقی ماند.

بعد از احمد وحید، که امروز وزیر کشور است، قاسم سلیمانی فرماندهی سپاه قدس را بر عهده گرفت. سلیمانی که از فرماندهان جوان جنگ بود تا پیش از آن فرماندهی لشکر ۴۱ ثارالله را بر عهده داشت و با قاچاقچیان مواد مخدر درگیر بود.

حضور سردار قاسم سلیمانی در فرماندهی سپاه قدس- که با شهادتش به پایان رسید - دو دهه به طول انجامید و او در این دوران نقش سپاه قدس را به شدت ارتقا داد. او فرمانده نظامی کم نظیر، دیپلماتی توانمند و استراتژیستی قابل توجه بود که عراق تا سوریه و از افغانستان تا لبنان نقش آفرینی‌های قابل توجهی داشت.

اختیارات، توامندی‌ها، روابط و جایگاه سپاه قدس باعث شده تا این نیروی نظامی تماما به یک نیروی ویژه بدل شود و نیروهای آن از موثرترین نیروهای نظامی ایران باشند. اکنون اسماعیل قاآنی فرمانده سپاه قدس است.

اسماعیل قاآنی، فرمانده سپاه قدس، کیست؟

اسماعیل قاآنی اکبرنژاد در ۱۷ مرداد سال ۱۳۳۶ در شهر مشهد زاده شد و دوران کودکی و نوجوانی، تا دریافت مدرک دیپلم متوسطه را در شهر مشهد سپری کرد. پس از تأسیس سپاه پاسداران، از سال ۱۳۵۸ به عضویت در سپاه پاسداران درآمد.

اسماعیل قاآنی در اواسط سال ۱۳۵۹ با وقوع ناآرامی‌های کردستان، به آن منطقه رفت و در درگیری‌های این ناحیه حضور فعال داشت. او از ابتدای سال ۱۳۶۰ تا پایان جنگ ایران و عراق نیز در استان خوزستان مستقر بود. قاآنی در سال ۱۳۶۲ به فرماندهی تیپ ۲۱ امام‌رضا منصوب شد و تا سال ۱۳۶۶ در این جایگاه فعالیت نمود. او از سال ۱۳۶۶ تا پایان جنگ، فرماندهی لشکر ۵ نصر را برعهده داشت.

با پایان یافتن جنگ، محسن رضایی فرماندهٔ وقت سپاه پاسداران، قاآنی را به قائم‌مقامی واحد هشتم عملیات نیروی زمینی سپاه پاسداران؛ مستقر در مشهد، منصوب کرد. وی برای مدت بیش از یک سال، از ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۶ معاونت اطلاعات ستاد مشترک سپاه پاسداران را برعهده داشت. او در سال ۱۳۸۶ به‌عنوان جانشین فرمانده نیروی قدس سپاه منصوب شد و تا سال ۱۳۹۸ در این جایگاه فعالیت نمود.