به گزارش سلام نو، روزنامه اعتماد به نقل از نیویورکر نوشت: انتخاب جو بایدن به عنوان رییس‌جمهور جدید امریکا باعث می‌شود روابط واشنگتن و مسکو دوباره به همان وضعیت آشنای قبلی بازگردد: یعنی حالتی که روابط دو طرف به هیچ‌وجه سازنده نیست، اما به گونه‌ای هم نیست که باعث نگرانی شود. چهار سال قبل ده‌ها تن از نمایندگان مجلس روسیه آنقدر از خبر پیروزی غافلگیرکننده دونالد ترامپ در رقابت با هیلاری کلینتون شادمان شده بودند که برای او دست زدند. برخی حتی به یمن پیروزی ترامپ، برای هم نوشیدنی باز کردند. مدیر شبکه آرتی، تلویزیونی دولتی روسیه، گفت آنقدر خوشحال است که می‌خواهد پرچم امریکا را به شیشه خودرویش ببندد و با آن دور تا دور مسکو را بگردد. طبقه سیاسی روسیه از نتیجه انتخابات امریکا خوشحال بودند و امید داشتند رییس‌جمهور جدید در مورد منافع روسیه از در آشتی وارد شود.
اما این بار ماجرا فرق دارد: ده روز از انتخابات و شش روز از اعلام پیروزی جو بایدن می‌گذرد و دولت روسیه هنوز واکنشی به این مساله نشان نداده است. ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه، هنوز پیام تبریک تشریفاتی‌اش را برای بایدن نفرستاده است.
سخنگوی پوتین با اشاره به دعاوی حقوقی ستاد ترامپ و شکایت‌های ثبت‌شده در دادگاه‌های امریکا می‌گوید: ما معتقدیم بهتر است تا اعلام رسمی نتایج منتظر بمانیم. در مسکو، همه از ترامپ ناامید و خسته‌اند. اینکه ترامپ نتوانست انتظارات مسکو برای بهبود روابط را برآورده کند و در عین حال، این حس که ریاست‌جمهوری بایدن نیز قرار نیست روابط کنونی را چندان بهتر کند، نوعی حس کرختی در میان روس‌ها به وجود آورده است.
ماجرای عشق ناکام میان نخبگان سیاسی روسیه و ترامپ، ماجرای نسبتا ساده‌ای است. آندری کلیموف، نایب‌رییس کمیته روابط خارجی شورای فدراسیون روسیه (مجلس علیا یا همان مجلس سنا) می‌گوید امیدی که روس‌ها به ترامپ بسته بودند به این خاطر بود که او محصول دستگاه سیاسی سنتی امریکا نبود. او کار خودش را می‌کرد و به حرف دیگران توجهی نداشت، غیرعادی بود و از منظر سیاسی، یک تازه به دوران رسیده محسوب می‌شد. او نظام سنتی امریکا و همراه با آن، بسیاری از مفاهیم مبتنی بر منطق مداخله، جهان تک‌قطبی و ... را شکست داد.
ترامپ نماینده نوعی از سیاست بود که بیشتر روی تجارت تمرکز داشت و به نهادهای چندجانبه‌گرا یا ائتلاف‌های بین‌المللی اهمیتی نمی‌داد، چه برسد به ارزش‌ها و حقوق بشر. چرا نباید کرملین از چنین رییس‌جمهوری خوشش بیاید؟ چشم‌انداز ریاست‌جمهوری ترامپ برای روسیه بسیار نویدبخش بود و پوتین و اطرافیانش احساس می‌کردند با پیروزی ترامپ توانسته‌اند در قمار بزرگی برنده شوند. تاتیانا استانووایا، رییس شرکت تحلیلی آرپالیتیک می‌گوید: کسی مطمئن نبود نتیجه دقیقا چه می‌شود، اما همگی این حس را داشتند که باید شانس خود را امتحان کرده و از این فرصت نهایت استفاده را ببریم.
همان‌طور که انتظار می‌رفت، ترامپ مثل یک نیروی مخرب عمل کرد و نفوذ و اعتبار امریکا را زیر سوال برد؛ مساله‌ای که برای کرملین بسیار خوشایند بود. با این حال ترامپ ثابت کرد به هیچ وجه توانایی لازم برای ایجاد تحول در رابطه با روسیه را ندارد. به‌رغم تصورات ذهنی برخی سیاستگذاران روس، در دوره ترامپ هیچ توافق بزرگی برای بهبود روابط مسکو و واشنگتن، خروج روسیه از لیست سیاه امریکا و لغو تحریم‌های کاخ سفید به بهانه بحران اوکراین به سرانجام نرسید. البته با وجود تردیدها در خصوص مداخله روسیه در انتخابات سال ۲۰۱۶ و خودداری ترامپ از رفع این نگرانی‌ها باعث شده بود دست ترامپ از نظر سیاسی بسته باشد و مجبور شود تحریم‌های گسترده‌ای را که کنگره علیه روسیه وضع کرده بود، اجرا کند.
با گذشت زمان، عدم تمرکز ترامپ و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و سینوسی او باعث شد اتخاذ رویکردی راهبردی در قبال روابط میان امریکا و واشنگتن غیرممکن شود و اگر زمانی ترامپ قصد انجام کاری را داشت، رویکرد تجاری او در قبال مسائل ژئوپلیتیک باعث می‌شود دولتش از سیاست‌هایی حمایت کند که با منافع روسیه در تضاد بود. نمونه آن را می‌توان در خط لوله گاز نوردستریم ۲ مشاهده کرد که قرار بود سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز روسیه را به آلمان و سایر کشورهای اروپا صادر کند. ترامپ مثل روسای جمهور پیشین امریکا، آلمان و دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا را وادار کرد این پروژه را لغو کنند. او اطمینان داشت در صورت لغو این پروژه، اروپا چاره‌ای ندارد جز اینکه گاز طبیعی مایع تولید امریکا را بخرد.
استانووایا در گفت‌وگو با نیویورکر می‌گوید: در بین نخبگان سیاسی روسیه، دیگر حتی یک نفر هم نیست که فکر کند می‌توانیم با ریاست‌جمهوری ترامپ اتفاق خاصی را در روابط دو کشور شاهد باشیم.
به همین خاطر بود که این بار دیگر کسی شور و شوق گذشته را برای تمدید دوران ریاست‌جمهوری ترامپ نداشت. به علاوه، کرملین نیز نتایج نظرسنجی‌های پیش از انتخابات را مثل بقیه دنبال می‌کرد: ترامپ شانس چندانی برای پیروزی نداشت. مقامات و مشاوران سیاسی همگی خود را برای پیروزی بایدن آماده کرده بودند. در عین حال، آندری کورتونوف، رییس شورای روابط بین‌الملل روسیه می‌گوید آثار همه‌گیری کرونا، کاهش قیمت جهانی نفت، تضعیف اقتصاد روسیه، و کاهش میل مردم به ماجراجویی در حوزه سیاست خارجی باعث شد کرملین تمایلی به پذیرش ریسک نداشته باشد و در این زمینه محتاطانه‌تر عمل کند. سران روسیه به این نتیجه رسیدند که بهتر است دست از تحریک دیگران بردارند. شاید سال ۲۰۱۴ اتفاق نظر مردم روسیه در مورد الحاق کریمه باعث افزایش محبوبیت پوتین شده بود، اما این میل به ماجراجویی فراسرزمینی دیگر از بین رفته است.
البته اینکه پس از انتخابات سال ۲۰۱۶، روسیه در سیاست داخلی امریکا به کانون انتقادات تبدیل شده بود نیز در سیاست جدید این کشور بی‌تاثیر نیست. کورتونوف می‌گوید: ما تنها می‌توانیم حدس بزنیم، اما تصور می‌کنم از بالا توصیه شده است به امریکایی‌ها بهانه جدیدی ندهیم تا بخواهند با آن ما را متهم به دخالت در انتخابات کنند. چرا باید بی‌دلیل کاری کنیم مردم چنین فکری کنند. البته مشخص نیست که روسیه در انتخابات ۲۰۲۰ تلاشی برای اعمال نفوذ مخفیانه کرده است یا خیر و اگر چنین قصدی داشته، تا چه حد توانسته به آن عمل کند، اما تاکنون چند گزارش محدود دریافت شده که نشان می‌دهد تلاش‌هایی از نوع عملیات مداخله سال ۲۰۱۶ انجام شده است.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد پیروزی بایدن بدترین گزینه‌ای نیست که می‌توانست برای کرملین اتفاق بیفتد یا حداقل با پیروزی بایدن، دیگر از وحشتی که روس‌ها در سال ۲۰۱۶ از پیروزی کلینتون داشتند، خبری نیست. بایدن روابط دو کشور را به وضعیت آشنای سابق بازمی‌گرداند: حالتی که روابط دو طرف به هیچ‌وجه سازنده نیست، اما به گونه‌ای هم نیست که باعث نگرانی شود. بسیاری از کارشناسان سیاست خارجی روس ترجیح می‌دهند روابط دو طرف، به شکلی نظام‌مند و اصولی دنبال شود و برای سیاستمداران تندرویی که سابقه حضور در دستگاه امنیتی روسیه را داشته‌اند، رابطه‌ای خصمانه‌تر با امریکا اصلا چیز بدی نیست، چراکه به آنها اجازه می‌دهد بتوانند در دولت پوتین نفوذ بیشتری برای خود دست و پا کنند و حرف‌شان خریدار بیشتری داشته باشد. در هر صورت، ثابت شد قمار روسیه بر سر ترامپ و شخصیت او، محدودیت‌های خودش را دارد. استانووایا می‌گوید: روابط با ترامپ، کاملا شخصی و بر اساس احساسات و رابطه دوطرفه دنبال می‌شد. اما در مورد بایدن، رابطه شما با شخص نخواهد بود، بلکه با کل سیستم طرف هستید.
بایدن در کل دوران خدمتش به عنوان سناتور و معاون اول رییس‌جمهور، در حوزه سیاست خارجی خود را پرچمدار مکتب چپ میانه معرفی کرده است. در این مکتب، امریکا ابرقدرتی پرانرژی و حاضر است که مسوولیت‌های یک ابرقدرت را بر دوش می‌کشد. در سال ۲۰۱۸ بایدن مقاله‌ای را در فارن افرز منتشر کرد که در آن خواستار اتخاذ رویکردی سخت در قبال روسیه شده بود. وی در این مقاله استدلال می‌کرد که امریکا نباید در برابر «گستره نفوذ» روسیه در فضای پس از فروپاشی شوروی، کم بیاورد و باید تحریم‌های شدیدتری را علیه مسکو اعمال کند. در این مقاله گفته می‌شود کشورهای غربی «در صورت کشف آثاری از اقدامات مخرب روسیه، باید با تحمیل هزینه‌های معنادار بر این کشور موافقت کنند.»
بایدن در جریان تبلیغات انتخاباتی خود از احیای نقش رهبری امریکا در ناتو و تاکید مجدد بر ارزش‌های دموکراتیک در سیاست خارجی امریکا سخن گفت. بسیاری از مشاوران او در دولت اوباما نیز خدمت کرده و شاهد رفتارهای پوتین در حوزه سیاست خارجی - از الحاق کریمه تا مداخله در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۶ امریکا - بوده‌اند.
یک دیپلمات عالی‌رتبه غربی در واشنگتن در گفت‌وگو با فایننشال تایمز با اشاره به انزجار ستاد ترامپ از روسیه می‌گوید: این احساس صرفا از روی عقل و منطق نیست؛ بلکه از عواطف و احساسات نیز نشات می‌گیرد.
کلیموف، یکی از اعضای سنای روسیه گفت: نمی‌توانم بگویم کسانی که پیروز شده‌اند، دوستان ما هستند. اما آنها اشخاص شناخته شده‌ای محسوب می‌شوند. می‌دانیم آنها که هستند و چه کار می‌کنند.
انتظار می‌رود با ورود بایدن به کاخ سفید، تحریم‌های بیشتری علیه روسیه اعمال شود. در این بین، امریکا قطعا در اوکراین و روسیه مواضع فعالانه‌تری اتخاذ می‌کند، چراکه ترامپ عملا از این دو منطقه حساس عقب‌نشینی کرده و روسیه به شدت نفوذش را بالا برده است. احتمالا دو طرف در مورد بلاروس نیز که پس از تقلب در انتخابات ماه آگوست، اعتراضات علیه دیکتاتور این کشور یعنی الکساندر لوکاشنکو همچنان ادامه دارد، با یکدیگر به مشکل می‌خورند. روسیه از لوکاشنکو حمایت کرده، البته نه برای اینکه او را در قدرت حفظ کند، بلکه برای اینکه مطمئن شود در صورت خروج او از قدرت، منافع روسیه تامین می‌شود. ترامپ عملا موضوع را نادیده گرفته، اما بایدن اعلام کرده از مخالفان لوکاشنکو حمایت می‌کند. در مسکو، تنها چیزی که می‌توان به آن خوشبین بود، بحث کنترل تسلیحات و توافق «استارت» جدید است که زرادخانه هسته‌ای هر دو کشور را محدود می‌کند. این توافق در ماه فوریه منقضی می‌شود و بایدن قول داده تمدید آن را در اولویت قرار دهد. در این صورت، در همان نخستین روزهای آغاز به کار دولتش، باید شاهد گفت‌وگوهای محدود اما سازنده‌ای میان مسکو و واشنگتن باشیم.
پوتین بیش از ۲۰ سال است که بر روسیه حکومت می‌کند و اکنون منتظر است پنجمین همتای امریکایی‌اش وارد کاخ سفید شود. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد او شک و بدبینی را در خود نهادینه کرده و مطمئن است هیچ دلیلی برای امید بستن به رهبر جدید ایالات متحده وجود ندارد. قرار نیست با ورود بایدن به کاخ سفید اتفاق مثبتی در روابط میان روسیه و امریکا بیفتد. فیودور لوکیانوف، سردبیر بخش روسیه «گلوبال افرز» و یکی از چهره‌های بانفوذ در میان حلقه‌های سیاست خارجی مسکو می‌گوید: پوتین به این نتیجه رسیده که روسیه در مورد هیچ مساله‌ای نمی‌تواند با امریکا به یک توافق جدی برسد. او هر پیشنهادی را که تلاش کرده به واشنگتن بدهد - خواه در مورد مساله امنیت سایبری یا دفاع موشکی - با این واکنش امریکایی‌ها مواجه شده که «این دیگر چه حرف مزخرفی است».
البته پوتین و هر کس دیگری در مسکو به این فکر نمی‌کند که روسیه چه کار کرده که روابط با امریکا به اینجا رسیده است. (هر چند در امریکا هم کسی به دنبال اشتباهات خود نمی‌گردد.) در عوض، باور پذیرفته شده در کرملین این است که در حالت طبیعی و پیش‌فرض، هر دولتی در امریکا روی کار بیاید، تلاش می‌کند با روسیه مقابله کرده و منافعش را زیر پا بگذارد. بایدن کاملا در این پارادایم جا می‌گیرد. لوکیانوف می‌گوید: این حس در روسیه وجود دارد که تنش میان دو کشور قطعا اوج می‌گیرد، اما با این وجود، مقامات با واقعیت کنار آمده‌اند و با وجود شرایط پرتنش نگران نیستند. «خیلی خب، امریکا می‌خواهد ما را تضعیف کند؟ باشد، ما که به آن عادت کرده‌ایم.»
مترجم: هدیه عابدی
نظر شما