سلام نو – سرویس سیاسی: امروز 25 سال از وفات مهدی بازرگان مردی که به عنوان نخستین نخست وزیر دولت برآمده از انقلاب شناخته می‌شود، می‌گذرد اما سوابقی بسیار طولانی و گسترده‌تر از دوران کوتاه نخست وزیری‌اش دارد.
مهدی بازرگان استاد درجه یک دانشگاه، مدیری کار کشته، سیاستمداری خردمند، روشنفکری دین‌دار و البته بنده‌ای مومن به خداوند بود.
او در ابتدا به عنوان معاون وزیر فرهنگ کابینه اول مصدق برگزیده شد و سپس از طرف مصدق به عنوان رئیس هیئت خلع ید از شرکت نفت انگلیس انتخاب شد. بعدها نیز او اولین شبکه لوله‌کشی آب تهران را در دولت مصدق اجرایی کرد. با پایان دوران مصدق و حبس و حصر او اما کار بازرگان تمام نشد و فعالیت‌های سیاسی‌اش روز به روز گسترش یافت.
او از موسسان نهضت مقاومت ملی و جبهه ملی دوم بود و در تمام این دوران از چهره‌های تاثیر گذار این جمع‌ها بود. با گذشت زمان و با بروز اختلاف او با همراهی یدالله سحابی و سید محمود طالقانی دست به تاسیس حزب نهضت آزادی زد.
محمد مصدق که در آن زمان رهبر معنوی ملیون به حساب می‌آمد در نامه‌ای از تشکیل نهضت حمایت کرد و نوشت:
" آقای مهندس مهدی بازرگان قربانت شوم. مرقومه محترم، مورخ ۲۱ جاری، مبشر تشکیل جمعیتی به نام نهضت آزادی ایران، عز وصول ارزانی بخشید و موجب امتنان و خوش‌وقتی گردید. تبریکات صمیمانه خود را تقدیم می‌دارم و تردید ندارم که این جمعیت تحت رهبری شخص شخیص جناب‌عالی موفق به خدمات بزرگی نسبت به مملکت خواهد شد و بنده توفیق جناب‌عالی و همکاران محترمتان را در این راه از خداوند مسئلت دارم."
تاسیس نهضت آزادی فصل جدید فعالیت سیاسی بازرگان بود که البته چندان طول نکشید. پس از گذشت ۱۹ ماه نهضت آزادی غیر قانونی اعلام شد و در دی ماه ۱۳۴۲ بازرگان و دیگر رهبران نهضت دستگیر و زندانی شدند. علت این مشکلات مخالفت نهضت آزادی با اصلاحات ارضی بود.
یکی از مشهورترین سخنان بازرگان به دادگاه‌های اعضای نهضت باز می‌گردد جایی که او خطاب به دادگاه گفت: ما آخرین گروهی هستیم که با زبان قانون با شما صحبت می کنیم. اگر حرف ما را نپذیرید و صحبت های خیر خواهانه مارا گوش نکنید، آخرین گروهی که بوسیله زبان با شما حرف می زند ما هستیم.
با اوج گرفتن اعتراضات و تبدیل شدن آن به انقلاب، دیگر اعضای نهضت هم‌چون ابراهیم یزدی، مصطفی چمران، صادق قطب زاده و محمد توسلی نیز در صف اول مبارزه قرار گرفتند و به پیروی از بازرگان هر چه در توان داشتند برای انقلاب گذاشتند.
با پیروزی انقلاب مهدی بازرگان به عنوان یکی از چهره‌های معتمد امام خمینی و برخی نزدیکانش هم‌چون مرتضی مطهری و سید محمد بهشتی سکان هدایت دولت موقت را با حکم رهبر انقلاب در دست گرفت.
او به مدت ۹ ماه (۲۷۵ روز) سمت نخست وزیری موقت را بر عهده داشت. در این مدت اختلاف نیروهای سوپر انقلابی با نخست وزیر محافظه‌کار هر روز بیشتر شد و آن‌ها بارها تلاش کردند با حذف بازرگان دولتی انقلابی‌تر را بر کشور حاکم کنند. در نهایت پس از تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ هیئت دولت به ریاست مهندس بازرگان تشکیل جلسه داد و برای بار سوم استعفا کرد و امام نیز بالاخره با آن موافقت کرد.
کناره‌گیری بازرگان از نخست وزیری زمینه را برای فشار روز افزون بر او و یارانش مهیا کرد، اما به علت توصیه خاص رهبر فقید انقلاب، او و یدالله سحابی تا انتهای عمر مورد احترام حکومت بودند. با این همه نهضت آزادی روز به روز محدودتر شد، به ویژه پس از مخالفت علنی با جنگ پس از فتح خرمشهر.
او در اواخر عمر بیشتر به بازنگری افکار خود به خصوص در رابطه با نسبت دین و سیاست مشغول بود و تمرکز خود را به مکتوب کردن آثارش اختصاص داده بود.
بازرگان به جز فعالیت‌های سیاسی و اجرایی در دو نوبت و جمعاً شش سال به ریاست دانشکده فنی برگزیده شد و به اصلاح نظام‌های اداری و آموزشی آن دانشکده و تجهیز و تکمیل آزمایشگاههای آن و نیز تأسیس انجمن فارغ التحصیلان دانشکده فنی و ایجاد تحولی گسترده و سودمند در دانشگاه اقدام کرد.
مهدی بازرگان در کنار مرتضی مطهری، یدالله سحابی و سید محمود طالقانی از موثرترین چهره‌های حامی انجمن‌های اسلامی دانشجویان و دیگر انجمن‌های اسلامی بودند و این میراث عظیم نیز یادگار آنان است.
مهدی بازرگان هرچند در دوران پر التهاب انقلاب محافظه‌کار خطاب شد و به تعبیری فلوکسی بود برای جاده‌ای که لیدر می‌خواست اما سال‌های بعد به منبع الهام اصلاح‌طلبان ایران بدل شد و حالا 25 سال بعد از وفاتش رد پای افکار سیاسی و منش او در جدی‌ترین احزاب اصلاح‌طلب به روشنی دیده می‌شود و بعد از ربع قرن ثابت شده او که متهم به محافظه کاری بود چراغ راه اصلاح‌طلبی است.
