سلام نو – سرویس سیاسی: آیت‌الله محمد یزدی، رئیس اسبق قوه قضاییه، رئیس شورای عالی جامعه مدرسین و عضو سابق شورای نگهبان قانونی اساسی ساعاتی پیش در گذشت. این روحانی و سیاستمدار شناخته شده ایرانی در سال‌های پس از انقلاب پست‌های حساسی را بر عهده داشت و از پدران معنوی جریان اصولگرا شناخته می‌شد.
جد او شیخ محمد علی، معروف به شیخ یزدی، در حدود صد سال پیش از یزد به اصفهان رفت و از روحانیون برجسته آن جا شد. یزدی در جوانی به قم آمد و از محضر اساتیدی چون آیات مرتضی حائری، مرعشی نجفی، سلطانی و علامه طباطبایی بهره برد. او در درس خارج شاگرد حضرات آیات بروجردی، اراکی، آملی، شاهرودی و امام خمینی بود.
یزدی پیش از انقلاب فعالیت‌های مشترک با آیت الله مصباح یزدی داشت و بارها در قم، اهواز، چالوس، خمین و کرمانشاه بازداشت شد. او تجربه ممنوع المنبر شدن و تبعید را نیز در کارنامه خود دارد.
ورود به سیاست پس از انقلاب
با وقوع انقلاب ورود آیت الله یزدی به سیاست جدی‌تر از قبل شد و او پست‌های مختلفی را تجربه کرد. او دور اول و دوم نماینده مجلس بوده و نایب رئیسی مجلس شورای اسلامی را نیز در کارنامه داشت. بعد از اینکه یزدی در انتخابات دوره سوم انتخاب نشد، توسط امام خمینی به جای آیت الله صافی گلپایگانی، به شورای نگهبان راه یافت.
اما بی‌تردید یکی از مهم‌ترین مناصب محمد یزدی ریاست قوه قضاییه بود. او از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۸ریاست قوه قضاییه را بر عهده داشت و اولین رئیس قوه قضاییه جمهوری اسلامی بود.
اولین رییس قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران
در مرداد سال ۶۸، تنها کمی پس از همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی، آیت الله خامنه‌ای به عنوان رهبر جدید جمهوری اسلامی ایران، محمد یزدی را به عنوان نخستین رئیس قوه قضاییه منصوب کرد. پیش از آن دستگاه قضایی جمهوری اسلامی به صورت شورایی اداره و یک نفر به عنوان رئیس شورای عالی منصوب می‌شد.
در تغییرات قانون اساسی جمهوری اسلامی بسیار از نهادهای شورایی متمرکز شدند؛ از جمله این نهادها می‌توان به صدا و سیما و قوه قضاییه اشاره کرد. با تغییر در ساختار قوه قضاییه، رئیس این قوه با حکم رهبری منصوب می‌شود و رئیس قوه، مسئولان نهادهای زیر مجموعه از جمله دادستان کل کشور و رئیس دیوان عالی را بر می‌گزیند.
با آغاز ریاست آیت الله یزدی چهره‌هایی هم‌چون محمد موسوی خوئینی‌ها (دادستان کل کشور) و محمد موسوی بجنوردی (عضو شورای عالی قضایی در دو دوره) از قوه قضاییه کنار گذاشته شدند و دیگر به این قوه بازنگشتند.
زمانی که آیت الله محمود هاشمی شاهرودی در سال ۱۳۷۸ ریاست قوه قضاییه را تحویل گرفت گفت که "ویرانه‌ای" را تحویل گرفته است. بسیاری این حرف را اشاره‌ای به نتایج مدیریت آیت الله یزدی دانستند اما بعدها گفته شد که منظور هاشمی شاهرودی از ویرانه ساختمان‌های ویران قوه قضاییه بوده است، که بسیار کهنه و فرسوده بودند.
سلامی که هاشمی به یزدی رساند
محمد یزدی سابقه طولانی حضور در مجلس خبرگان را داشت، اما نقطه عطف حضور او در این مجلس را باید رقابت با اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۳ دانست. او در این سال، پس از فوت آیت الله مهدوی کنی برای ریاست مجلس خبرگان با هاشمی رقابت کرد و او را شکست داد.
این اتفاق از آن جهت مهم است که شکست هاشمی کار هر کسی نبود و نشان از یک اجماع داشت. محی‌الدین حائری شیرازی، از نمایندگان وقت مجلس خبرگان، با اشاره به نفوذ هاشمی درباره او گفته بود: هر کسی با آقای هاشمی رقابت کرد، شکست خورد؛ آقای جنتی آمد نشد، دیگران آمدند نشد. آقای مهدوی نیز به دلیل این که آقای هاشمی به احترام آمدن ایشان کاندیدا نشد، برگزیده شد.
با این همه در نهایت، هاشمی سال ۹۴ توانست جلوی ورود یزدی به خبرگان را بگیرد. هاشمی در انتخابات پنجم مجلس خبرگان با ارائه لیست «خبرگان مردم» مصباح یزدی و محمد یزدی را شکست داد.
اختلافات محمد یزدی و هاشمی از سال ۱۳۸۸ آغاز شد. در آن سال محمد یزدی در یکی از سخنرانی‌های خود خطاب به هاشمی گفت:در هر جا که آیت‌الله خامنه‌ای بروند ملت و ما دنبال ایشان خواهیم بود؛ اما آقای هاشمی این را بدانید که دنبال شما نمی‌آییم.
هاشمی در همان دوران در پاسخ به سوالی درباره مطالب تند مرحوم یزدی علیه خود گفته بود: متاسفانه ایشان، براثر مشکلات جسمی گاهی دچار عصبانیت می‌شود و عجولانه اعلام نظر می‌کند. سال‌هاست که جواب من به آقای یزدی درخواست شفا برای ایشان است و ارسال سلام.
نظرات تند یزدی؛ از آیت الله شبیری زنجانی تا حسن روحانی و آملی لاریجانی
اما نظرات تند آیت الله یزدی به هاشمی خلاصه نمی‌شود. وی در پنج آبان ماه سال ۹۷ نامه‌ای سرگشاده خطاب به آیت‌الله سیدموسی شبیری زنجانی، مرجع تقلید مشهور ساکن قم، منتشر کرد. نامه‌ای که در واکنش به دیدار این مرجع تقلید با محمد خاتمی، عبدالله نوری و چند چهره اصلاح‌طلب دیگر بود، چهره‌هایی که سابقه شاگردی آیت الله شبیری را داشتند.
یزدی در بخشی از این نامه خطاب به آیت الله شبیری زنجانی می‌نویسد: یادآور می‌شوم مقام و احترام شما در سایه احترام به نظام اسلامی حاکم، رهبری و شأن مرجعیت است، پس لازم است این احترام و شئون مرجعیت را رعایت فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمائید این گونه مسائل دیگر تکرار نگردد.
این اظهارات با واکنش‌های منفی بسیاری رو به رو شد. استعفای یک عضو جامعه مدرسین، انتقادات گسترده علمای حوزه و اعلام بی‌خبری و انتقاد برخی اعضای جامعه مدرسین از جمله این واکنش‌ها بود.
چهره بعدی که آیت الله یزدی لب به انتقاد از او گشود آیت الله علوی بروجردی بود. در مرداد ۹۸ کانال فرید مدرسی به نقل از ارگان اساتید و نخبگان بسیجی سخنانی تازه از یزدی نقل کرد. آیت الله یزدی خطاب به آیت الله محمدجواد علوی بروجردی از فضلای حوزه علمیه قم گفت: بعضی اگر یک روزی رسما اعلام مرجعیت کنند، اگر زنده باشم، رسماً جلویش را می‌گیرم و اعلام رسمی هم می‌کنم؛ واقعا در حوزه چه کسی باید با این مساله برخورد کند؟! نوه مرجع بودن که دلیل شرعی برای مرجعیت نیست؛ کسی نگفته هرجا فلانی نوه مرجع شد، می‌تواند مرجع باشد...
یزدی در ادامه حسن روحانی را نیز خطاب قرار داد و به او گفت: اگر نمیتوانی مملکت را اداره کنی، برو کنار. این برو کنار را چه کسی باید بگوید؛ در درجه اول حوزه باید بگوید. بعد از نظر قانونی باید دیوان عالی قضایی بگوید. بعدش هم مجلس بگوید ولی متأسفانه می‌بینیم مجلس هم وضعیت دیگری دارد!
با وجود تمام این‌ها، تندترین سخنان آیت الله یزدی خطاب به آیت الله آملی لاریجانی بود. آیت الله یزدی در سخنانی، به نامه‌ای منصوب به آملی لاریجانی که در فضای مجازی منتشر شده اشاره می‌کند و خبر از گلایه رئیس مجمع تشخیص و رفتن او به نجف می‌دهد. یزدی در واکنش به این نامه می‌گوید: فلانی می‌گوید اگه این کار را نکنید نجف می‌روم! خوب بروید، آیا با رفتن شما قم به‌هم می‌خورد؟ شما در قم بودن‌تان هم خیلی موثر نبود؛ چه رسد که نجف بروید. رئیس دفتری که ده سال، جای مهمی را اداره کرده دستگیر می‌شود، بعد اعتراض می‌کند که چرا گرفتید؟ به اسم مدرسه علمیه، کاخ ساختند!... از کجا آوردی ساختی؟
هرچند نامه مورد اشاره یزدی به سرعت تکذیب و مشخص شد شایعه فضای مجازی بوده است، اما آملی لاریجانی نیز پاسخی بلند به اظهارات محمد یزدی داد.
لاریجانی، یزدی را به بیان "مطالب موهن" و "تکرار دروغ" متهم کرد و گفت که «گویی روزتان به شب نمی‌رسد اگر تعریضی، توهینی و افترایی نداشته باشید». «جناب آقای یزدی، چرا به این وضعیت افتاده‌اید؟»
به گزارش خبرگزاری تسنیم، آملی لاریجانی در واکنش به این اظهارات گفت: «در یک پاراگراف که از شما نقل کرده‌اند، خوب است که چند تا خلاف واقع گفته باشید و چند تا توهین؟»
بعد از این حضور آیت الله یزدی در فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور به مرور کمتر شد. هر چند در اسفند ۹۸ یزدی با پیروزی در انتخابات میان دوره وارد مجلس خبرگان شد، اما بعد از فوت همسرش، به دلیل شیوع کرونا و کهولت سن و بیماری کمتر خبری از او در رسانه‌ها بود.آخرین خبر مربوط به این روحانی سیاستمدار استعفا از شورای نگهبان بود. با استعفای او احمد خاتمی بر کرسی یزدی تکیه زد.
یزدی روحانی سنتی، محافظه‌کار و آتشین مزاج بود که اگر میانه خوبی با رسانه‌ها داشت احتمالا اظهارات تندتری نیز از خود به جای می‌گذاشت.
وی امروز چهارشنبه نوزدهم آذرماه به علت بیماری گوارشی دار فانی را در سن ۸۹ سالگی وداع گفت.
نظر شما