انتخابات شورای شهر سال ۹۶ در تهران شرایط ویژه‌ای را به همراه داشت، از آنجا که تایید صلاحیت‌ها در شورای شهر با مجلس است و شورای نگهبان در این زمینه ورود نمی‌کند، مجلس اعتدالی دهم این فرصت را برای اصلاح‌طلبان فراهم کرد تا قریب به اتفاق همه کاندیداهای اصلاح‌طلب تایید صلاحیت شوند. به عبارت دیگر اصلاح‌طلبان با همه توان خود برای شورای شهر تهران آمدند! این موضوع طبیعتا دست این جریان را برای انتخاب بهترین لیست ممکن باز گذاشته بود. با این حال به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان در این زمینه درحالی که تمامی ۲۱ کرسی شورای شهر تهران را نیز بدست آوردند اما بازهم در عملکرد به جایی نرسیده اند. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که اصلاح‌طلبان هم اکنون به دنبال این هستند تا از زیر بار عملکرد نامطلوب دولت روحانی با این بهانه کنار بروند که در دولت روحانی مجالی به اصلاح‌طلبان نداد و قدرت در اختیار افرادی چون واعظی، نوبخت و نهاوندیان بوده که از قضا اصلاح‌طلب نیستند!
به گزارش سلام نو به نقل از آفتاب یزد، با این حال گویی شورای شهر فعلی تهران مثال نقضی از این است که حتی حضور ۱۰۰درصدی اصلاح‌طلبان نیز نتوانسته اقدام خاصی را به همراه بیاورد! برای تایید این موضوع شاید نیازی به آوردن استدلال‌هایی از سوی چهره‌های مخالف یا منتقد شورا نیست بلکه آنچه محسن هاشمی به عنوان رئیس این شورا در تابستان امسال گفته خود گویای بسیاری از واقعیات است. هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران با صراحت اعلام کرد:
«در طول سه سال اخیر حتی یک کیلومتر مترو در پایتخت ساخته نشدهو در طول هفت سال گذشته نیز حتی یک دستگاه اتوبوس به ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت اضافه نشده است. حتی دستگاه‌های حفار مدرنی که برای کندن تونل‌های مترو و ساخت سازه تونل در دوره گذشته از سوی خودم تامین و به کشور وارد شده بود، الان سه سال است که بیکار افتاده است. در حالی‌که اصولا ساخت تونل مترو بسیار کم‌هزینه است و مشکل مالی یا اجرایی ندارد.»
شورای سیاسی
درباره کارایی شورای شهر از همان ماه‌های اول نیز تردیدهایی وجود داشت. از جمله علیزاده طباطبایی در آبان ۹۷ در مصاحبه‌ای گفت: «افرادی باید در شورای شهر تهران حضور داشته باشند که به مدیریت شهری و چالش‌های پیش روی آن آگاهی داشته باشند. این در حالی است که اصلاح‌طلبان در انتخاب اعضای لیست انتخاباتی خود خاله بازی کردند و یک لیست کاملا سیاسی بستند. در نتیجه بحران‌های مدیریتی در شهر تهران نتیجه خاله بازی است. اصلاح‌طلبان بسیاری از چهره‌های متخصص و متعهد را تنها به دلیل اینکه سهمیه هیچ حزب و گروهی نبودند در لیست خود قرار ندادند و با سهمیه‌بندی سیاسی لیست انتخاباتی خود را بستند. در شرایط‌کنونی یک جمع صد درصد اصلاح‌طلب مدیریت شهر تهران را برعهده گرفته‌اند که با هم ناهمگن هستند.»
احمدی حکیمی پور عضو اصلاح‌طلب شورای شهر چهارم نیز درباره عملکرد دوره پنجمی‌ها در آذر ۹۷ گفت:«اغلب کسانی که در شورای شهر پنجم حضور دارند برای بار اول است که در این موقعیت قرار می‌گیرند و به همین دلیل از تجربه کافی در این زمینه برخوردار نیستند. به همین دلیل شورای شهر پنجم ورود صحیحی به مسائل شهر تهران نداشت. بدون شک ورود صحیح به یک مسئله می‌تواند تا ۷۵درصد موفقیت آن مسئله را تضمین کند. اگر ورود به مسئله اشتباه باشد پس از گذشت زمان تازه به این نتیجه خواهید رسید که راه را اشتباه رفته‌اید. نکته دیگر اینکه اعضای شورای شهر از همفکران باتجربه خود نیز استفاده نکردند. شورای شهر پنجم بیش از آنکه درگیر محتوا شود درگیر شکل شده است. شورای شهر تحت تاثیر فضایی است که رسانه‌ها پیرامون مدیریت شهر تهران ساخته‌اند. در نتیجه شورای شهر برای مردم تهران فعالیت نکرده‌اند بلکه برای رسانه‌ها و فضای مجازی و به تبع آن گروه‌های تلگرامی کار کرده‌اند. شورای شهر از ابتدای شکل‌گیری تا کنون درگیر واکنش بوده و نه کنش. رفتارهایی هم که به صورت واکنشی صورت می‌گیرد به دلیل اینکه یک مرحله از کنش عقب است فاقد ابتکار عمل است.»
این درحالی است که در اردیبهشت ۹۷ یعنی تقریبا هشت ماه بعد از آغاز به کار شورا محمدرضا عارف به عنوان رئیس وقت شورای عالی سیاستگذاری روزمرگی را آفتی برای فعالیت نهاد شوراها دانست و با بیان اینکه اعتماد مردم به نهاد شوراها نباید خدشه‌دار شود، تاکید کرد:«مردم در انتخابات سال ۹۶ در تهران و اکثر کلان شهرها به لیست امید اعتماد کردند و رای قاطعی به گفتمان اصلاح‌طلبی دادند. هزینه‌هایی برای تهیه لیست امید در تهران داده شد، اعضای شورای شهر تهران باید به عقبه گفتمانی خود توجه داشته باشند و در مسیری حرکت نکنند که باعث بی‌اعتمادی مردم به این گفتمان شود.»
رئیس وقت فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی سهم‌خواهی را آفتی برای جریان‌های سیاسی دانست و گفت:«امروز باید مهمترین دغدغه همه مسئولان خدمت به مردم باشد. شورای شهر تهران هم باید مراقبت کند گرفتار حاشیه‌هایی که برخی افراد و جریانات مدعی می‌خواهند برای آنها ایجاد کنند نشود و تمام تلاش‌شان خدمت به مردم باشد.»
اما به نظر می‌رسید این هشدارها به نتیجه‌ای نرسید و امروز شورای شهر تهران نیز برگی دیگر برای تعمیق بی‌اعتمادی مردم به اصلاح‌طلبان شده است! شورایی که حتی در انتخاب شهردار به عنوان مهمترین وظیفه خود دو سال آزمون و خطا داشت! سرنوشت اولین شهردار انتخاباتی این شورا زندان به جرم قتل است، دومی به حکم قانون بازنشسته شد تا بالاخره شهردار سوم بتواند به کار بپردازد!
پیش از این «الهام فخاری» نماینده شورای شهر در پاسخ به این سوال که «برایند و راندمان شورای پنجم را از آغاز تاکنون چطور ارزیابی می‌کنید؟» گفت: «نمره عالی یا خیلی خوبی به شورا نمی‌دهم. به نظرم ما در انتخاب مسائلی که باید به آنها بپردازیم اولویت‌بندی مشترک نداریم و هرکدام از افراد راه خودشان را می‌روند. حتی اگر یک انرژی واحد در ۲۱ بخش منتشر شود، مسلم است که اثربخشی کمتر خواهد شد.انتظار می‌رفت که اتفاقاً این شورا توان و مسائل و انرژی‌های پراکنده را در شکل هم‌افزا مشخص کند؛ اگر چند مسئله وجود دارد همه به آن پنج، شش مسئله بپردازند و این‌طور نباشد که هرکس فقط بنا بر تشخیص کارشناسان و حزب خودش یک مسیر را برود». فخاری در بخش دیگری از این مصاحبه در پاسخ به این سوال که «همکاران شما در شورای شهر می‌گفتند انتخاب سه شهردار از نقاط قوت شورای پنجم است» گفت: «نظر همکاران محترم است؛ اما اینکه بگوییم انتخاب سه شهردار نقطه قوت شوراست، به نظرم موضوع مبهمی است... درباره شهردار اول یا شهردار دوم که مصوب مجلس بود؛ اما به نظرم این شورا با ظرفیت و سرمایه‌ای که داشت، می‌توانست برخی چیزها را پیش‌بینی یا پیشگیری کند و این اتفاق نیفتاد».
دو علت اصلی
اما برای بررسی بیشتر اینکه چرا شورای شهر آن انتظاراتی که در ابتدا وجود داشت را برآورده نکرده است با یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفتگو کردیم. علی صوفی به «آفتاب یزد» گفت:«به طور کلی عملکرد شورای شهر را باید ذیل این برداشت کلان قرار داد که نهادهای انتخابی از سوی سایر نهادها تحت فشار قرار دارند. در واقع نهادهای انتصابی به دنبال این هستند که به جامعه القا کنند نهاد انتخابی عملکرد موفقی نمی‌تواند از خود به جای بگذارد.»
او افزود:«از سوی دیگر افرادی که در نهادهای انتخابی با رای مردم انتخاب می‌شوند در مقابل موانع خاصی نیز قرار می‌گیرند. در واقع مجال سیاستگذاری به این دسته از نهادها و افراد کمتر داده می‌شود و این افراد انتخاب شده بیشتر باید به دنبال این باشند که خواسته‌هایی که به آنها از بخش‌های گوناگون قدرت اعمال می‌شود را خط به خط پیش ببرند.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب بیان داشت:«از سوی دیگر وضعیت برای اصلاح‌طلبان بسیار سخت‌تر است، به عنوان نمونه شورای شهر و شهرداری برای بیش از یک دهه در اختیار اکثریتی از اصولگرایان بود که در سال ۹۶ این رویه تغییر کرد اما در همان دوره طولانی جریان اصولگرایی با توجه به روابط خوبی که با سایر نهادهای غیرانتخابی دارد در واقع یک پیوستگی و طبیعتا منافعی را برای برخی به وجود آورده بود بنابراین وقتی اصلاح‌طلبان در شورا و شهرداری تلاش کردند رویه دیگری را انتخاب کنند یا پرسش‌هایی جدی نسبت به عملکرد تیم اصولگرایان داشته باشند با موانع و فشارهای مختلفی مواجه شدند و تلاش شد آنها از مسیر خود منصرف شوند.»
صوفی در ادامه گفت:«البته در میان خود اصلاح‌طلبان نیز ضعف‌هایی وجود داشته است از جمله برسر لیست انتخابی برای شورای شهر نسبت به عملکرد اصلاح‌طلبان در انتخاب افراد انتقادات جدی وجود داشته که از چهره‌های شناخته شده کمتر استفاه شد اما برخی تلاش کردند افراد مورد نظر خود را به هر نحو وارد لیست کنند و با شعارهایی انحرافی مانند گردش نخبگان شاهد تضعیف لیست از سوی خود اصلاح‌طلبان بودیم. مجموع این شرایط و دلایل را باید به عنوان علل عملکرد نه چندان مطلوب شورای شهر تهران دانست که باعث شده برخی از افراد شورا نیز خود به وجود ضعف در شورا اذعان داشته باشند.»
نظر شما