سلام نو – سرویس بین الملل: در حالی که در عراق اربعین بر پا بود و در سوریه ترکیه با کردها درگیری خونینی داشت چشم‌ها از روی این دو کشور به سمت لبنان چرخید تا عروس خاورمیانه یک بار دیگر در کانون توجهات قرار بگیرد، آن هم با تظاهراتی پرشور، پرحاشیه و خاص که حداقل در لبنان کم نظیر بود، تظاهراتی فراطایفه‌ای که در اعتراض به شرایط اقتصادی بود.
اعتراضات از کجا شروع شد؟
ماجرا از این جا شروع شد که دولت لبنان مالیات های جدیدی را برای تماس های تلفنی از طریق واتس آپ و اپلیکیشن های دیگر وضع کرده بوده، مالیاتی که جرقه اولیه اعتراضات را زد ولی حتی با لغو آن هم تنور داغ اعتراضات لبنان خاموش نشد و مردم برای اعتراض به وضع بد اقتصادی در خیابان‌ها ماندند.
این اعتراضات آن‌چنان گسترش یافته که به بزرگ‌ترین اعتراضات لبنان در 14 سال اخیر تبدیل شده است.
محمد زیاهیم یکی از معترضان بیکار لبنانی در مصاحبه با المانیتور گفت که لغو قانون جدید مالیاتی تغییر مهمی در زندگی او ایجاد نخواهد کرد: «البته اعتراضات ما تغییری در اوضاع بد اقتصادی ایجاد نخواهد کرد. اما ما چاره دیگری نداریم».
حریری در تاریخ 18 اکتبر در سخنرانی تلویزیونی خود قول داد که در عرض 72 ساعت بحران کنونی را حل کند، اما در عمل موفق به این کار نشد، هر چند تا همین حالا توانسته جلوی فشارها برای استعفا مقاومت کند.
وضعیت اقتصادی لبنان چند دهه است که نامناسب و بی‌ثبات است. در سال ۲۰۱۰، بدهی‌های خارجی لبنان، ۵۰ میلیارد دلار اعلام می‌شد. اکنون اما این آمار به ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است؛ رقمی که دولت لبنان توانایی پرداخت آن را ندارد. وضعیت لبنان در حالی روز به روز بدتر می‌شود که ایران و عربستان، دو بازیگر مهم در این کشور، به دلیل تحریم‌ها و تغییر اولویت‌ها در مدت اخیر، کمک اقتصادی قابل توجهی به متحدان خود در این کشور نکردند.
معترضین چه می‌خواهند؟
اگر مُراد از معترضین مردم معترض باشد به نظر می‌رسد آن‌ها تحول اساسی در اقتصاد و البته تغییر نسل سیاستمداران را می‌خواهند. از ولید جنبلاط تا خانواده حریری و میشل عون و نبیه بری چهره‌هایی هستند که بیش از 40 سال است در صحنه سیاسی لبنان حضور دارند و موج اعتراضی جدید معتقد است باید این نسل از سیاستمداران را عوض کرد تا شرایط بهبود یابد.
در لبنان اکثر بانک‌ها وابسته به احزاب قدرتمند هستند. پمپ بنزین‌ها، رستوران‌های بزرگ، مخابرات، رستوران‌های زنجیره‌ای و مراکز تجاری، از این قاعده مستثنی نیستند. این‌ها از جمله عواملی است که لبنانی‌ها، طبقه حاکم را مسئول اوضاع اقتصادی‌شان می‌دانند، به ویژه این‌که بخشی از بدهی‌های دولت، به همین احزاب است، زیرا همین احزاب که خود در دولت هستند، گاهی در زمان کسر بودجه، به دولت «قرض» می‌دهند و تلاش می‌کنند آن را با سود، باز گردانند.
در بیانیه معترضان لبنانی آمده است: " اعتمادی به اصلاحات شما نیست. خواستار استعفای فوری حکومت و تشکیل دولت موقت و انتخابات زود هنگام هستیم. اعتراضات ما ادامه خواهد داشت و به مبارزه با فساد خواهیم پرداخت."
سیاستمداران چه می‌خواهند؟
سیاستمداران لبنانی اما در این ماجرا اهدف خود را دنبال می‌کنند. برخی همراه با تظاهرات کنندگان دنبال استعفای دولت هستند. به عنوان نمونه ولید جنبلاط، رئیس حزب سوسیال ترقی خواه لبنان از حزب الله لبنان خواسته که در موضع خود تغییر ایجاد کند. او خواستار تغییرات ریشه ای در دولت کنونی شد.
او گفت:ما با سند اصلاحاتی که سعد الحریری ارائه می دهد موافق نیستیم و با سند تحول اقتصادی خود در جلسه شرکت خواهیم کرد. حزب الله باید این عصبانیت خیابان ها را درک کند. باید حمایت حزب الله از جبران باسیل که که رمز استبداد حکومتی است تغییر کند.
سمیر جعجع که از چهره های سرشناس لبنان و رئیس حزب “القوات اللبنانیه” گفت: از حکومت می خواهیم که از شخصیت های پاک و موفق استفاده کند. اگر حکومتی متفاوت تشکیل شود خیابان ها آرام خواهند شد. از همه سران و مسئولان می خواهم که امشب استعفا دهند. نمی‌توان همه مشکلات را به یکباره حل کرد.
حزب الله و ساز متفاوت
حزب‌الله اما در این میان حرفی متفاوتی می‌زند. سیدحسن نصرالله و حزب‌الله هرچند بیشترین اختلافات را با سعد حریری دارند، اما مخالف استعفای دولت هستند.
سید حسن نصرالله در یک سخنرانی تلویزیونی گفت استعفای دولت حریری چاره کار مشکلات لبنان نیست، زیرا یک سال طول می‌کشد تا دولت جدیدی سر کار بیاید و دولت تکنوکرات هم بیش از دو هفته دوام نخواهد آورد. او بحث انتخابات زودهنگام را نیز رد کرد و گفت: این کار به هیچ تغییری منجر نمی‌شود جز آن که بودجه زیادی صرف کنیم.
دبیرکل حزب‌الله لبنان تهدید حریری برای استعفا را شانه خالی کردن از مسئولیت می‌داند و می‌گوید که دولت باید با قبول مسئولیت در مسیر حل کردن مشکلات گام بردارد. او گفته که حزب الله به خیابان نمی‌آید چون نمی‌خواهد کسی بگوید که ایران از وسط بیروت به آمریکا پیام داده است.
شاید بتوان گفت حرکت نصرالله از هوشمندانه‌ترین حرکات سیاسی سیاتمداران لبنان است. او هم از مردم و خواست آن‌ها حمایت کرده، هم از دولت حمایت کرده و هم حرکت مخالفان را مختل کرده.
چه کسی برنده می‌شود؟
آن‌هایی که لبنان را می‌شناسند می‌دانند اعتراضات اخیر در لبنان بهترین نوع اعتراض در چند دهه گذشته است. اگر الان کسانی با ذوق این اعتراضات را "اعتراض زیبا" خطاب می‌کنند و از بوس در میان تظاهرات می‌گویند باید از سال‌ها قبل و جنگ‌های داخلی هم بگویند، جنگ‌هایی که با فداکاری و اعتصاب غذای سید موسی صدر آتشش خاموش شد ولی بعد از ناپدید شدن او بار دیگر آتش شعله کشید و مسلمان و مسیحی و درزی را رو به روی هم قرار داد.
لبنان سرزمین بازی بازیگران طایفه‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. تبدیل ساختار لبنان از طایفه‌ای به دمکراتیک به خصوص در شرایط فعلی منطقه امری نزدیک به محال است و هیچ کدام از قدرت‌ها به آن رضایت نمی‌دهند.
با این اوصاف چه کسی از اعتراضات سود می‌برد؟ در یک کلام هیچ کس! چون این اعتراضات شرایط بحرانی لبنان را بحرانی‌تر می‌کند، به خصوص اگر به سقوط دولت منجر شود. ولی در فضای داخلی لبنان به نظر می‌رسد حزب الله فعلا دست بالا را دارد و عقب یا جلو نشینی سعد حریری در نهایت به نفع حزب‌الله تمام می‌شود.
