به گزارش سلام نو، روزنامه خراسان نوشت: لذت‌بخش است نشستن کنار رودهایی که از کنار شهرها و روستاها عبور می‌کند و صدای طراوت آب را به گوش اهالی می‌رساند؛ و چه برکات عظیمی که از آب جاری در این رودها، عاید مردم شهرها و روستاها می‌شود، اما افسوس که همین رودهای زندگی، گاه بستر جاری‌شدن مرگ می‌شود... .از ۱۴۶ هزار کیلومتر رودخانه کشور، ۷۰ هزار کیلومتر از داخل شهرها و مراکز جمعیتی عبور می‌کند که باید به صورت مداوم لایروبی و سامان‌دهی شود اما آن‌طور که رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در گفت‌وگوی اختصاصی با خراسان می‌گوید، وضعیت لایروبی این رودخانه‌ها مناسب نیست و می‌تواند بسیاری از شهرهای کشور از جمله تهران را در یک بحران بزرگ غرق کند.با «اسماعیل نجار» گفت‌وگو می‌کنم؛ رئیس سازمان مدیریت بحران کشور که به‌ویژه در سیلاب‌های دوسال اخیر بارها نامش بر سر زبان‌ها آمده است. ما امروز در شرایطی متفاوت به سراغ اسماعیل نجار رفتیم؛ شرایطی که خبری از سیل و زلزله نیست اما همچنان هشدارها درباره احتمال وقوع حوادث تلخ وجود دارد. همچون سیل‌های نوروز ۹۸ که مرور برخی صحنه‌های این حادثه هنوز هم تن همه را می‌لرزاند، مثل صحنه شناورشدن خودروهای مسافران در دروازه قرآن شیراز.
۶۰ هزار کیلومتر باید لایروبی شود
از رئیس سازمان مدیریت بحران کشور درباره وضعیت لایروبی رودخانه‌های کشور می‌پرسم و این‌که طی ۱۸ ماه گذشته چه اقداماتی برای پیشگیری از تکرار آن حوادث تلخ انجام شده است. نجار می‌گوید: «در کشور ما ۱۴۶ هزار کیلومتر رودخانه داریم که باید همه آن‌ها لایروبی شود. البته ۷۰ هزار کیلومتر از این رودخانه‌ها از داخل شهرها و مراکز جمعیتی عبور می‌کنند که لایروبی آن مهم‌تر است، اما تاکنون فقط ۱۰ هزار کیلومتر از آن سامان‌دهی شده است و باید ۶۰ هزار کیلومتر دیگر حتما لایروبی شود».
اساس کار سازمان ما پیشگیری است
این موضوع را با رئیس سازمان مدیریت بحران در میان می‌گذارم که «وقتی حوادثی مثل سیل و زلزله در کشور رخ می‌دهد، پیکان اتهام کم‌کاری به سمت شما و سازمان تحت‌مدیریت‌تان می‌آید که چرا هشدارهای لازم را نداده‌اید، پاسخ شما به این انتقادها چیست؟».او می‌گوید: «این بحث‌ها همیشه بوده و هست، به این دلیل که برخی از محدودیت‌های کشور مطلع نیستند و با قوانین و وظایف دستگاه‌های اجرایی هم آشنایی ندارند. اساس کار ما پیشگیری است و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری هم که به تشکیل سازمان مدیریت بحران منجر شده، بر همین اساس پیشگیری است. بعد از پیشگیری هم موضوع استفاده از ظرفیت کشور برای مقابله با بحران مطرح می‌شود.ما هم مرتبا درباره خطرات موجود هشدار داده و پیگیری‌های لازم را انجام داده‌ایم». وی ادامه می‌دهد:« ما به عنوان سازمان مدیریت بحران، وظیفه عملیات نداریم بلکه مسئولیت سیاست‌گذاری، هماهنگی، نظارت و حمایت داریم که تلاش کرده‌ایم این کار را انجام دهیم.اما در آن سوی ماجرا هم مشکلاتی مانند تصرفات مسیر رودخانه‌ها وجود دارد که ممکن است مربوط به بیش از ۱۰۰ سال قبل باشد. حالا اگر ما بخواهیم برای پیشگیری از بحران، فقط یک‌متر از این تصرفات را آزاد کنیم باید همه مراحل دادگاه را طی کنیم تا رای لازم صادر شود. این‌ها کار سنگینی است و نمی‌شود در یک مقطع زمانی کوتاه انجام داد».
پیشگیری از بحران با اعتبارات
نجار درباره اقدامات پیشگیرانه انجام‌شده طی یک‌سال اخیر هم می‌گوید: گزارش مفصلی دراین‌باره تنظیم و برای آقای رئیس‌جمهور هم ارسال کردیم. مثلا در یکی از استان‌ها در سال ۹۸، حدود ۶۵ میلی‌متر بارندگی طی ۷۲ ساعت داشتیم که خسارت‌های سنگینی به بار آورد اما بعد از آن حادثه، مسئولان همان استان با امکانات محلی خودشان کار لایروبی را انجام دادند و نتیجه‌اش هم این شد که امسال با ۴۷ میلی‌متر بارندگی در ۱۳ ساعت، توانستیم با همان امکانات محدود استانی از حجم بالای خسارت جلوگیری کنیم.یا مثلا در هیرمند، توان عبور آب ۲۴۰۰ مترمکعب بر ثانیه بود اما با اقدامی که استاندار سیستان و بلوچستان و دیگر مسئولان استانی انجام دادند، با تجهیزات و امکانات محلی رودخانه هیرمند را لایروبی کردند و ظرفیت عبور آب در آن به ۳۵۰۰ مترمکعب بر ثانیه رسید تا آب بیشتری از افغانستان به هیرمند و هامون برسد، بدون آن‌که این جریان آب خسارت‌زا باشد. این‌ها بخشی از اقدامات پیشگیرانه در حوضه‌های آبخیز بوده که خروجی کار آثار آن را نشان می‌دهد».
۹۱۰۰ کانون جمعیتی در معرض سیل
صحبت‌مان به طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری هم می‌کشد؛ طرح‌هایی که سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور متولی اجرای آن است تا احتمال طغیان رودخانه‌ها کاهش یابد و به حداقل برسد. آن‌طور که دو روز قبل، مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اعلام کرد، «حدود ۳۰ درصد سطح حوضه‌های آبخیز کشور از نظر سیل‌خیزی در درجه سیل با شدت زیاد و طغیانی قرار دارند و می‌توان گفت که ۹۱۰۰ کانون جمعیتی در ایران در معرض مخاطرات سیل قرار دارند.»به گفته ابوالقاسم حسین‌پور، حدود ۲۶۵ میلیارد تومان اعتبار ویژه هم برای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در ۱۱ استان سیل‌خیز کشور اختصاص داده شده و قرار است امسال در ۲۴ حوضه سیل‌خیز و بحرانی کشور، پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری اجرایی شود.
سازمان جنگل‌ها باید پیگیر بودجه باشد
نجار درباره روند اجرای این طرح در کشور می‌گوید: «برای اجرای چنین طرح‌های بزرگی، سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا پول و امکانات هست یا نه؟ تلاش ما در سازمان مدیریت بحران این بوده که بتوانیم در بحث پیشگیری اقدامات لازم را داشته باشیم و دستگاه‌های اجرایی را هم مجاب کنیم که به اجرای این‌گونه طرح‌های پیشگیرانه کمک کنند. خوشبختانه در سال‌های گذشته، عدد و رقم بسیار خوبی در اختیار سازمان جنگل‌ها گذاشته شد و آن‌ها هم کارهای قابل‌توجهی انجام دادند. در ادامه مسئولان این سازمان هم وظیفه دارند دولت و سازمان برنامه و بودجه را متقاعد کنند تا اعتبارات لازم را بگیرند».
خطر ۷ حوضه آبریز برای تهران
وی ادامه می‌دهد: «اما مثلا در تهران ۷ حوضه آبخیز داریم که اگر خدای‌نکرده بارندگی خیلی شدیدی داشته باشیم، ممکن است در پایتخت هم با مشکلات عدیده‌ای مواجه شویم. ما این هشدار را بارها و بارها داده‌ایم و گفته‌ایم که باید از آن پیشگیری کرد. مثال دیگر این‌که شهری مانند سرعین اردبیل در ۲۰ هزار کیلومتر مربع حوضه آبریز قرار گرفته است، از خط‌الراس سبلان تا خود شهر سرعین، یعنی این شهر کلا داخل رودخانه است.
یا فرض کنید مسیر رودخانه «قم‌رود» که تبدیل شده به جاده و خیابان و پارکینگ و محل اسکان زائر. ممکن است قم آفتابی باشد اما ۳۰-۲۰ کیلومتر آن طرف‌تر بارندگی باشد و جریان آب نیم ساعت بعد به قم‌رود و شهر قم برسد. در همین قم‌رود تا به حال ۴-۳ مرتبه سیل‌های بزرگ داشته‌ایم، حتی جان‌باخته هم داشته‌ایم. یک‌بار هم ۷۰-۶۰ ماشین در آن جا آسیب دید و اگر اقدامات پیشگیرانه انجام نمی‌شد ممکن بود خسارات سال‌های گذشته بیش از قبل هم باشد».
مشک، نمونه خروار
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور سپس نکته‌ای را می‌گوید که شنیدنش هم دلهره‌آور است: «خیلی از شهرها و مراکز جمعیتی کشور شرایطی مشابه سرعین دارند و در محاصره رودخانه‌ها هستند. یا مانند قم‌رود که اطراف آن به پارکینگ و استراحت‌گاه مسافر تبدیل شده باشد، بسیار داریم و باید تا دیر نشده برای لایروبی آن‌ها برنامه‌ریزی کرد تا شاهد اتفاقات تلخ نباشیم».
۶۰ هزار کیلومتر باید لایروبی شود
از رئیس سازمان مدیریت بحران کشور درباره وضعیت لایروبی رودخانه‌های کشور می‌پرسم و این‌که طی ۱۸ ماه گذشته چه اقداماتی برای پیشگیری از تکرار آن حوادث تلخ انجام شده است. نجار می‌گوید: «در کشور ما ۱۴۶ هزار کیلومتر رودخانه داریم که باید همه آن‌ها لایروبی شود. البته ۷۰ هزار کیلومتر از این رودخانه‌ها از داخل شهرها و مراکز جمعیتی عبور می‌کنند که لایروبی آن مهم‌تر است، اما تاکنون فقط ۱۰ هزار کیلومتر از آن سامان‌دهی شده است و باید ۶۰ هزار کیلومتر دیگر حتما لایروبی شود».
اساس کار سازمان ما پیشگیری است
این موضوع را با رئیس سازمان مدیریت بحران در میان می‌گذارم که «وقتی حوادثی مثل سیل و زلزله در کشور رخ می‌دهد، پیکان اتهام کم‌کاری به سمت شما و سازمان تحت‌مدیریت‌تان می‌آید که چرا هشدارهای لازم را نداده‌اید، پاسخ شما به این انتقادها چیست؟».او می‌گوید: «این بحث‌ها همیشه بوده و هست، به این دلیل که برخی از محدودیت‌های کشور مطلع نیستند و با قوانین و وظایف دستگاه‌های اجرایی هم آشنایی ندارند. اساس کار ما پیشگیری است و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری هم که به تشکیل سازمان مدیریت بحران منجر شده، بر همین اساس پیشگیری است. بعد از پیشگیری هم موضوع استفاده از ظرفیت کشور برای مقابله با بحران مطرح می‌شود.ما هم مرتبا درباره خطرات موجود هشدار داده و پیگیری‌های لازم را انجام داده‌ایم». وی ادامه می‌دهد:« ما به عنوان سازمان مدیریت بحران، وظیفه عملیات نداریم بلکه مسئولیت سیاست‌گذاری، هماهنگی، نظارت و حمایت داریم که تلاش کرده‌ایم این کار را انجام دهیم.اما در آن سوی ماجرا هم مشکلاتی مانند تصرفات مسیر رودخانه‌ها وجود دارد که ممکن است مربوط به بیش از ۱۰۰ سال قبل باشد. حالا اگر ما بخواهیم برای پیشگیری از بحران، فقط یک‌متر از این تصرفات را آزاد کنیم باید همه مراحل دادگاه را طی کنیم تا رای لازم صادر شود. این‌ها کار سنگینی است و نمی‌شود در یک مقطع زمانی کوتاه انجام داد».
پیشگیری از بحران با اعتبارات
نجار درباره اقدامات پیشگیرانه انجام‌شده طی یک‌سال اخیر هم می‌گوید: گزارش مفصلی دراین‌باره تنظیم و برای آقای رئیس‌جمهور هم ارسال کردیم. مثلا در یکی از استان‌ها در سال ۹۸، حدود ۶۵ میلی‌متر بارندگی طی ۷۲ ساعت داشتیم که خسارت‌های سنگینی به بار آورد اما بعد از آن حادثه، مسئولان همان استان با امکانات محلی خودشان کار لایروبی را انجام دادند و نتیجه‌اش هم این شد که امسال با ۴۷ میلی‌متر بارندگی در ۱۳ ساعت، توانستیم با همان امکانات محدود استانی از حجم بالای خسارت جلوگیری کنیم.یا مثلا در هیرمند، توان عبور آب ۲۴۰۰ مترمکعب بر ثانیه بود اما با اقدامی که استاندار سیستان و بلوچستان و دیگر مسئولان استانی انجام دادند، با تجهیزات و امکانات محلی رودخانه هیرمند را لایروبی کردند و ظرفیت عبور آب در آن به ۳۵۰۰ مترمکعب بر ثانیه رسید تا آب بیشتری از افغانستان به هیرمند و هامون برسد، بدون آن‌که این جریان آب خسارت‌زا باشد. این‌ها بخشی از اقدامات پیشگیرانه در حوضه‌های آبخیز بوده که خروجی کار آثار آن را نشان می‌دهد».
۹۱۰۰ کانون جمعیتی در معرض سیل
صحبت‌مان به طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری هم می‌کشد؛ طرح‌هایی که سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور متولی اجرای آن است تا احتمال طغیان رودخانه‌ها کاهش یابد و به حداقل برسد. آن‌طور که دو روز قبل، مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اعلام کرد، «حدود ۳۰ درصد سطح حوضه‌های آبخیز کشور از نظر سیل‌خیزی در درجه سیل با شدت زیاد و طغیانی قرار دارند و می‌توان گفت که ۹۱۰۰ کانون جمعیتی در ایران در معرض مخاطرات سیل قرار دارند.»به گفته ابوالقاسم حسین‌پور، حدود ۲۶۵ میلیارد تومان اعتبار ویژه هم برای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در ۱۱ استان سیل‌خیز کشور اختصاص داده شده و قرار است امسال در ۲۴ حوضه سیل‌خیز و بحرانی کشور، پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری اجرایی شود.
سازمان جنگل‌ها باید پیگیر بودجه باشد
نجار درباره روند اجرای این طرح در کشور می‌گوید: «برای اجرای چنین طرح‌های بزرگی، سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا پول و امکانات هست یا نه؟ تلاش ما در سازمان مدیریت بحران این بوده که بتوانیم در بحث پیشگیری اقدامات لازم را داشته باشیم و دستگاه‌های اجرایی را هم مجاب کنیم که به اجرای این‌گونه طرح‌های پیشگیرانه کمک کنند. خوشبختانه در سال‌های گذشته، عدد و رقم بسیار خوبی در اختیار سازمان جنگل‌ها گذاشته شد و آن‌ها هم کارهای قابل‌توجهی انجام دادند. در ادامه مسئولان این سازمان هم وظیفه دارند دولت و سازمان برنامه و بودجه را متقاعد کنند تا اعتبارات لازم را بگیرند».
خطر ۷ حوضه آبریز برای تهران
وی ادامه می‌دهد: «اما مثلا در تهران ۷ حوضه آبخیز داریم که اگر خدای‌نکرده بارندگی خیلی شدیدی داشته باشیم، ممکن است در پایتخت هم با مشکلات عدیده‌ای مواجه شویم. ما این هشدار را بارها و بارها داده‌ایم و گفته‌ایم که باید از آن پیشگیری کرد. مثال دیگر این‌که شهری مانند سرعین اردبیل در ۲۰ هزار کیلومتر مربع حوضه آبریز قرار گرفته است، از خط‌الراس سبلان تا خود شهر سرعین، یعنی این شهر کلا داخل رودخانه است.
یا فرض کنید مسیر رودخانه «قم‌رود» که تبدیل شده به جاده و خیابان و پارکینگ و محل اسکان زائر. ممکن است قم آفتابی باشد اما ۳۰-۲۰ کیلومتر آن طرف‌تر بارندگی باشد و جریان آب نیم ساعت بعد به قم‌رود و شهر قم برسد. در همین قم‌رود تا به حال ۴-۳ مرتبه سیل‌های بزرگ داشته‌ایم، حتی جان‌باخته هم داشته‌ایم. یک‌بار هم ۷۰-۶۰ ماشین در آن جا آسیب دید و اگر اقدامات پیشگیرانه انجام نمی‌شد ممکن بود خسارات سال‌های گذشته بیش از قبل هم باشد».
مشک، نمونه خروار
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور سپس نکته‌ای را می‌گوید که شنیدنش هم دلهره‌آور است: «خیلی از شهرها و مراکز جمعیتی کشور شرایطی مشابه سرعین دارند و در محاصره رودخانه‌ها هستند. یا مانند قم‌رود که اطراف آن به پارکینگ و استراحت‌گاه مسافر تبدیل شده باشد، بسیار داریم و باید تا دیر نشده برای لایروبی آن‌ها برنامه‌ریزی کرد تا شاهد اتفاقات تلخ نباشیم».
نظر شما