سلام نو – سرویس اجتماعی: خبر به معنای تمام کلمه غیرقابل باور بود. برخی استان‌های کشور برای پنجمین بار دنبال ثبت ملی رسم خون بس هستند، درخواستی که حتی در دولت محمود احمدی‌نژاد هم رد شد و با واکنش تند مسئولان وقت میراث فرهنگی مواجه شد.
خون بس رسمی است که بیشتر بین بختیاری‌ها و لرها و بخشی از کردها و اهالی جنوب کشور رایج است و به ازدواجی گفته می‌شود که برای صلح و جلوگیری از خون‌ریزی بیشتر در عشیره و قبیله صورت می‌گیرد. در این مدل از ازدواج وقتی قتلی در طایفه یا قتلی بین دو طایفه رخ می‌دهد بزرگان و ریش سفیدان مقدمات صلح را فراهم می‌کنند و بعد دختر قاتل با پسر مقتول یا یکی دیگر از نزدیکان او ازدواج می‌کند تا به نوعی صلح را ضمانت کند.
هر چند شاید خون بس در ابتدا رسمی ویژه در فرهنگ کشور ما یا کشورهای اطراف ما به نظر بیاید ولی ازدواج برای پایداری صلح رسمی به بلندای تاریخ است که به شکل‌های مختلف در نقاط مختلف دنیا وجود داشته. نقطه مشترک این رسم در تمام این دنیا این بود که زنی به عنوان تضمین صلح به خانه شوهر فرستاده می‌شد، حالا یک روز در عشیره و یک روز بین دو کشور و دو پادشاه.
عروس خون بس یا خون صلح در بیشتر موارد در خانه شوهر جایگاهی سخت و پرفشار خواهد داشت و همیشه با نگاه تحقیر به او نگاه می‌شود. به خصوص در جایی که ظرفیت چند همسری وجود داشت او جایگاهی سخت‌تر از سخت داشت و حتی این نگاه تحقیر آمیز به فرزندانش نیز منتقل می‌شد.
ثبت ملی خون بس و اعتراض زنان خوزستانی
پرونده «خون‌بس» از سال ۸۹ در سازمان میراث فرهنگی مطرح شده و استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری، فارس و در آخر کهگیلویه و بویراحمد تا سال ۹۱ برای ثبت آن تلاش کرده‌اند. هرچند آن چنان که گفته شد مومنی، مدیرکل وقت ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی کشور در پاسخ به درخواست این استان‌ها با قاطعیت اعلام کرده بوده: «خون‌بس به دلیل ضدیت با حقوق بشر و نادیده گرفتن حقوق زنان تحت هیچ شرایطی در فهرست میراث معنوی کشور ثبت نمی‌شود».
حالا اما خوزستان هم به لیست درخواست کنندگان ثبت ملی خون بس پیوسته، مسئله‌ای که اعتراض زنان خوزستانی را نیز در پی داشته است. زنان خوزستان با هشتگ #من_خون_بس_نمی‌شوم به ثبت ملی این رسم اعتراض کرده‌اند و آن طور که گفته می‌شود اعتراضشان به گوش ابراهیم رئیسی هم رسیده و او نیز چندان با این مسئله هم‌راه نیست.
عاطفه بروایه، مدیر موسسه مردم‌نهاد «آوای زنان ریحانه اهواز» به روزنامه شهروند گفته که ابراهیم رئیسی، رئیس قوه‌قضائیه نامه این موسسه در مخالفت با این موضوع را خوانده و به او خبر داده‌اند که این نامه در حال پیگیری است: «ما خواستار جواب رسمی و قاطع هستیم. خبر سخنان آقای چگنی هنوز در سایت شورای حل اختلاف استان وجود دارد. درخواست ثبت‌ملی خون‌بس، بازتولید خشونت علیه زنان است.»
ثبت ملی خون بس خدشه وارد کردن به فرهنگ است
آن طور که امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس، به سلام نو می‌گوید این رسم برای ایجاد صلح بین عشایر، قبایل و اقوام موثر بوده و هنوز هم از نظر منطق درونی برخی مناطق قابل پذیرش است اما امروزه دیگر از نظر اخلاقی قابل قبول نیست و ثبت ملی آن خدشه وارد کردن به فرهنگ است.
این جامعه شناس با تشریح شیوه خون بس می‌گوید: در این رسم پس از جمع شدن ریش سفیدان که شامل بزرگان قوم و قبیله، مقامات محلی و نظامیان می‌شود قاتل برای به جا آوردن وجه خانواده مقتول با طنابی بر گردن یا سینه خیز به سمت خانواده مقتول می‌رود و به دست و پای ولی دم مقتول می‌افتد تا خانواده مقتول از خونش بگذرند.
وی ادامه داد: هدف این رسم، که با یک ازدواج تضمین می‌شود، این است که از نزاع‌های محلی و طایفه‌ای و خون ریزی هر چه بیشتر جلوگیری کند و هدفش صلح و جلوگیری از خون‌ریزی بیشتر است. نکته قابل توجه این است که نوع ساده و بدون تشریفاتش بین اقوام دیگر هم رواج داد.
وی می‌افزاید: امروز از نظر اخلاقی این شیوه قابل قبول نیست اما این کار ریشه در خرده فرهنگ ها دارد و از نظر مردم شناسی و فرهنگی کار ارزشمندی است و در واقع یادگاری از ایام قدیم است و باعث می شود جنگ و نزاع بین دو طایفه تمام شود.
قرایی مقدم با اشاره به کارکرد این رسم می‌گوید: هر چند خون بس باری از دوش قوه قضاییه بر می‌دارد و هنوز در برخی مناطق رواج دارد، اما ثبت ملی خون بس نوعی خدشه فرهنگی ایجاد می‌کند و صورت خوشی برای فرهنگ ما ندارد که مهر تاییدی بر این مسئله بکوبیم، به ویژه این که در خون بس حق جان شما در دست پدر و مادرت است در حالی که این چنین نیست و با این مسئله حقوق عامه نادیده گرفته می‌شود.
این جامعه شناس خون بس را دارای عواقب منفی اجتماعی و فردی بسیاری می‌داند و می‌گوید: بسیاری از خودکشی‌ها در ایلام کردستان و کرمانشاه به خاطر همین ازدواج‌های اجباری است ولی برای مبارزه با این فرهنگ راهی به جز تعلیم و تربیت و آموزش وجود ندارد و نمی‌توان با توسل به زور این سنت‌ها را اصلاح کرد.
نظر شما