سلام نو – سرویس بین‌الملل: وقتی جو بایدن وارد کاخ سفید شد و چهره‌های مؤثر برجام را در پست‌های کلیدی و مهمی مثل مشاور امنیت ملی و وزیر امور خارجه قرار داد، بسیاری گمان می‌کردند آمریکا دیر یا زود و به هر شکلی که شده به برجام باز گردد. هرچند در یک ماه نخست بایدن دستور اجرایی بازگشت به برجام را امضا نکرد یا تحریم‌ها را لغو نکرد، اما روند رخدادها یا حداقل فضای موجود کم‌وبیش به نفع برجام بود.
خبر از تصمیم بایدن برای کاهش فشار به ایران می‌آمد و گفته می‌شد که آمریکا با آزادسازی پول‌های ایران در کره جنوبی موافقت کرده است. از این طرف نیز مقامات ایران اعلام آمادگی کردند که در صورت بازگشت آمریکا به برجام و انجام کامل تعهدات، تعهدات برجامی ایران را از سر بگیرند.
با این حال فضا اندک اندک تغییر کرد. تحریم‌های جدیدی علیه دو مقام سپاه پاسداران وضع شد و وزیر خارجه آمریکا تأکید کرد که تا بازگشت تهران به تعهدات هسته‌ای خبری از آزادسازی پول‌های مسدود شده در کره جنوبی نیست. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز تأکید کرد که آمریکا جهت ترغیب ایران به حضور در میز مذاکره برای گفت‌وگو در خصوص برجام هیچ حرکت یا مشوق یک‌جانبه‌ای پیشنهاد نمی‌دهد.
سرانجام برجام؛ مذاکره یا مناقشه؟
پیش از استقرار دولت بایدن بسیاری مشکل اصلی دولت او با ایران را در حوزه برجام پلاس یا گفت‌وگوهای فرا برجامی می‌دیدند، جایی که آمریکا باید درباره مسائل منطقه و برد موشک‌های بالستیک مذاکره می‌کرد. با این وجود حالا مذاکره درباره برجام خود به یک هدف اصلی و مشکلی اساسی بدل شده است.
هر دو طرف تأکید دارند که طرف مقابل باید به برجام باز گردد و تعهداتش را از سر بگیرد و هر دو طرف تأکید دارند که حاضر نیستند امتیازی به دیگری بدهند. در این شرایط هرچند حق با ایران است، اما ظاهرا قدرت آمریکا باعث می‌شود تا بتواند به سادگی حرف زور بزند.
اما چرا آمریکا حاضر نیست به سادگی به برجام باز گردد؟ پاسخ به این حرف را می‌توان در سخنان وندی شرمن، دیپلمات ارشد آمریکا و از چهره‌های مؤثر برجام یافت. او تأکید می‌کند که شرایط جهان تغییر کرده و ما دیگر در شرایط سال ۲۰۱۶ قرار نداریم.
بر همین مبنا دولت بایدن تمایل ندارد صرفاً به برجام ۲۰۱۵ باز گردد، بلکه مایل است به مکانیزم‌های برجام بازگردد و مذاکرات حقوق بشری، نظامی و منطقه‌ای را نیز بر سر همان میز دنبال کند. این مسئله چیزی نیست که ایران نسبت به آن رضایت داشته باشد.
با همین رویکرد است که آمریکا دنبال مذاکره با ایران است و صراحتاً اعلام کرده که آماده گفت‌وگوی مستقیم است، پیشنهادی که با پاسخ منفی ایران مواجه شد. البته آن‌طور که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید روز جمعه اعلام کرد ارتباطات غیرمستقیمی میان ایالات‌متحده و ایران برای تشریح مواضع خود درمورد چگونگی بازگشت به توافق هسته‌ای وجود دارد.
سالیوان در یک نشست خبری در کاخ سفید همچنین گفت که دیپلماسی با ایران در جریان است؛ اما این دیپلماسی در این مقطع به‌صورت مستقیم نیست. حرف سالیوان از جهت پست حساس او در دولت بایدن و سابقه مذاکرات محرمانه با ایران از اهمیت خاصی برخوردار است.
اما سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران همین امروز درباره اظهارات مشاور امنیت ملی کاخ سفید که گفته بود «دیپلماسی غیرمستقیم با ایران در جریان است»، عنوان کرد: با آمریکا به صورت مستقیم و غیرمستقیم گفت‌وگو نمی‌کنیم و مسیر دیپلماسی کاملاً روشن است.
آمریکا از برجام خارج شده باید شرایطی را بپذیرد که مجدداً این مسیر را تکرار نکند و آن زمان می‌شود در چارچوب برجام صحبت کرد.
چنین مذاکراتی، حتی به صورت غیرمستقیم، نشان می‌دهد که دو طرف می‌دانند بهترین راهی که در پیش دارند احیای برجام است. ایران به خاطر فشار بی‌سابقه اقتصادی دوران ترامپ با مشکلات اقتصادی کم‌سابقه‌ای درگیر است و آمریکا مایل است با حل مسئله ایران وقت و انرژی خود را به چین و روسیه اختصاص دهد.
با این وجود دو طرف خواست‌هایی دارند که بعید است به سادگی از آن کوتاه بیایند. این مسئله باعث می‌شود روند احیای برجام کند و البته پرچالش باشد. اسرائیل و متحدان عرب آن به وضوح مایل نیستند برجام احیا شود و برای ادامه فشار به ایران دست به هر کاری می‌زنند. این مسئله باعث می‌شود تا به سرانجام رسیدن ماجرا، همیشه خطر تبدیل روند مذاکره به مناقشه‌ای ناگهانی وجود داشته باشد.
در مجموع همچنان کفه امیدواری و احیای برجام همچنان سنگین‌تر است و می‌توان چشم انتظار مذاکرات آینده بود؛ مذاکراتی که مکان و زمان آن چندان مشخص نیست، اما وقوع آن کم‌وبیش قطعی به نظر می‌رسد.
نظر شما