آلودگی هوا یک مسأله‌ای است که علل مختلفی در بروز آن اثر دارد و جهت مقابله با این معضل باید ابعاد مختلف را در نظر گرفت. اجرای طرح ترافیک حتی به صورت نصفه نیمه هم سفرهای زاید را کاهش داده و در کمتر شدن آلودگی هوا موثر است.
در دقت دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا شکی نیست
دقت دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا به چه صورت است؟
شهیدزاده:در دقت اندازه‌گیری دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا شکی نیست چندین سال است که کیفیت داده‌ها را بالا برده‌ایم. کالیبررسان دستگاه‌ها و تست با آزمایشگاه‌های مرجع انجام گرفته و تعمیر و نگهداری به موقع دستگاه‌ها نیز همیشه مورد توجه بوده است.
تعداد دستگاه سنجش آلودگی هوا
پایتخت چه تعداد دستگاه سنجش آلودگی هوا دارد؟
شهیدزاده: میزان دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در تهران تقریبا مشابه سایر کشورها است حتی برخی از متخصصان در این حوزه مانند دکتر رشیدی که سال‌ها مدیر شرکت کنترل کیفیت هوا بود، معتقد هستند تعداد ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در تهران بیشتر از میزان مورد نیاز است و به طور متوسط تهران نیاز به 10 تا 12 ایستگاه جهت جمع‌آوری دیتا در این زمینه نیاز دارد.
خداحافظی با آلاینده CO از زمان توقف خط تولید پیکان
تهران اکنون 21 ایستگاه سنجش آلودگی هوا دارد و اینکه برخی می‌گویند هر منطقه به یک ایستگاه نیاز دارد، پایه علمی ندارد. همچنین در برخی از ایستگاه‌ها نیاز به همه دستگاه‌ها مانند دستگاه سنجش CO نداریم. این آلاینده دیگر آلاینده مهمی نیست و لازم نبوده که آن را در همه ایستگاه‌ها اندازه‌گیری کنیم چرا که مدت زیادی است که میزان آن کاهش یافته و از سال 82 که جلوی تولید خودروهای کاربراتوری مانند پیکان و پراید کاربراتوری گرفته شد میزان این آلاینده کمتر شد.
سال به سال نیز از میزان این آلاینده کاسته شده و از طرفی چون خودروهای فرسوده نیز کم کم از سطح شهر خارج شده و اکثر خودروها انژکتوری هستند مقدار آلاینده CO کاهش یافته است و اکنون کمتر از 10 درصد خودروهای پایتخت کاربراتوری است و از نظر CO روزهای زیادی هوای تهران پاک است.
بنابر این لازم نیست همه ایستگاه‌ها همه دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا را داشته باشند. سال‌هاست که امکانی فراهم کردهایم تا شهروندان با نصب اپلیکیشن بر روی گوشی‌های تلفن همراه وضعیت نزدیک‌ترین ایستگاه‌های آلودگی هوا به محل سکونت و کار خود را مشاهده کنند.
کدام مناطق تهران در حال حاضر فاقد ایستگاه سنجش آلودگی هوا است؟
شهیدزاده: اداره کل محیط زیست تهران 14 ایستگاه سنجش آلودگی هوا دارد و شهرداری هم 21 ایستگاه که دیتای شهرداری و محیط زیست تجمیع شده و شاخص‌ها روزانه توسط محیط زیست بررسی و اندازه‌گیری می‌شود و جهت اعلام به شهرداری تهران نیز گزارش می‌شود لذا در صورتی که دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا توسط محیط زیست را هم در نظر بگیریم همه مناطق تهران دارای این ایستگاه‌ها هستند.
ماندگاری آلودگی هوای تابستانی تا زمان وزش باد
آلودگی هوای تابستانی در تهران تا چه زمانی ادامه دارد؟
شهیدزاده:تا زمانی که باد نوزد و میزان گرما و تابش هم زیاد باشد افزایش غلظت ازن صورت می‌گیرد و باید با اجرای طرح‌های کهاب و کنترل کاتالیست خودروها از میزان پیش‌سازهای ازن کاست. در غیر اینصورت این آلودگی همچنان ادامه خواهد داشت.
آلودگی هوای زمستان خطرناک‌تر است یا تابستان؟
شهیدزاده:آلودگی هوای زمستان مربوط به ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون است و وقتی این ذرات از راه دستگاه تنفسی وارد رگ‌های بدن می‌شود در سرتاسر بدن جابه‌جا خواهد شد و می‌تواند مغز، قلب و همه اعضای بدن را تحت تأثیر قرار دهد. در نتیجه تنوع مشکلات ایجاد شده در انسان ناشی از ذرات معلق بسیار زیاد است.
اما آلودگی هوا در تابستان مربوط به ازن است که این آلاینده تنها بر روی دستگاه تنفسی انسان تأثیرگذار است ولی ذرات معلق ناشی از آلودگی هوای زمستانی حتی بر روی جنین هم اثر می‌گذارد.
به گزارش سلام نو، فارس نوشت: آلودگی هوا چند روزی است که دست از سر تهران بر نمی‌دارد و در تابستان داغ کرونایی، در حال جولان دادن است. بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا، هوای پایتخت در روزهای متوالی از هفته گذشته تاکنون آلوده و ناسالم بوده است و میزان غلظت آلایندگی در ساعات بعداز ظهر شدت یافته و دربرخی روزها شاخص‌کیفیت هوا حتی به ۱۹۵ و ۲۰۰ هم رسیده است. شاخصی که در پاییز و زمستان مدارس را به تعطیلی می‌کشاند و سبب بروز دردسرهای فراوان می‌شد.
سال گذشته هم بحث آلودگی هوا در تابستان داغ بود و بسیاری آن را ناشی از اجرای طرح جدید ترافیک می‌دانستند اما امسال وضعیت به دلیل شیوع کرونا متفاوت شده و حتی در روزهایی که طرح ترافیک لغو و یا به صورت ناکامل اجرا شد هم آلودگی هوای تابستانی به وقوع پیوست، آلودگی که کارشناسان آن را ناشی از افزایش غلظت ازن می‌دانند. درباره دلایل بروز آلودگی هوای تابستان و راهکارهای مقابله با آن در پایتخت با حسین شهیدزاده، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به بحث و گفت‌وگو نشستیم که جزئیات آن به شرح ذیل است:
شهرداری تهران چه اقدامی جهت مقابله با آلودگی هوا در شرایط کنونی انجام داده است؟
شهیدزاده: ابتدا باید به این نکته توجه داشت که اگر انتظار و مطالبه وجود دارد که آلودگی هوا در پایتخت کاهش یابد، لازم است اقدامات و برنامه‌هایی جامع صورت گیرد و گرنه اینکه توقع داشته باشیم خود به خود آلودگی کاهش یابد این موضوع محقق نخواهد شد و حتی وضعیت بدتر می‌شود.قانون تکلیف همه دستگاه‌ها را در این زمینه مشخص کرده و بر اساس قانون هوای پاک وزارت نفت، صمت و وزارت کشور و شهرداری‌ها مسوولیت دارند که اقداماتی را جهت کاهش آلودگی هوا در شهرها انجام دهند.
فقط شهرداری عامل مقابله با آلودگی هوا نیست
هر چند که در حال حاضر وضعیت کشور به دلیل کرونا و تحریم‌های ظالمانه دشمنان متفاوت از قبل شده و پیش بردن برنامه‌ها پیچیده‌تر شده است ولی همه دستگاه‌ها وظیفه دارند که به مسوولیت قانونی خود عمل کنند تا در زمستان و تابستان گرفتار آلودگی هوا نشویم که شهرداری هم گام‌های موثری در این زمینه برداشته ولی باید این موضوع به صورت جمعی مورد توجه قرار گیرد.
افزایش ازن در حال حاضر طبیعی است
آلودگی هوا در تابستان امسال به دلیل شرایط خاصی به وقوع پیوسته است؟
شهیدزاده: هر ساله تابستان میزان ازن در هوا به دلیل افزایش تابش نور خورشید بیشتر می‌شود که این روند طبیعی است و اینکه امسال اعداد شاخص‌ها بیشتر شده به دلیل روش محاسباتی جدید بر اساس ابلاغ سازمان محیط زیست است. در حال حاضر بر اساس این ابلاغیه شاخص‌ها سختگیرانه‌تر محاسبه می‌شوند و این مسأله به ویژه در مورد ازن مورد توجه است.
سنجش شاخص آلودگی هوا سختگیرانه شد
امسال با روش جدید و پارسال با روش قدیم شاخص کیفیت هوا را محاسبه می‌کردیم و اگر بخواهیم هر دوی این آمار را با هم مقایسه کنیم قطعا به اشتباه می‌افتیم چرا که برای انجام مقایسه باید روش محاسبه‌ای یکسان در نظر گرفت. همکاران ما در شرکت کنترل کیفیت هوای پایتخت از ابتدای فروردین تا 28 تیر شاخص‌های کیفیت هوا را با روش قدیم محاسبه کردند و بر همین اساس در این مدت طی سال گذشته 25 روز هوای پاک و امسال 24 روز هوای پاک داشته‌ایم همچنین پارسال 76 روز هوای قابل قبول و امسال 83 روز هوای قابل قبول داشته‌ایم که تقریبا 7 روز در سال جاری تعداد روزهای قابل قبول بیشتر بوده است. همچنین روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس سال گذشته 19 روز و امسال 14 روز بوده و پارسال نیز یک روز فقط هوای ناسالم داشتیم که امسال نیز هیچ روز ناسالمی برای همه افراد نبوده است.
امسال تهران آلوده‌تر از پارسال نیست
ولی با روش محاسباتی جدید آمار کاملاً متفاوت است و امسال 15 روز هوای پاک داشته‌ایم و اگر همین روش برای سال گذشته در نظر گرفته شود سال 98 پایتخت فقط 4 روز هوای پاک داشته است. بنابر این چون روش محاسبه تغییر کرده اعداد بالاتری را در کیفیت هوای تهران تجربه کردهایم که باید توجه داشت امسال هوای تهران آلوده‌تر نبوده است و شاخص‌های بالا تنها به دلیل سنجش‌های سختگیرانه است.
ابرناکی هوا چاره آلودگی تهران
دلیل افزایش ازن در هوای پایتخت چیست؟
شهیدزاده: مردم باید بدانند که شاخص ازن برای اینکه افزایش یابد نیاز به گرما و تابش خورشید است که از 12 ظهر به بعد این افزایش ازن رخ می‌دهد و تا ساعت 18 تا 19 هم افزایش ازن را شاهد هستیم مگر اینکه ابرناکی هوا به وقوع بپیوندد. بنابر این به شهروندان توصیه می‌کنیم به دلیل افزایش غلظت ازن از انجام فعالیت‌های بدنی و خرید در سطح شهر در ساعات بعدازظهر خودداری کنند به ویژه این مسأله در افرادی که مشکلات ریوی دارند بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد. برای کودکان و زنان باردار نیز به همین صورت است چرا که تنفس ازن برای دستگاه تنفسی مضر است.
آلودگی شدید پمپ بنزین‌ها از ازن
ازن چگونه ایجاد می‌شود؟
شهیدزاده: ازن برای تشکیل علاوه بر اینکه نیاز به گرما و تابش خورشید دارد وجود پیش‌سازها برای تهیه آن نیز لازم است و در صورتی که بتوانیم این پیش‌سازها را کنترل کنیم میزان ازن هم طبیعتاً کاهش می‌یابد. به طور مثال ترکیبات آلی فرار (VOC) یا همان بخارات بنزین و سوخت از جمله پیش‌سازهای تشکیل ازن است به همین علت از آنجایی که در پمپ بنزین‌ها VOC زیاد است میزان ازن هم بیشتر گزارش شده و اگر هوا آفتابی باشد قطعاً پمپ بنزین بسیار آلوده است و هر چه مصرف بنزین کمتر شود و بخارات کمتری از باک خودروها خارج شود میزان ازن هم کاهش می‌یابد.
اکسیدهای نیتروژن یا ناکس از پیش‌سازهای دیگر تشکیل ازن محسوب می‌شود که حاصل احتراق موتورهای درون‌سوز ماشین و موتورسیکلت است و هر چه خودروها جدیدتر باشد و کاتالیز آنها مورد ارزیابی قرار گرفته باشد میزان تولید ناکس نیز کمتر خواهد بود. همچنین موتورسیکلت‌های انژکتوری نسبت به موتورسیکلت‌های کاربراتوری ناکس کمتری تولید می‌کند.خودروهایی که معاینه فنی برتر داشته باشند به دلیل اینکه کاتالیست خودرو چک شده این خودروها نیز ناکس کمتری وارد محیط زیست می‌کنند.
اجرای طرح کهاب توسط وزارت نفت
اجرای چه طرح‌هایی برای کاهش ازن در هوای پایتخت در نظر گرفته شده است؟
شهیدزاده: اجرای طرح کهاب توسط وزارت نفت مورد توجه بوده و این طرح در تعدادی از پمپ بنزین‌های پایتخت اجرا شده ولی تکمیل نشده است در انبار نفت‌ها هم این مسأله اجرای آن مورد توجه قرار گرفت ولی به طور کلی این طرح باید هر چه بیشتر توسعه یابد.
طرح کهاب در واقع طرح کاهش، هدایت و انتقال و بازیافت بخارات بنزین است که در آخرین جلسه‌ای که با حضور دوستان از وزارت نفت بودیم، اعلام شد که برنامه‌هایی جهت توسعه این مسأله مدنظر است.
غلظت ازن در هوای پایتخت از چه زمانی اندازه‌گیری شده است؟
شهیدزاده: این موضوع از حدود 6 سال پیش مورد توجه جدی قرار گرفت و همکاران ما در شرکت کنترل کیفیت هوا بررسی‌های کارشناسی دقیقی انجام دادند. در سال‌های گذشته تعجب می‌کردیم چرا علیرغم اینکه عوامل تولید ازن وجود دارد ولی میزان آن در هوای پایتخت افزایش نمی‌یابد که بعدا متوجه شدیم اندازه‌گیری‌ها دقیق نبوده و به عبارتی اندازه‌گیری‌های جامع از 4 سال پیش صورت گرفت.
آیا به غیر از تهران سایر شهرهای بزرگ دنیا درگیر افزایش غلظت ازن هستند؟
شهیدزاده: بله؛ بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا در حال حاضر گرفتار آلاینده ازن هستند به ویژه اینکه قبلا در بسیاری از شهرهای جهان استفاده از خودروهایی وجود داشت که آلایندگی زیاد ایجاد می‌کرد.
رفتار دوگانه ازن درباره ویروس کووید ۱۹
افزایش غلظت ازن چه تأثیری بر روی بیماران مبتلا به کرونا دارد؟
شهیدزاده: ازن در بسیاری از مکان‌ها به عنوان ماده‌ای ضدعفونی‌کننده استفاده می‌شود و وضعیت ازن در مورد بیماری کرونا دوگانه است به عبارتی در غلظت‌های کم برای ضدعفونی استفاده می‌شود و اگر غلظت بالا رود، برای سلامتی مبتلایان مضر است. چرا که سبب آسیب به دستگاه تنفسی آنها می‌شود البته در مورد تأثیرات بهداشتی ازن بر روی وضعیت مبتلایان به کرونا باید از جامعه پزشکی سوال کرد و به طور کلی توصیه ما این است که افرادی که دارای مشکل ریوی هستند بسیار مراقب خود در شرایط آلودگی هوا باشند و از حضور در هوای آلوده بپرهیزند.
لغو طرح ترافیک سبب تشدید آلودگی هوا
اجرای طرح ترافیک چقدر در کاهش آلودگی هوا موثر است؟
شهیدزاده: طرح ترافیک در حال حاضر به صورت نصفه نیمه اجرا می‌شود و مشابه قبل این طرح کامل اجرا نشده به طوری که تا ساعت 8:30 خودروها می‌توانند آزادانه وارد طرح شوند و از ساعت 14 تا 16 نیز خروج رایگان است تا از این طریق کارمندان بتوانند به محدوده طرح ترافیک و محل کار خود بیایند و کمتر استفاده از مترو و اتوبوس مدنظر باشد.
نمی‌دانم چرا در حال حاضر برخی طرح ترافیک را بهانه‌ای برای شیوع کرونا می‌دانند در صورتی که همه متوجه هستیم که اگر طرح اجرا نشود محدوده مرکزی شهر با مشکلات ترافیکی همراه می‌شود و آلودگی زیادی در سطح پایتخت ایجاد خواهد شد.
بی‌توجهی برخی اعضای شورای شهر به گزارش‌های شهرداری
برخی از اعضای شورا شهر از جمله الهام فخاری معتقدند اجرای طرح تأثیری در کاهش آلودگی هوا ندارد نظر شما در این زمینه چیست؟
شهیدزاده: در این راستا باید از متخصصان سوال کرد دوستان در شورای شهر نظرشان محترم است و حتما اطلاعاتی جمع‌آوری کرده‌اند ولی خوب بود که گزارشی از معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران می‌‌گرفتند و آمارهای آلودگی هوا را قبل و بعد از اجرای طرح مورد بررسی قرار می‌دادند.
اطلاعات ما در شهرداری نشان می‌دهد در روزهایی که طرح ترافیک اجرا نمی‌شد و هوا به گرمی الان نبود، شاخص کیفیت هوا به عدد 150 می‌رسید در حالی که آن زمان با اجرای طرح به این اعداد نمی‌رسیدیم.
