به گزارش سلام نو به نقل از روزیاتو، کمتر جانورانی به اندازه مارهای سمی باعث ترس در انسان می‌شوند؛ حتی شاید بتوان ادعا کرد که شیر و پلنگ و خرس نیز به اندازه مارها برای انسان ترسناک نیستند.
اگر چه امکان رویارویی با یک مار سمی بسیار کم و احتمال گزیده شده و مرگ در اثر زهری که وارد بدنتان می‌کنند حتی کمتر نیز هست، این ترس ظاهراَ نامعقول از مارها همواره برای انسان‌ها واقعی باقی مانده است. از میان بیش از ۶۰۰ گونه مار سمی که روی زمین یافت شده است، تنها ۲۰۰ گونه می‌توانند برای انسان خطرناک باشند.
روش‌های مختلفی برای تعریف میزان خطرناک بودن مارها برای انسان وجود دارد و به همین دلیل معیاری که برای دسته بندی خطرناک‌ترین مارهای سمی به کار می‌رود بسیار مهم است. برخی از این دسته بندی‌ها بر اساس میزان مرگبار بودن مقدار زهری که برای کشتن یک انسان یا موش لازم است صورت می‌گیرد، در حالی که برخی دیگر تعداد انسان‌ها یا موش‌هایی که یک مار می‌تواند با یک بار نیش زدن بکشد را مد نظر قرار می‌دهند.
اما در اینجا با توجه به میزان مرگبار بودن هر دُز از نیش مار برای انسان مارها را طبقه بندی کرده و در هر دسته از مارها سعی شده تنها نام یک مار آورده شود. به هر ترتیب در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با سمی‌ترین مارهای روی زمین آشنا کنیم.
۱۰- مار زنگی
تنها مار آمریکایی که در این فهرست قرار می‌گیرد مار زنگی (Rattlesnake) است که با آن زنگوله انتهای دمش بسیار راحت می‌توان آن را شناسایی کرد و نیازی به تشریح ندارد. مار زنگی در واقع عضوی از خانواده افعی گودالی (Pit Viper) است و می‌توانند خود را به طول دو سوم طول بدنشان در هنگام حمله به جلو پرتاب کنند. گونه پشت الماسی شرقی (Eastern Diamondback) سمی‌ترین مار زنگی در آمریکای شمالی به شمار می‌آید. نکته جالب اینکه مارهای جوانتر در این گونه بسیار خطرناک‌تر و مرگبارتر از مارهای بالغ هستند، زیرا قدرت کنترل میزان زهری که به قربانی خود تزریق می‌کنند را ندارند. بیشتر انواع مارهای زنگی دارای زهر هوموتوکسین هستند که بافت‌ها را نابود کرده، اندام‌ها را از کار انداخته و سیستم لخته شدن خون را مختل می‌کند به همین دلیل فرد از درون دچار خونریزی می‌شود.
در صورتی که فرد توسط این مار گزیده شود جای نیش آن تقریباً مادام العمر باقی خواهد ماند و به همین دلیل حتی در صورت درمان درست و سریع نیز ممکن است با قطع عضو یا حتی مرگ همراه شود. مشکل در تنفس، فلج شدن، هذیان گویی و خونریزی شدید از نشانه‌های معمول گزیده شده توسط این مار سمی است. از این رو گزیده شدن توسط مار زنگی همیشه قربانی را در معرض مرگ قرار می‌دهد. در صورتی که نیش مار زنگی به سرعت درمان نشود، به ویژه در مورد مارهای بزرگ و بالغ، اغلب مرگ قربانی محتمل است. با این وجود، تزریق داروی ضدزهر در سریع‌ترین زمان ممکن، میزان مرگ و میر در اثر گزیده شده توسط مار زنگی را به زیر ۴ درصد می‌رساند.
۹- افعی قاتل
این مار که به درستی افعی قاتل (Death Adder) نام گرفته در استرالیا و گینه نو یافت می‌شود. این مار سمی می‌تواند دیگر مارها را شکار کرده و بکشد، حتی برخی از مارهایی که در این فهرست قرار دارند و عموماً از طریق کمین کردن این کار را انجام می‌دهد. افعی قاتل بسیار شبیه افعی‌های دیگر است، به ویژه سر مثلثی شکل و بدن کوتاه و قطوری که مختص افعی هاست. این مار سمی معمولاً بین ۴۰ تا ۱۰۰ میلی گرم زهر را به بدن قربانی تزریق می‌کند در حالی که میزان ۰.۴ تا ۰.۵ میلی گرم این زهر نیز می‌تواند مرگبار باشد. نیش درمان نشده افعی قاتل یکی از خطرناک‌ترین و مرگبارترین نیش‌ها در میان مارهاست.
زهر افعی قاتل از نوع نوروتوکسین بوده و نیش زده شدن توسط آن می‌تواند باعث فلج شدگی شود که معمولاً در عرض ۶ ساعت قربانی را به کام مرگ می‌فرستد، آن هم به دلیل از کار افتادن سیستم تنفسی. عوارض نیش زده شدن توسط افعی قاتل در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت به اوج خود می‌رسد. داروهای ضدزهر در درمان نیش افعی قاتل بسیار موفق و کارآمد هستند، به ویژه به این خاطر که عوارض گزیده شدن توسط این مار خیلی آهسته پیشرفت می‌کنند، اما پیش از گسترش عوارض، میزان مرگباری زهر افعی قاتل ۵۰ درصد است. با داشتن سریع‌ترین حمله و نیش زدن در میان مارها در جهان، افعی قاتل می‌تواند در عرض تنها سیزده صدم ثانیه از حالت حمله به حالت نیش زدن رفته و به سرعت به حالت قبلی بازگردد.
۸- افعی
افعی‌ها (Vipers) در تمام نقاط جهان یافت می‌شوند، اما مرگبارترین نوع افعی بدون شک مار جعفری یا همان افعی پولک اره‌ای (Saw Scaled Viper) و افعی زنجیری (Chain Viper) که در خاورمیانه و آسیای مرکزی و به طور ویژه در هند، چین و جنوب شرق آسیا یافت می‌شوند مرگبارترین و خطرناک‌ترین آن‌ها هستند. افعی‌ها بسیار بداخلاق و تهاجمی بوده و عموماً شب زی هستند و بعد از باران به فعالیت می‌پردازند. این مارها بسیار نیز سریع هستند. بسیاری از افعی‌ها دارای زهری هستند که نشانه‌های آن با درد در ناحیه گزش آغاز می‌شود و بعد از آن تورم شدید نقطه‌ای که گزیده شده رخ می‌دهد. خونریزی از دیگر عوارض معمول گزیده شدن توسط افعی‌ها بوده که معمولاً در ناحیه لثه‌ها رخ می‌دهد. فشار خون قربانی کاهش یافته و ضربان قلب نیز رفته رفته پایین می‌آید.
در منطقه گزیدگی نیز تاول زدگی رخ می‌دهد و در موارد شدید به دیگر نقاط اندام گزیده شده سرایت می‌کند. فساد اندام در گزش افعی‌ها معمولاً تنها سطحی و مربوط به عضلات اطراف محل گزیدگی است و در موارد معدودی می‌تواند بسیار شدید باشد. استفراغ و تورم صورت نیز در یک سوم موارد گزیده شدن توسط افعی رخ می‌دهد. درد شدید در موضع گزیدگی می‌تواند از ۲ تا ۴ هفته ادامه داشته باشد. اغلب تورم اندام گزیده شده در ۴۸ تا ۷۲ ساعت به اوج خود می‌رسد و منطقه گزیده شده دچار تغییر رنگ یشدید خواهد شود، زیرا گلبول‌های قرمز و پلاسما وارد بافت عضلانی می‌شوند. در صورت گزیده شدن توسط افعی، مرگ در اثر مسموم شدن خون، از کار افتادن ریه یا قلب نیز می‌تواند ۱ تا ۱۴ روز پس از نیش زدگی یا حتی پس از آن نیز رخ دهد.
۷- کبرای فیلیپینی
اغلب انواع کبراها در فهرست مرگبارترین مارهای جهان قرار نمی‌گیرند، اما کبرای فیلیپینی (Philippine Cobra) از این قاعده مستثنی است. زهر این مار مرگبارترین زهر در میان کبراها بوده و می‌توانند زهر خود را تا سه متر پرتاب کنند. زهر کبرای فیلیپینی از نوع نوروتوکسین بوده که عملکرد ریه و قلب را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند مسمومیت سیستم عصبی، از کار افتادگی سیستم تنفسی و مرگ را تنها در ۳۰ دقیقه بعد از گزیدگی در پی داشته باشد. گزیدگی توسط کبرای فیلیپینی تنها مقدار اندکی باعث صدمه بافتی می‌شود، اما نوروتوکسین موجود در زهر مار باعث اختلال در انتقال سیگنال‌های عصبی از طریق اتصالات عصبی-عضلانی نزدیک به عضلات می‌شود. عوارض گزیده شدن توسط مار کبرای فیلیپینی می‌تواند شامل سر درد، سرگیجه، استفراغ، درد شکمی، اسهال، تهوع، بیهوشی و توهم باشد.
۶- مار ببری
مار سمی ببری (Tiger Snake) که در استرالیا یافت می‌شود یک زهر نوروتوکسین بسیار قوی دارد و مرگ در اثر گزیدگی توسط این مار می‌تواند در عرض تنها ۳۰ دقیقه رخ دهد، اما معمولاً مرگ بین ۶ تا ۲۴ ساعت پس از گزیده شدن و درمان نشدن رخ خواهد داد. پیش از تهیه پادزهر، نرخ مرگ و میر ناشی از گزش توسط مار ببری ۶۰ تا ۷۰ درصد بوده است. عوارض گزیدگی توسط مار ببری شامل درد در ناحیه پا یا گردن، احساس سوزش، بی حسی و عرق کردن شدید و بعد از آن شروع سریع مشکل در تنفس و فلج شدگی است. مار ببری معمولا در صورت مواجهه با انسان فرار می‌کند، اما در صورتی که گیر انداخته شود بسیار تهاجمی عمل خواهد کرد. مار ببری با سرعت و دقتی بسیار باورنکردنی به قربانی حمله می‌کند.
۵- مامبای سیاه
مامبای سیاه (Black Mamba) که اسم آن نیز ترسناک است در نقاط مختلفی از قاره آفریقا یافت می‌شود. این نوع مار به خاطر تهاجمی بودن فراوان شناخته شده و با دقتی مرگبار قربانی خود را نیش می‌زند. مامبای سیاه همچنین سریع‌ترین مار خشکی زی در جهان به شمار رفته و با سرعت بیش از ۲۰ کیلومتر در ساعت نیز می‌خزد. این مار بسیار خطرناک می‌تواند تا ۱۲ بار پیاپی قربانی یا قربانیان خود را نیش بزند. تنها یک نیش مامبای سیاه می‌تواند بین ۱۰ تا ۲۵ نفر را به کام مرگ بفرستد و زهر آن از نوع نوروتوکسین بسیار کارآمد و کشنده است که به سرعت عوارض خود را نشان می‌دهد.
هر نیش مامبای سیاه بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلی گرم زهر را به طور متوسط به بدن قربانی تزریق می‌کند، اما در برخی موارد این مقدار به ۴۰۰ میلی گرم نیز می‌رسد. اگر زهر به رگ و خون قربانی برسد، تنها ۰.۲۵ میلی گرم آن برای کشتن انسان در ۵۰ درصد موارد کافی است. نشانه‌های اولیه گزیده شدن توسط مامبای سیاه با درد در ناحیه گزش آغاز می‌شود که البته به شدت گزش‌های دیگر انواع مارهای دارای زهر نوروتوکسین نیست.
سپس قربانی نوعی احساس سوزش در دهان و نوک دست‌ها و پاها را احساس کرده و بعد از آن، دو بینی، بینایی تونلی، گیجی شدید، تب، تولید شدید بزاق و ایجاد کف در اطراف دهان و بینی و سپس رعشه و عدم توانایی در کنترل عضلات رخ می‌دهد. در صورت درمان نشدن، قربانی به سرعت دچار درد شکمی، تهوع و استفراغ، رنگ پریدگی، شوک، مسمومیت سلول‌های کلیه، مسمومیت سیستم تنفسی و فلج شدگی می‌شود. در نهایت قربانی توهم، از کار افتادگی سیستم تنفسی، اغما و در ادامه مرگ را تجربه می‌کند. بدون پادزهر، درصد مرگبار بودن گزیدگی توسط مامبای سیاه تقریباً صد در صد است که آن را در میان سمی‌ترین مارهای جهان قرار می‌دهد. بسته به ماهیت گازگرفتگی، مرگ می‌تواند در هر لحظه‌ای بین ۱۵ دقیقه تا ۳ ساعت پس از گزش رخ دهد.
۴- مار تایپان
مار تایپان (Taipan) یک مار بسیار سمی استرالیایی دیگر دارای زهری است که تنها یک دُز از آن برای کشتن بیش از ۱۲،۰۰۰ خوک گینه‌ای کافی است. زهر این مار باعث لخته شدن خون قربانی و مسدود شدن مسیر تمامی رگ‌ها می‌شود. زهر مار تایپان به شدن نیز بر سیستم عصبی قربانی تاثیر گذاشته و آن را مختل می‌کند. پیش از تولید پادزهر، تقریباً هیچ کسی از گزیده شدن توسط مار تایپان جان سالم به در نبرده و مرگ معمولاً در کمتر از یک ساعت پس از گزیدگی رخ می‌داد. حتی با تزریق سریع و موفقیت آمیز پادزهر نیز قربانیان باید مدت‌های طولانی در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شوند. این مار از لحاظ رفتار، مکان و شیوه زیست و همچنین ریخت شناسی بسیار شبیه مامبای سیاه آفریقایی است.
۳- مار براق آبی
مار براق آبی (Blue Krait) یا مار مالایی (Malayan) مرگبارترین مار در میان مارهای براق هندی است. این مار که در آسیای جنوب شرقی و اندونزی یافت می‌شود در ۵۰ درصد موارد، قربانی خود را به کام مرگ می‌فرستد حتی اگر پادزهر به موقع تزریق شده باشد. مار براق دیگر مارها را شکار کرده و می‌کشد و حتی ابایی از خوردن مارهای هم گونه خود ندارد. این مار شب زی بوده و در تاریکی بسیار تهاجمی‌تر و خشن‌تر عمل می‌کند. با این وجود، این نوع مار براق بسیار خجالتی و گوشه گیر بوده و به طور کلی در مواجهه با انسان سعی می‌کند خود را مخفی نماید. زهر این مار از نوع نوروتوکسین بوده و ۱۶ بار قوی‌تر و مرگبارتر از زهر کبرا است. نیش زده شدن توسط این مار به سرعت باعث فلج شدن ماهیچه‌ها می‌شود، زیرا مانع از آزاد شدن مناسب و درست ترکیبات شیمیایی توسط نورون‌هایی می‌شود که پیام‌ها را از عصبی به عصب دیگر منتقل می‌کنند.
سپس به سرعت نوبت به یک دوره از تشنج و تحریک شدگی شامل رعشه، اسپاسم و گرفتگی عضلات می‌رسد که در نهایت به فلج شدن کامل منتهی می‌شود. به دلیل ماهیت شب زی بودن مار براق آبی، به ندرت انسان‌ها مورد حمله این مار قرار می‌گیرند، اما پیش از تولید پادزهر، میزان مرگ و میر ناشی از حمله این مار بیش از ۸۵ درصد بود. حتی اگر پادزهر به موقع نیز تزریق شود، امکان مرگ قربانی همچنان فراوان است. مرگ معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ساعت پس از گزش مار براق آبی رخ می‌دهد. حتی اگر قربانی به موقع به بیمارستان منتقل شود نیز کمای دائمی و حتی مرگ مغزی ناشی از نرسیدن اکسیژن به مغز فراوان است، زیرا از تزریق پادزهر تا اثر کردن آن نیز مدتی طول می‌کشد در حالی که زهر مار براق آبی به سرعت تخریب‌هایی جبران ناپذیر را در بدن ایجاد می‌کند.
۲- مار قهوه‌ای شرقی
اجازه ندهید نام ساده این مار شما را گول بزند، زیرا چند صدم میلی گرم از زهر آن برای کشتن یک انسان بالغ کافی است. سمی‌ترین نوع مار قهوه ای، اما مار قهوه‌ای شرقی (Eastern Brown Snake) است که مانند بسیاری از سمی‌ترین مارهای جهان در استرالیا زندگی می‌کند. مار قهوه‌ای بسیار سریع بوده، در موارد خاصی به انسان حمله کرده و به خاطر تعقیب قربانیان و چندین بار نیش زدن آن‌ها شناخته می‌شود. حتی مارهای نابالغ از این گونه نیز می‌توانند یک فرد بالغ را به کام مرگ بفرستند. زهر مار قهوه‌ای شرقی هم حایوی نوروتوکسین و هم لخته کننده‌های خونی است. خوشبختانه کمتر از نیمی از نیش‌های این مار حاوی زهر بوده و مار قهوه‌ای شرقی به ندرت به سمت نیش زدن قربانی پیش می‌رود. این مارها تنها به حرکت واکنش نشان داده و بهترین گزینه در مواجهه با آن ایستادن و حرکت نکرده است.
۱- مار ترسناک یا اینلند تایپان
اگر چه قرار بود از هر نوع ماری تنها یک گزینه را در این فهرست داشته باشیم، اما مار ترسناک یا اینلند تایپان (Inland Taipan) به عنوان خطرناک‌ترین و سمی‌ترین مار جهان جایگاه خاص خود را دارد. این مار سمی‌ترین زهر در میان تمامی مارهای خشکی زی را دارد. بیشترین میزان زهر تزریق شده در این مار ۱۱۰ میلی گرم است که برای کشتن ۱۰۰ انسان یا ۲۵۰،۰۰۰ عدد موش کافی است. با میزان مرگباری تنها ۰.۳ میلی گرمی، زهر اینلند تایپان ۱۰ برابر کشنده‌تر از زهر مار زنگی موجاوه و ۵۰ بار مرگبارتر از مار کبرای معمولی است. خوشبختانه مار اینلند تایپان به ندرت تهاجمی بوده و به ندرت در طبیعت سر راه انسان قرار می‌گیرد. تاکنون هیچ مرگی ناشی از نیش زده شدن توسط مار اینلند تایپان گزارش نشده است، هر چند زهر آن در کمتر از ۴۵ دقیقه می‌تواند یک انسان بالغ را به کام مرگ بکشد.
و در آخر:
مار دریایی بلچر، سمی‌ترین مار جهان
سمی‌ترین ماری که تاکنون کشف شده مار دریایی بلچر (Belcher’s Sea Snake) است که تنها چند میلی گرم از زهر آن برای کشتن ۱،۰۰۰ انسان کافی است. اما کمتر از یک چهارم گزش‌های این مار حاوی زهر بوده و بسیار آرام است. ماهیگیران اغلب قربانی گزش‌های مار دریایی بلچر هستند و هنگام بیرون کشیدن تورهای ماهیگیری با آن مواجه می‌شوند. این مار در تمامی آب‌های جنوب شرق آسیا و شمال استرالیا یافت می‌شود.
نظر شما