به گزارش سلام نو به نقل از شرق، آیا با روی‌کارآمدن جو بایدن در آمریکا و بهبود احتمالی رابطه تهران و واشنگتن، رابطه ایران و کشورهای منطقه بهبود می‌یابد؟ این قطعا سؤالی است که اکنون در سپهر بین‌الملل ایران به صورت جدی وجود دارد. هنوز از یادمان نرفته که عربستان و دیگر کشورهای منطقه، زمانی که مذاکرات هسته‌ای در حال انجام بود، چگونه دیوانه‌وار در کشاکش تغییر نظر آمریکا بودند تا توافقی به دست نیاید. تنها یک مثال شاید کافی باشد که وزیر خارجه اسبق عربستان، درحالی‌که مذاکرات هسته‌ای در وین با شدت ادامه داشت و برخی گمانه‌ها مبنی بر دستیابی به توافق بود، برای صحبت با جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا، به وین رفت و در فرودگاه و در هواپیمایش با کری صحبت کرد. اگرچه هنوز از محتوای آن ملاقات مستندی بیرون نیامده، اما همین نشانگر نگرانی سعودی‌ها از دستیابی به توافق بود. همان‌طور که وندی شرمن مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی از جایی در جریان مذاکرات، سفرهایش به اسرائیل را حذف کرد و اوباما نیز نتانیاهو را به واشنگتن نپذیرفت.
اینها در حالی است که در چهار سال دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، همه این پیام‌های مثبت و موافق برای ایران، بر باد رفت و روی‌کارآمدن ولیعهدی تندرو مانند محمد بن‌سلمان و همکاری او با محمد بن‌زاید، ولیعهد امارات متحده عربی، توانست مجموعه تندروی علیه ایران را رقم بزند. در همین سال‌ها، اما ایران طرحی مترقی مانند طرح صلح هرمز را ارائه کرد؛ طرح دوستی بین همه آنها که در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند. یا ارائه و راه‌اندازی پیشنهادی مشابه آسه‌آن در منطقه غرب آسیا که همیشه امنیت خود را از بیرون منطقه جسته است. این در حالی است که موقعیت ژئوپلیتیک منطقه خاورمیانه، مأمن انرژی و شاهراه انتقال انرژی بودن این منطقه و بحران‌هایی که در صد سال گذشته از سر گذرانده، موجب حضور و نفوذ نیروهای منطقه‌ای بوده است؛ پیش‌تر بریتانیا، فرانسه و متقدم‌تر ایالات متحده آمریکا. حال روی‌کارآمدن دولت دموکرات بایدن اگرچه این نگرانی را دوباره زنده می‌کند که او نیز مانند دیگر رؤسای جمهور دموکرات علاقه‌مند به حضور در مناطق بحرانی خاورمیانه باشد، اما سکه‌اش روی دیگری هم دارد.
اگر در ارتباط با ایران، آمریکا به توافقی دست پیدا کند، برجام احیا یا هر گزینه دیگری مبنی بر فروکش‌کردن آتش موجود برداشته شود، بدون شک همسایگان عرب منطقه نیز دست روی دست نمی‌گذارند و برای تخریب دوباره رابطه ایران و بزرگ‌نمایی ایران‌هراسی می‌کوشند. این در حالی است که حتی کشورهای منطقه از احتمال لغو تحریم‌های ایران و قدرت‌گرفتن ایران می‌هراسند. مهران کامروا، رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی و منطقه‌ای دانشگاه جورج تاون آمریکا در قطر، در همین زمینه در گفت‌وگو با «ایرنا» می‌گوید: «مهم‌ترین ترس برخی کشورهای منطقه از انتخاب بایدن، بازگشت احتمالی آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران است». این کارشناس ارشد جهان عرب با بیان اینکه کشورهای حاشیه خلیج فارس موضع متحد و یکسانی درباره ترامپ یا بایدن نداشتند، تصریح کرد: عربستان سعودی و امارات می‌خواستند ترامپ پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری شود و پیروزی بایدن را به منزله بازگشت به دوران باراک اوباما، کاهش تنش میان ایران و آمریکا و بهبود مناسبات تهران و واشنگتن تلقی می‌کنند.
به گفته کامروا، هرچند ترامپ کشورهای حاشیه خلیج فارس را می‌دوشید و آنها را تحقیر می‌کرد، ولی آنها باز ترامپ را به بایدن ترجیح می‌دادند و می‌خواستند او پیروز انتخابات شود؛ زیرا فکر می‌کنند سیاست خارجی بایدن، ادامه سیاست خارجی دولت دوم باراک اوباماست.
احتمال دارد روابط آمریکا با این کشورها در دوران بایدن به گرمی دوران ترامپ نباشد و بایدن فشارهایی را درباره مسائلی همچون حقوق بشر و کاهش فروش تسلیحات در قبال این کشورها دنبال کند.
بهبود روابط، اعراب را مجبور به عادی‌سازی روابط با ایران می‌کند
کامروا در پاسخ به این سؤال که آیا با انتخاب بایدن، تغییری در روابط ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس رخ می‌دهد؟ ابراز کرد: فکر نکنم در آینده‌ای نزدیک تغییری اساسی در روابط ایران با عربستان سعودی، بحرین و امارات ایجاد شود، اما اگر کشورهای عربی خلیج فارس مشاهده کنند سیاست بایدن با ترامپ در قبال ایران، اختلافات محسوسی دارد و واشنگتن در حال عادی‌سازی روابط تهران است، در نهایت آنها نیز اجبارا به سمت بهبود روابط با ایران حرکت خواهند کرد. باید دید روابط ایران و آمریکا به چه سمت‌وسویی خواهد رفت و آیا بایدن سعی می‌کند آمریکا به میز مذاکره بازگردد یا آنکه سیاست‌های تهاجمی آمریکا را ادامه می‌دهد؟ یادمان باشد ترامپ تا دو ماه دیگر همچنان رئیس‌جمهور است و دستگاه تصمیم‌گیری سیاسی، نظامی و امنیتی آمریکا تغییری نخواهد کرد و در این مدت، ممکن است هر اتفاقی رخ دهد.
نگرانی از لغو تحریم‌های ایران
«داود هرمیداس‌باوند»، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی نیز می‌گوید: «عربستان سعودی معتقد است بازگشت آمریکا به برجام، غل و زنجیرهایی را که تحریم‌ها و فشارهای ترامپ بر بازوهای ایران انداخته بود، پاره می‌کند و در پی آن، قدرت و نفوذ منطقه‌ای ایران بیشتر می‌شود». او در گفت‌وگو با ایرنا، درباره تأثیر پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بر روابط ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس گفت: کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی، برجام را توافقی برای کاهش تنش ایران با غرب ازجمله آمریکا قلمداد می‌کردند و معتقد بودند توافق هسته‌ای موجب ازبین‌رفتن فشارها بر تهران، لغو تحریم‌ها و افزایش سرمایه‌گذاری در ایران شده و می‌تواند روابط خصمانه میان تهران و واشنگتن را پس از نزدیک به چهار دهه ترمیم کند و به همین خاطر، این کشورها تلاش کردند این توافق به نتیجه نرسد. باوند ادامه داد: با پیروزی بایدن و شکست ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری، این کشورها دیگر تداوم فشار به ایران را مانند دوران ترامپ ممکن نمی‌بینند؛ به‌خصوص آنکه بایدن و تیم مشاوران او در سیاست خارجی، موافق بازگشت به برجام و مخالف رویکرد کشورهایی نظیر عربستان سعودی در معادلات منطقه‌ای هستند.
می‌خواهند هیچ توافقی در کار نباشد
باوند خاطرنشان کرد: هرچند منظور بایدن از بازگشت به برجام، برگشتن به همان توافقی نیست که در سال ۲۰۱۵ به دست آمد، اما کشورهایی مانند عربستان، امارات و اسرائیل همین را هم نمی‌خواهند و می‌خواهند هیچ توافقی در کار نباشد.
به گفته این استاد حقوق و روابط بین‌الملل، عربستان، امارات و اسرائیل از بازگشت آمریکا به برجام از سوی آمریکا نگران هستند؛ چراکه در این صورت، تحریم‌ها علیه ایران لغو و فشار حداکثری علیه تهران پایان می‌یابد و معتقدند در چنین شرایطی، فضا در معادلات منطقه‌ای احتمالا به سود ایران تغییر می‌کند. باوند با بیان اینکه با بازگشت به برجام، فضا برای حضور مجدد سرمایه‌گذاران خارجی و کاهش هزینه مبادلات بین‌المللی برای تهران فراهم می‌شود، ابراز کرد: لغو تحریم‌ها، آسان‌ترشدن مبادلات تجاری و افزایش همکاری‌های اقتصادی می‌تواند به افزایش قدرت اقتصادی و سیاسی ایران منجر شود؛ موضوعی که باعث نگرانی رقبای منطقه‌ای ایران شده است.
او درباره سیاست خاورمیانه‌ای جو بایدن نیز بیان کرد: درحال‌حاضر سه رقیب و قدرت منطقه‌ای در خاورمیانه نقش‌آفرین هستند؛ ترکیه، عربستان سعودی و ایران. البته باید مصر را هم در نظر گرفت، اما این کشور به اندازه آنکارا، ریاض و تهران قدرت ندارد. در این معادله، وضعیت ترکیه با عربستان برای ایران متفاوت است؛ چراکه از یک سو هم عضو ناتو است و هم اینکه آنکارا در این سال‌ها تلاش کرده به مسکو و تهران نزدیک شود.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی افزود: رقابت آنکارا با تهران مانند رقابت عربستان سعودی با ایران نیست؛ چراکه تمام هم‌وغم ترکیه، انتفاع از روابط است. ضمن اینکه روابط آنکارا با ریاض، ابوظبی و قاهره چندان مطلوب نیست. باوند با بیان اینکه آمریکای بایدن نسبت به عربستان سعودی سخت‌گیری بیشتری خواهد داشت، یادآور شد: البته این سخت‌گیری به معنای ازبین‌رفتن روابط راهبردی میان ریاض و واشنگتن نیست، اما بایدن نسبت به موضوع خاشقجی واکنش‌های بسیار تندی داشت و ولیعهد کنونی سعودی را مسئول این ماجرا می‌دانست و احتمالا فشارهای حقوق‌بشری بیشتری به ریاض وارد می‌کند. عربستان بازگشت آمریکا به برجام را موجب افزایش قدرت ایران می‌داند.
وی با بیان اینکه سیاست بازگشت به برجام بایدن، مطلوب عربستان سعودی نیست، عنوان کرد: ریاض معتقد است بازگشت واشنگتن به برجام، غل و زنجیرهایی را که تحریم‌ها و فشارهای ترامپ بر دست و پای ایران انداخته بود، پاره می‌کند و این امر قدرت و نفوذ منطقه‌ای تهران را بیشتر می‌کند. این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سؤال که آیا عربستان سعودی و اسرائیل از فرصت باقی‌مانده ریاست‌جمهوری ترامپ علیه ایران استفاده خواهند کرد، گفت: هم ریاض و هم تل‌آویو خیلی دوست دارند آمریکا فشاری علیه ایران وارد کند یا اقدامی انجام دهد که امکان تنش‌زدایی یا حتی مدیریت تنش میان تهران و واشنگتن را از بین ببرد.
نظر شما