قربانیان تجاوز سخن می‌گویند / قانون از قربانیان تجاوز حمایت می‌کند

سلام نو سرویس اجتماعی: این روزها فضای مجازی فارسی زبان درگیر بحث مهمی به نام تعرض و تجاوز به زنان به ویژه از سوی چهره‌هایی عموما شناخته شده در حوزه‌های مختلف است، رخدادی که بی‌شباهت به جنبش Me too در آمریکا نیست.

در جنبش می‌تو زنان، به ویژه چهره‌های مشهور پا پیش گذاشته و از تجربه آزار خود گفتند و باعث باز شدن پرونده‌های بسیاری در این حوزه شدند و در نهایت نیز این موج را به کشورهای دیگر نیز صادر کردند.

سه سال قبل نیز ده‌ها زن هاروی واینستاین، تهیه‌کننده مشهور و قدرتمند هالیوود را به آزار و تعرض جنسی علیه خود متهم کردند که منجر به تشکیل پرونده‌ای قضایی علیه او شد. به واسطه موج‌های ضد آزار جنبش می‌تو بود که کوین اسپیسی از سریال خانه پوشالی حذف شد.

در موج افشاگری‌های فضای مجازی فارسی اما ماجرا کمی متفاوت است. این بار مردم عادی تجربه آزار خود را تعریف کرده‌اند و متهمان الزاما چهره‌های مشهور هنری نیستند.

روزنامه‌نگاران زن سخن می‌گویند

سرآغاز تمام این افشاگری‌ها به گزارشی باز می‌گردد که از سوی گروه خبری راوی درباره تجربه تجاوز یا تعرض به روزنامه‌نگار زن در فضای رسانه‌های کشور تهیه شد. در آن گزارش برای نخستین بار تعدادی از روزنامه‌نگاران زن رو به روی دوربین نشستند و از تجربیات تلخ خود در مواجهه با تجاوز و تعرض سخن گفتند.

در ادامه موج نقل چنین روایت‌هایی به توییتر فارسی رسید و نمونه‌های مختلفی اعم از تجاوز و یا آزار در کودکی از سوی معلم‌های مدرسه و چهره‌های توئیتری، سواستفاده و تجاوز از سوی بازیگران سینما و تئاتر و نیز اساتید و دانشجویان دانشگاه‌ها با جزئیات بیان شد.

چند نفر از تجربه آشنایی با برخی چهره‌های مشهور توییتری حرف زدند که در نهایت به تجاوز یا تعرض ختم شده. چند نفر از چند هنرمند مختلف نام بردند و برخی نیز از تجربه مشابه خود درباره برخی معلم‌ها سخن گفتند.

در این میان به ویژه به چند مورد از تجربه تجاوزهای سریالی با یک الگوی ثابت اشاره شده. از جمله استفاده از داروی بیهوشی در مواد خوراک و تهیه عکس و فیلم از قربانی که بعدها او را تهدید کنند.

این موج تاکنون با واکنش روشن و رسمی هیچ کدام از کسانی که به آن‌ها اتهام زده شده رو به رو نشده است، هر چند شب گذشته یکی از خبرنگاران حوزه موسیقی و هنر مدعی شد که یکی از چهره‌های مشهور دنبال انتشار بیانیه تکذبیه خود است که تا آن زمان موفق به انتشارش در هیچ رسانه‌ای نشد.

از همدلی تا اتهام به قربانی

واکنش‌ها به کسانی که مدعی تجاوز و تعرض از سوی آدم‌های مختلف بودند در این مدت متفاوت بود. بیشتر مخاطبان به همدلی با قربانی پرداختند و ضمن شماتت متجاوز، شجاعت قربانیان در روایت تجربه شخصی خود از تعرض و تجاوز را ستودند. با این وجود کم نبودند کسانی که قربانی را به بی‌دقتی، بی‌حیایی، رعایت نکردن برخی مسائل و این چنین چیزها متهم می‌کردند.

مسئله مهم این جا است که هر چند برخی بی‌احتیاطی‌ها یا بی‌دقتی‌ها فرصت بهتری برای متجاوزین فراهم می‌کند، اما این هیچ حقی به متجاوز نمی‌دهد و از گناه او کم نمی‌کند و باعث نمی‌شود که ما به جای حمایت تمام و کمال از قربانی، دست به شماتت او بزنیم.

نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا سخن گفتن از تجربه تجاوز و تعرض شجاعت خاصی می‌خواهد و قربانی فشار زیادی را تحمل می‌کند تا چنین تجربه‌ای را روایت کند. این فشار در کشورهایی مثل ایران که نگاه بسیار سنتی به زن در بسیاری از نقاط کشور هم‌چنان جاری است شدیدتر است.

واقعیت این است که با وجود پیشرفت‌های جامعه و توسعه کم و بیشِ ظرفیت‌های قانونی باز هم در نگاه عمومی جامعه و حتی در برخی از مدرن‌ترین خانواده‌ها، بسیاری قربانی را مقصر می‌دانند که مراقب نبوده یا اشتباه خاصی کرده است. همین نگاه باعث شده تا قربانیان تجاوز در گام اول اتفاق رخ‌داده را حاصل ضعف خود بدانند و حتی گاهی به جای متجاوز خود را مقصر بدانند.

قانون از قربانیان تجاوز حمایت می‌کند

اما قانون کجا ایستاده؟ نه تنها در ایران بلکه در تمام نقاط جهان هم‌چنان نیاز به گسترش ظرفیت‌های قانونی از قربانیان تجاوز است و اثبات تجاوز و مجازات متهم امری ساده نیست، با این همه این کار ناممکن هم نیست.

کاوه راد، وکیل شناخته شده که در توییتر هم فعال است به قربانیان تجاوز توصیه کرده که در همان ساعت اولیه بعد از تجاوز که بهت‌زده هستند و امکان دارد که کارهای "هیجانی" بکنند به سرعت با مورد اعتمادترین شخص زندگی خود تماس بگیرند و از پاک کردن آثار جرم امتناع کنند.

او در توییت خود به قربانیان تجاوز توصیه‌هایی را مطرح می‌کند و می‌نویسد:

قبل از معاینه کامل توسط پزشک قانونی، مدارک و شواهد تجاوز را از بین نبرید. حمام نروید و دندانهای خود را مسواک نزنید. لباس‌های خود را با دقت کامل در بیاورید و در پلاستیک تمیز دربسته‌ای نگهداری کنید. تمام جزئیات به ویژه زمان‌ها، مکان وقوع و جزئیات صحنه تجاوز را یادداشت کنید.

یک از خبرنگاران زن نیز که تجربه تجاوز را داشته در روایت تجربه خود گفته که با وجود تمام فشارهای روحی به پزشکی قانونی مراجعه کرده و در نهایت با پیگیری شخصی خود حکم حبس و تبعید متجاوز را گرفته است. او به دیگران نیز توصیه کرده که پیگیر حقوق حقه خود باشند.

آن چنان که گفته شد نه تنها در ایران بلکه در آمریکا، فرانسه یا انگلیس هم خلاء‌های قانونی بسیاری درباره بحث تجاوز و تعرض وجود دارد و پیگیری حقوق قربانیان انرژی چندین برابر می‌برد، اما این به معنی این نیست که قانون هیچ ظرفیتی برای حمایت از قربانیان نداشته باشد.

نکته مهمی که در این میان هم از منظر اجتماعی و هم از منظر قانونی مهم است مسئله اتهام بی‌مورد زدن است. اگر عده‌ای سوار چنین موج‌هایی شوند و شروع به اتهام زنی بی‌مورد به چهره‌های مختلف کنند، نه تنها اعتبار و اثربخشی این موج در جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهند، بلکه ممکن است انگیزه دستگاه قضایی برای پیگیری جدی بعنوان مدعی العموم را نیز کاهش دهند، کاری که اتهامات بی‌اساس امبر هرد به جانی دپ انجام داد.