به گزارش سلام نو، بی‌توجهی نسبت به آثار تاریخی و آگاهی نداشتن برخی از افراد نسبت به اهمیت مکان‌های باستانی، سبب شده به اشکال مختلف این هویت‌های ملی مورد تعرض و تخریب قرار گیرند.
کرمانشاه محل تقاطع و تلاقی فرهنگ های مختلف در لبه غربی فلات ایران، شاهراه ارتباطی، سرزمینی پهناور و پرآب، وقتی به تاریخش بنگری جای نادری است. این گوهرغرب در طی تمامی ادوار فرهنگی از اهمیت بسزایی در مطالعات باستان شناختی برخوردار بوده است و همواره نقش مهمی در سرنوشت تاریخ ایران داشته و دارد.
در اهمیت میراث گذشتگانمان همین بس که رهبر معظم انقلاب اسلامی در توصیف هویت ملی می فرمایند:«این آثار را ما باید گنجینه و ذخیره ارزشمندی بدانیم که در آن می توان تاریخ و انسان را، ایران و ایرانی را و عملکرد و سنت های الهی را مشاهده کرد و باید آنها را حراست کنیم.»
آثار تاریخی و بناهای به جای مانده از گذشتگان هویت های ملی به شمار می روند که صیانت و حفاظت از آن ها برای عموم مردم به عنوان صاحبان اصلی آن ها و متولیان امر و نهادهای ذی ربط که حفاظت و نگهداری از این یادمان های تاریخی به آن ها واگذار شده امری ضروری است. هر اثر به جای مانده از میراث گذشته اعم از مدنی و معنوی، آیت و اشارت و مدرسه ی معرفت و عبرتی است برای آدمی برای همه نسل هایی که یکی پس از دیگری از راه می رسند.
مدیر موسسه فرهنگی - هنری زاگرس پژوه کرمانشاه در این خصوص می گوید؛ تخریب آثار تاریخی و هویت های ملی مسئله دیروز و امروز این سرزمین کهن سال نیست.
مرتضی گراوند در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، اظهار کرد: شواهد موجود نشان می دهد در جای جای فلات ایران همواره از سوی افراد نابخرد به صورت آگاهانه و ناآگاهانه تخریب آثار تاریخی- فرهنگی صورت می گیرد و این مسئله می تواند از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گیرد.
تخریب نقش برجسته ثلاث باباجانی یک اقدام آگاهانه گروههای وندال بود
این باستان شناس، نقش برجسته تازه کشف شده در ثلاث باباجانی را یکی از مهمترین یافته های باستان شناختی می داند که می تواند در ارتباط با شناخت اقوام ساکن در زاگرس در هزاره سوم پیش از میلاد بسیار حائز اهمیت باشد.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا، مبنی بر اینکه چرا نقش برجسته نویافته ثلاث باباجانی را تخریب کردند ؟ ابراز داشت: اتفاق ناخوشایندی که در چند روز گذشته از سوی قاتلان میراث ماندگار ایران زمین صورت گرفت؛ بسیار دردناک بود و بدون شک همه دوستداران میراث فرهنگی، مسئولین میراث استانی و کشوری و دیگر نهادهای ذی ربط از شنیدن این اتفاق ناگوار بسیار رنجور شده اند.
وی افزود: میراث ملموس، ناملموس و زیستگاهای بشری در گذر زمان بر اثر عوامل طبیعی و انسانی مورد تهدید و تخریب قرار گرفته اند که در این بین، عوامل انسانی و بی توجهی بشر به دست ساخته های خود، بیشترین آسیب و صدمه را بر پیکره هویت های فرهنگی وارد کرده است.
این دانش آموخته دانشگاه تهران تصریح کرد: در واقع تخریب مکان های باستانی توسط عوامل انسانی، ناشی از گسستی است که در رابطه دیرینه انسان با زیست محیطی طبیعی اش ایجاد شده است. تجربۀ تاریخی به ما آموخته که افراد ناآگاه و بی بهره از آگاهی تاریخی، همیشه طعمه های اشتها آوری برای مهاجمان و شکارچیانی بوده اند که از بیرون و درون مرزها، جغرافیای تاریخی - فرهنگی یک ملت را نشانه گرفته اند و کمین کرده اند.
آنچه که گراوند به آن اشاره می کند، معضلی است که متاسفانه امروزه تاریخ، باستان شناسی و فرهنگ ما با آن روبرو است.
این باستان شناس در ادامه اظهار داشت: تخریب نقش برجسته نویافته ثلاث باباجانی که در حوزه میراث فرهنگی استان کرمانشاه در چند روز گذشته اتفاق افتاد، یکی از اقدام های آگاهانه گروه های وندال و خرابکار در جهت تخریب و ضربه زدن به هویت های ملی ایران زمین بود.
وندالیسم چیست؟
باستان شناسان معتقدند؛ امروزه در عصر خود کاوانه ما، پدیده تخریب اموال عمومی یا وندالیسم نوعی رفتار نابهنجار اجتماعی است که عوارض و پیامدهای مادی و معنوی فراوانی برای دولت ها و ملت ها در پی داشته است و آثار و اماکن باستانی نیز از گزند این گونه رفتارها در امان نمانده اند.
وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اشیاء با ارزش یا اموال عمومی، یک پدیده منحصر به شهرها نیست و در روستاها و اماکن تاریخی و باستانی نیز به چشم می خورد. انجام عمل وندال ضمن بیان میزان سطح فرهنگی یک جامعه در قیاس با دیگر ملل صاحب فرهنگ؛ حد و اندازه معضلات اجتماعی و ناهنجاری افراد آن جامعه را نسبت به سطح سلامت و دانش آن جامعه را از آنچه یک هویت فرهنگی است، عرضه می کند.
همه در قبال حفاظت و صیانت از آثار تاریخی و فرهنگی مسئولند
مدیر موسسه فرهنگی - هنری زاگرس پژوه کرمانشاه در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا، مبنی بر اینکه نظرتان در خصوص اینکه در چند روز گذشته از سوی دوستداران میراث فرهنگی و جامعه باستان شناسی در مطبوعات و شبکه های اجتماعی در ارتباط با عملکرد مجموعه مدیریتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه در خصوص تخریب نقش برجسته ثلاث باباجانی مطالبی انتقادآمیز منتشر شده چیست؟ اظهار کرد: برخی از این نوشتارها خارج از دلسوزی در حوزه میراث فرهنگی است، همه منتقدان و دوستداران میراث فرهنگی نیک می دانند که فلات ایران پهنه ای گسترده ای است که در جای جای آن آثاری از گذشتگان به جای مانده است و پراکنش این آثار نشان از ریشه کهن مردمانی دارد که در این پهنه سیاسی و جغرافیایی زندگی می کنند.
این دانش آموخته ی دانشگاه تهران بیان داشت: بدون شک همه ماها نیک می دانیم که میراث فرهنگی متعلق به عموم مردم است و همه افراد و گروه های جامعه در قبال حفاظت و صیانت از آثار تاریخی- فرهنگی در این پهنه گسترده مسئولند و می بایستی در جهت فرهنگ سازی و آشناسازی جوامع محلی برای پی بردن به اهمیت و نقش میراث فرهنگی در زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن ها؛ آگاهی های لازم را به آن ها بدهیم.
گراوند یادآور شد: البته میراث فرهنگی به عنوان نهاد متولی؛ موظف است، اقدام های سازنده و بنیادینی در این عرصه انجام بدهد و با همکاری گروه های فعال مدنی و دوستدار میراث فرهنگی تلاش کند که به جوامع محلی این آگاهی را بدهد که آثار تاریخی چه نقشی می توانند در زندگی روزمره آن ها داشته باشد و چرا ما تلاش می کنیم این مکان های باستانی را حفاظت و صیانت کنیم.
این باستان شناسی معتقد است؛ این واقعیت را نیز نباید نادیده گرفت که میراث فرهنگی و هویت های ملی ما به علت تنوع قومی، قبیله ای و مذهبی، از سوی مردمان محلی و مسئولین سیاسی و دینی با نگاه های متفاوتی دیده می شوند، این تفاوت در نگاه نسبت به این هویت های ملی، خود سبب شده در برخی از جوامع محلی نسبت به میراث فرهنگی بی تفاوت باشند و نتیجه بی تفاوتی یعنی تخریب یک هویت ملی که ناشی از نداشتن آگاهی تاریخی است.
به گفته این باستان شناس؛ حراست و صیانت از مواریث کهن ایران زمین وظیفه قشر و گروه خاصی نیست، بلکه همه افراد و گروه ها چه مسئول و چه غیرمسئول در قبال حراست از این آثار مسئولند.
او در پاسخ به این سوال که چرا برخی کمر همت بسته اند که آثار تاریخی - فرهنگی و یادمان های فرهنگی این مرز و بوم را تخریب و نابود کنند؟ اظهار کرد: یکی از مشکلات اساسی در حوزه میراث فرهنگی آگاهی نداشتن برخی از افراد جامعه از هویت های ملی و تاریخی است. البته این عدم آگاهی صرفاً در میان قشر متوسط و پایین جامعه نیست، بلکه ما در سطوح آموزشی و دانشگاهی با این معضل روبرو هستیم.
اقدامات خرابکارانه گروههای وندال را به ضعف مدیریتی نسبت ندهیم
امروزه در جامعه ما با توجه به غنای فرهنگی آن بسیاری از افراد تحصیل کرده و دانشگاهی هنوز با تاریخ اولیه این سرزمین بیگانه هستند! متاسفانه قشر زیادی از افراد جامعه که از مکان های تاریخی- فرهنگی بازدید می کنند، بعضا عظمت و شکوه به جای مانده را با این لفظ «همینه»، «این یه مشت خاک و خل»، «این چهار تا سنگ» عنوان می کنند! به نظر شما باید چه کار کرد که این سطح آگاهی را بالا برد؟
گراوند در این خصوص گفت: در این موارد به هیچ وجه میراث فرهنگی مقصر نیست، عدم آشناسازی فرهنگی با موضوعات تاریخی؛ معضل اصلی میراث فرهنگی ماست، نه حضور فیزیکی افراد در مراقبت شبانه از آثار فرهنگی.
او اضافه کرد: به جای اینکه؛ همواره تلاش کنیم که فقر فرهنگی و اقدامات خرابکارانه توسط گروه های وندال را در حوزه میراث فرهنگی، به ضعف مدیریتی نسبت دهیم، به نظر می رسد باید تلاش کنیم آگاهی و دانش فرهنگی را در تمام سطوح جامعه بالا ببریم تا شاهد این گونه از اقدامات خرابکارانه نباشیم.
این باستان شناس در ادامه اظهار داشت: به کاستی های میراث فرهنگی کاملا واقفم؛ اما به راستی در تخریب نقش برجسته ثلاث باباجانی که در یک منطقه کوهستانی و مرزی و دور از دسترس واقع شده است و امکان حفاظت فیزیکی از آن به طور شبانه روز امکان پذیر نیست، باز هم باید مسئولین میراث فرهنگی را مقصر بدانیم؟ و یا اینکه گروه های وندال و یا فقر فرهنگی و عدم آگاهی تاریخی مردمان محلی به عنوان صاحبان اصلی این هویت ها را؟.
این دانش آموخته ی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: اهمیت نقش برجسته کشف شده ثلاث باباجانی بر کسی پوشیده نیست، اما به راستی میراث فرهنگی به عنوان متولی امر حفاظت و صیانت از هویت های ملی چگونه می توانست مانع از تخریب نقش برجسته ثلاث باباجانی شود؟ نقش برجسته ای که به لحاظ موقعیت مکانی در یک جغرافیایی خاص و ویژه واقع شده است.
مرمت نقش برجسته ثلاث باباجانی با همکاری ایتالیایی ها
وی در پاسخ به این سوال خبرنگار ایرنا که آیا امکان مرمت نقش برجسته ثلاث باباجانی وجود دارد؟ گفت: در خصوص مرمت این اثر باید بگوئیم خوشبختانه پس از کشف این اثر و اطلاع به مسئول میراث فرهنگی شهرستان وی به همراه یک باستان شناس دیگر اقدام به ثبت و ضبط و مستندنگاری نقش برجسته مذکور می کنند که با توجه به اتفاق ناگواری که بر این اثر از سوی گروه های خرابکار افتاد خوشبختانه این امکان وجود دارد که براساس اسناد موجود بتوانیم مونتاژی از این اثر تهیه کنیم.
او افزود: از سوی دیگر براساس اخبار رسیده در مورخه ۲۹ شهریور سال جاری یک تیم مستندنگار از کشور ایتالیا برای بازدید از آثار تاریخی وارد کرمانشاه می شوند و با توجه به اینکه ایتالیایی ها بهترین مرمت گران دنیا به شمار می‌روند، این فرصت مناسبی است که سازمان میراث فرهنگی هماهنگی های لازم را برای بازدید این گروه از نقش برجسته ثلاث فراهم کند.
گراوند تصریح کرد: طبعا آنها می توانند در این زمینه ما را یاری نمایند؛ به هر حال در هر جای دنیا تخریب آثار اتفاق می افتاد و در نهایت نهادهای مسئول اقدام به مرمت آنها می کنند.
این باستان شناس بیان داشت: آتش سوزی کلیسای جامع نوتردام پاریس که در همین سال ۲۰۱۹ اتفاق افتاد یکی از بهترین نمونه هاست و باوجود مخالفت برخی از گروه های مردمی که معتقد بودند به علت هزینه های کلان نباید این بنا را مرمت کنند اما دولت فرانسه اعلام کرد آن را مرمت خواهد کرد.
مراقبت های شبانه راه حفاظت از آثار تاریخی نیست
گراوند در پاسخ به این سوال که آیا مراقبت شبانه و حضور فیزیکی تنها راه حفاظت و صیانت از نقش برجسته ثلاث باباجانی بود و هست؟ افزود: دوستداران واقعی میراث فرهنگی نیک می دانند که امکان حفاظت شبانه روزی از یک اثر باستانی در یک منطقه خاص و دور از دسترس کاری بسیار سخت و حتی غیرممکن است. آیا میراث فرهنگی از نقش برجسته های آنوبانی در سرپل ذهاب به صورت شبانه روزی مراقبت می کند؟ آیا برای حفاظت و نگهداری از گوردخمه های استان که در دل کوه ها کنده شده اند مراقبت و حفاظت فیزیکی صورت می گیرد؟ آیا برای حفاظت از عمارت خسرو در قصرشیرین مراقبت شبانه صورت می گیرد؟ جواب این سئوالات یک کلمه است و آن هم «نه». بنابراین راه حفاظت از آثار تاریخی صرفاً حضور فیزیکی نیست.
این باستان شناس با اشاره به اینکه در کدام یک از کشورهای دنیا برای تک تک آثار تاریخی ایجاد شده در دل کوه ها و مناطق سخت و صعب العبور از نیروی فیزیکی به صورت شبانه روزی استفاده می کنند، اظهار کرد: نه تنها درکشور ما، بلکه در دیگر کشورهای صاحب هنر و تمدن نیز امکان حفاظت از یادمان های تاریخی – فرهنگی که چنین موقعیت های مکانی دارند؛ امکان پذیر نیست.
نقش برجسته ثلاث باباجانی یکی از قدیمی‌ترین نقش برجسته‌های دنیای باستان با قدمت حدود چهار هزار سال است.
در این اثر تاریخی صحنه پیروزی «ایدین سین» حاکم دولت «سیموروم» نشان داده شده است.
شهرستان ثلاث باباجانی با ۳۸ هزار نفر جمعیت در ۱۳۸ کیلومتری غرب کرمانشاه واقع شده است.
وجود بیش از ۲ هزار و ۲۵۰ اثر ثبت شده ملی، مجموعه جهانی بیستون و ده ها اثر گردشگری که هنوز به ثبت نرسیده اند، حاکی از استعداد بالای کرمانشاه در بخش گردشگری است.
بیستون و طاق بستان، معبد آناهیتا، طاق گرا، گور دخمه اسحاق وند، تکایای بیگلربیگی و معاون الملک، بوستان کوهستان، بازار سنتی، سراب های نیلوفر، هرسین، صحنه، روانسر، غار قوری قلعه، غار پراو، کاروانسراهای شاه عباسی و ماهیدشت، آبشار پیران و ... از مهمترین آثار تاریخی و طبیعی گردشگری در استان کرمانشاه است.
استان کرمانشاه ۲ میلیون نفر جمعیت ساکن در ۲ هزار و ۶۲۲ روستا و ۳۴ شهر دارد./ایرنا
