برترینها نوشت: چند هفته‌ای از قهرمانی پرسپولیس در لیگ نوزدهم گذشته است. بعد از فروکش کردن هیجانات فوتبالی این روزها سوالات دیگری در ذهن هواداران فوتبال و رسانه‌ها شکل گرفته است. یکی از اصلی‌ترین سوال‌ها مربوط می‌شود به پاداش قهرمانی سرخ‌ها در لیگ برتر.
رویه مرسوم در همه لیگ‌های فوتبال دنیا این است که تیم قهرمان، جایزه‌ای نقدی دریافت می‌کند. ارقام بر اساس درآمدهای اتحادیه فوتبال هر کشور متفاوت است اما در هر حال تیم قهرمان دست خالی سکوی قهرمانی را ترک نمی‌کند. با این حال برخی از رسانه‌ها در چند روز گذشته مدعی شدند، تیم قهرمان لیگ برتر ایران «صفر ریال» بابت قهرمانی دریافت می‌کند؛ یعنی هیچ چی! این موضوعی است که مدیران پرسولیس نیز آن را تایید می‌کنند.
دریافت نکردن جایزه قهرمانی از منظرهای متفاوتی قابل بررسی است و بدون شک یکی از بزرگ‌ترین ایرادات فوتبال ما همین مساله به حساب می‌آید. اما در مورد خاص پرسپولیس داستان جایی بغرنج می‌شود که بدانیم با قهرمانی تیم، بندهای پاداشی در قرارداد بازیکنان فعال می‌شود که علاوه بر دستمزد اصلی‌شان باید توسط باشگاه پرداخت شود. به بیان ساده‌تر اتفاقی که می‌افتد این است: تیم قهرمان نه تنها بابت قهرمانی سود نمی‌کند بلکه متضرر هم می‌شود! این مساله یک دلیل واضح دارد. اینکه لیگ ایران درآمدزا نیست.
دلیل اصلی درآمدزا نبودن فوتبال ایران هم عدم وجود چیزی به اسم «حق پخش تلویزیونی» است. صداوسیما در سال‌های گذشته به عنوان متولی پخش بازی‌های فوتبال ایران از پرداخت هر گونه پولی به فوتبال خودداری کرده است. همه اینها باعث شد حالا که در اواخر لیگ نوزدهم به سر می‌بریم، دوباره پرونده حق پخش تلویزیونی و درآمد تیم‌ها از حضور در لیگ برتر و قهرمانی احتمالی را بررسی کنیم.
عمر پرونده حق پخش تلویزیونی به اندازه عمر فوتبال در ایران است ولی در سال‌های گذشته به شکلی کاملا جدی در دستگاه‌های دولتی و قانون‌گذاری کشور پیگیری شده است. در نیمه دوم سال گذشته و به طور مشخص در بحث بودجه ۹۹ مقرر شد، صداوسیما بخشی از درآمدش را که از پخش مسابقات فوتبال به دست می‌آورد به فوتبال بدهد. البته این قانون فرای فوتبال است و همه ورزش‌ها را شامل می‌شود.
دی ماه ۹۸ هادی قوامی، سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس دهم درباره تقسیم درآمدهای پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی گفت:«قرار بود براساس بند(ل) لایحه بودجه ۵۰ درصد حق پخش به وزارت ورزش و جوانان و ۵۰ درصد باقیمانده به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پرداخت شود ولی در کمیسیون مقرر شد ۳۰ درصد این اعتبار به وزارت ورزش و ۷۰ درصد به سازمان صداوسیما پرداخت شود.»
این تقسیم‌بندی ناعادلانه صدای منتقدان را درآورد. ژاله فرامرزیان، معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت ورزش به سایت این وزارتخانه گفت: «تقسیم درآمد تلویزیونی بین صدا و سیما و وزارت ورزش و جوانان ابتدا به نسبت ۵۰ - ۵۰ در قانون بودجه سال ۱۳۹۹ بود که در کمیسیون تلفیق به نسبت ۳۰ به ۷۰ رسید و امیدوارم با رای و نظر مردم در صحن مجلس دوباره به همان نسبت مساوی بازگردد.» با این وجود تغییری در درصد مصوب اعمال نشد.
حال که به پایان لیگ نزدیک می‌شویم این سوال پیش آمده که تکلیف همان ۳۰ درصدی که صداوسیما مکلف شده بود به باشگاه‌ها پرداخت کند چه می‌شود؟ مساله‌ای که ارتباطی مستقیم بین پاداش گرفتن یا نگرفتن تیم قهرمان و درآمدزایی برای سایر تیم‌های لیگ دارد. صادق درودگر، رییس سازمان اقتصادی فدراسیون فوتبال در پاسخ به سوال خبرنگار روزنامه اعتماد مبنی بر اینکه آیا صداوسیما بخشی از درآمدهایش را که از طریق پخش بازی‌های لیگ به دست آورده به فوتبال پرداخت کرده یا خیر گفت:«اول از همه سوال شما را اصلاح کنم.
صداوسیما قرار نشده درآمد خودش را به ما بدهد. صداوسیما قرار شد، حق فوتبال را بعد از سال‌ها بدهد. آن هم به نحوی که مجلس مصوب کرده و نه به صورتی که ما انتظار داشتیم. مجلس این را مصوب کرده و در لایحه بودجه ۹۹ آمده است. اما چون هنوز فصل به پایان نرسیده است باید منتظر اتمام فصل باشیم. بعد از آن آمارگیری می‌شود، صداوسیما به ما اعلام می‌کند و ما هم متوجه می‌شویم درآمدمان چقدر بوده.»
درودگر در پاسخ به این سوال که پیگیری این مساله از طریق کدام نهاد صورت می‌گیرد، افزود:«وزارت ورزش باید درخواست بفرستد برای صداوسیما و وقتی آنها آمار گرفتند، سهم ورزش مشخص می‌شود. وقتی سهم ورزش مشخص شد، سهم فوتبال هم پرداخت می‌شود.»
به این ترتیب و بر اساس توضیحات درودگر به نظر می‌رسد امسال بخشی از حق پخش تلویزیونی مسابقات به فوتبال پرداخت می‌شود و تیم‌ها می‌توانند روی این منابع حساب باز کنند. اما اینکه دقیقا چه رقمی به فوتبال می‌رسد و هر کدام از تیم‌ها چه مقدار سهم می‌برند دقیقا مشخص نیست. بدون شک تیم قهرمان باید درآمد بیشتری نسبت به سایر تیم‌ها در این زمینه داشته باشد و این مساله فرضیه سود نبردن پرسپولیس از قهرمانی را تا به اینجا باطل می‌کند.
درودگر درباره اینکه پرسپولیس از قهرمانی‌اش در لیگ سود می‌برد، گفت:«بخشی از این درآمد شامل آنها می‌شود. تیم پرسپولیس بابت تبلیغات محیطی مقداری درآمد خواهد داشت که آن را از سازمان لیگ می‌گیرد و از حق پخش هم قطعا درآمد خواهد داشت.» درودگر در مورد اینکه آیا تیم قهرمان درصد بیشتری از سایر تیم‌ها از حق پخش تلویزیونی و تبلیغات محیطی به دست می‌آورد، توضیحی نداد. اما سهیل مهدی، مسوول کمیته مسابقات سازمان لیگ فوتبال ایران با اظهار بی‌اطلاعی از ماجرای حق پخش و درصدی که به فوتبال می‌رسد در مورد پاداش قهرمانی پرسپولیس گفت:«فرمول پرداختی‌های ما به تیم‌ها به این صورت است که درآمدهای حاصل از مسابقات به طور کلی جمع می‌شود و بعد از کسر هزینه‌ها تقسیم بر دو می‌شود. ۵۰ درصد از این مبالغ به صورت مساوی بین تیم‌ها تقسیم می‌شود و ۵۰ درصد دیگر با ضریبی خاص به ترتیب از تیم قهرمان تا پایین جدول پرداخت می‌شود.»
به این ترتیب و بر اساس توضیحاتی که مهدی ارایه داد، گرچه سرخ‌ها جایزه مشخصی بابت قهرمانی در لیگ به دست نمی‌آورند اما بر اساس فرمول اعلامی باید درآمد بیشتری نسبت به حسابشان واریز شود. سال گذشته فرامرزیان و برخی دیگر از کارشناسان وزارت ورزش تخمین زدند که درآمد حاصل از پرداخت حق پخش تلویزیونی توسط صداوسیما به فوتبال حداقل ۲۰۰ میلیارد تومان است.
می‌توان گفت از این مبلغ احتمالا ۸۰ درصد یعنی رقمی نزدیک به ۱۶۰ تا ۱۷۰ میلیارد تومان به فدراسیون و سازمان لیگ می‌رسد.(احتمالا این درصد و رقم بیشتر باشد چون در سال جاری به واسطه شیوع کرونا تاکنون مسابقه ورزشی در کشور نداشتیم که پخش زنده‌اش درآمدی را نصیب سایر ورزش‌ها کند و ضمن اینکه هزینه‌های تبلیغات در صداوسیما نیز بالاتر رفته است). همچنین گفته می‌شود، سال گذشته سازمان لیگ برای شروع فصل جاری کف درآمد تبلیغات محیطی را ۸۵ میلیارد تومان برآورد کرده و از این مبلغ قرار است نزدیک به ۳۰ درصد به متولی برسد و الباقی سهم فوتبال باشد.(در لیگ‌های چهاردهم و پانزدهم این مبلغ ۱۶۰ میلیارد تومان بوده است.)
اگر همان کف قرارداد را در نظر بگیریم بعد از کسر سهم متولی و فدراسیون و سازمان لیگ، نزدیک به ۵۰ میلیارد تومان سهم باشگاه‌ها می‌شود. این رقم به اضافه رقمی که از حق پخش می‌رسد، عددی معادل ۲۱۰ میلیارد تومان می‌شود. نصف این رقم می‌شود ۱۰۵ میلیارد تومان که بر اساس ضریب مشخص شده به تیم‌های اول تا شانزدهم اختصاص می‌یابد. سازمان لیگ هیچگاه این فرمول و ضرایب را برملا نکرده است اما می‌توان حدس زد که تیم قهرمان شاید رقمی بالغ بر ۲۰ تا ۲۵ میلیارد تومان به دست آورد و این می‌شود، پاداش قهرمانی پرسپولیس در لیگ برتر که اگر با دلار ۲۰۰۰۰ تومانی حساب کنیم، می‌شود یک میلیون و دویست و پنجاه هزار دلار!
باید تاکید کرد که تمام این رقم‌ها حدسی است و به این دلیل که شفافیتی در زمینه درآمدهای سازمان لیگ وجود ندارد، نمی‌توان به رقم دقیقی دست یافت. اما با توجه به قانون بودجه ۹۹ توضیحات صادق درودگر و سهیل مهدی تصور درآمد حدودی تیم‌ها آن قدرها هم پیچیده نیست. با تمام این تفاسیر پیگیری‌های ما از باشگاه پرسپولیس نشان می‌دهد آنچه در عمل اتفاق می‌افتد با حساب کتاب‌هایی که در بالا صورت گرفته، زمین تا آسمان فرق دارد.
پرسپولیس سال پیش هم قهرمان لیگ برتر شد و در حالی که انتظار می‌رفت این تیم درآمد بیشتری از تبلیغات محیطی به عنوان تیم قهرمان ببرد(سال پیش درآمدی از حق پخش به فوتبال نرسید) یکی از مدیران این تیم که نخواست نامش فاش شود در پاسخ به سوال خبرنگار روزنامه اعتماد که پرسیده بود «سال گذشته شما بابت قهرمانی در لیگ چقدر درآمد داشتید؟» گفت:«هیچ!» این فرد مطلع افزود:«متاسفانه سازمان لیگ اصلا در این زمینه شفاف عمل نمی‌کند. آنها دقیقا نمی‌گویند چقدر درآمد دارید و نه تنها پولی نمی‌دهند بلکه مدعی می‌شوند، بدهکار هم هستید.
باشگاه در سال‌های گذشته تلاش زیادی کرده این حساب کتاب‌ها شفاف شود تا بفهمد چقدر سود کرده و چقدر بدهکار است اما موفق نمی‌شود. سازمان لیگ هم خیلی راحت از حق باشگاه‌ها برمی‌دارد و چیزی به تیم‌ها نمی‌رسد.» این فرد تاکید کرد:«متاسفانه زور تیم‌ها به سازمان لیگ نمی‌رسد. ما چند سال است که قهرمان می‌شویم اما درآمد یا پاداشی نصیبمان نمی‌شود.»
سهیل مهدی در واکنش به این اظهارات و اینکه سرخ‌ها فصل پیش جایزه‌ای دریافت کرده‌اند یا نه گفت:«اطلاعی ندارم. من ۷ سال است رییس کمیته صدور مجوز حرفه‌ای هستم و تازه ۶ ماه است با حفظ سمت مسوول کمیته مسابقات هستم.»
حال باید تا پایان لیگ منتظر بمانیم و ببینیم صداوسیما چگونه به تعهداتش عمل می‌کند و در کنار آن سازمان لیگ چطور حق تیم‌ها را می‌دهد. در این بین ابهامات زیادی نیز وجود دارد که باید برای برطرف شدنشان صبر کنیم. از جمله اینکه صداوسیما بر اساس چه فرمولی حق ورزش را محاسبه می‌کند و وزارت ورزش چگونه سهم فوتبال را جدا می‌کند. همچنین باید توجه داشت که در بحث حق پخش تلویزیونی تقسیم مساوی درآمد بین همه تیم‌ها کار درستی نیست. به عنوان مثال تیم‌های استقلال و پرسپولیس قطعا باید درآمد بیشتری از سایر تیم‌ها داشته باشند چراکه بیننده بیشتری دارند و طبیعتا در زمان پخش بازی این دو تیم هزینه تبلیغات در صداوسیما چند برابر می‌شود. ضمنا باید امیدوار بود امسال سازمان لیگ به صورت شفاف درآمدها، هزینه‌ها و سهم هر تیم را رسانه‌ای کند. و در نهایت باید دید بعد از این همه جار و جنجال و چندین سال سر و کله زدن صداوسیما و وزارت ورزش و مجلس و دولت در نهایت چه قدر پول به ورزش می‌رسد.
صادق درودگر در این رابطه می‌گوید:«به هر حال این قدم اول است. فعلا همین که حق پخش را محترم شمردند، خوب است.» او در مورد اعتراض به قانون ۷۰-۳۰ نیز افزود:«اجازه بدهید امسال ببینیم درآمد چقدر است. اگر واقعا درآمدی بود که ما را متقاعد کرد که هیچ وگرنه باید در مورد تغییرش لایحه‌ای را به مجلس بفرستیم.»
نظر شما