جمهوری اسلامی ایران و 5 کشور عضو اتحادیه اوراسیا موافقتنامه تجارت آزاد را ، از 5 آبان ماه اجرایی می‌کند. اتفاقی که از دید برخی کارشناسان حوزه آسیای میانه، با اهمیت عنوان شده است. اما باید دید این توافقنامه، بر اقتصاد ایران که حالا تحت تاثیر تحریم های گسترده امریکا، روزهای خوبی را سپری نمی‌کند، چه تاثیری خواهد داشت ؟ آیا این توافقنامه می‌تواند حداقل کالاهای اساسی کشور را تامین و به تجارت از رونق افتاده داخلی تحرک بخشد.
به گزارش سلام نو، ولی کوزه گر کالجی کارشناس حوزه بین الملل در یادداشتی با اشاره به جزییات این توافقنامه در خصوص اهمیت این رویداد می‌گوید:
اتحادیه اقتصادی اورسیا متشکل از پنج کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس است که از ژانویه 2015 بصورت رسمی کار خود را آغاز می‌کند . این اتحادیه سازمانی منطقه ای نوبنیاد است و در پی آن است تا در فضای اورسیا بتواند منطقه آزاد تجاری برای تجارت آزاد کالا، خدمات، سرمایه و تجارت، ایجاد کند. همچنین علاوه بر قواعدی که بین اعضا اوراسیا توافق شده است، با کشورهای دیگر مثل ایران، ترکیه، ویتنام، سنگاپور نیز موافقتنامه تجارت آزاد منعقد شده است. یعنی کشورهایی که داخل فضای اورسیایی قرار ندارند اما می توانند با اتحادیه همکاری داشته باشند .ایران اولین کشور خارج از منطقه اورسیاست که توافقنامه تجارت آزاد را با این اتحادیه منعقد کرده است. البته دولت در سال های گذشته این تواقنامه را به عنوان لایحه به مجلس ارایه کرد و خرداد امسال به تصویب مجلس رسید. هفته گذشته نیز سفیر ایران در روسیه ، یادداشت رسمی این موافقتنامه را به دولت روسیه اعلام و تقریبا کمتر از 60 روز دیگر یعنی پنجم آبان این توافقنامه اجرایی خواهد شد.
اهمیت این توافقنامه و نقش آن در اقتصاد ایران
اهمیتش آن در این است که برای نخستین بار حجم بسیار وسیعی کالا از طرف این اتحادیه یعنی آن پنج کشور، دارای تعرفه گمرکی پایین و نزدیک به صفر خواهد شد. تفاوت این کار با اکو یا سازمان های دیگر در این است که خیل وسیعی از کالاها مشمول معافیت مالیاتی و گمرکی و عوارضی شده که خود جهشی در روابط ایران با منطقه خواهد شد. بر این اساس در تفکیک اقلام، آنها500 قلم کالا را متعهد شده و ما 360 قلم کالا را که این کالاها مشمول معاهده تعرفه های ترجیحی خواهند شد و قرار است ظرف سه سال آینده این تعرفه به صفر برسد. البته نیاز است تا همه بخش های کشور کمک کرده تا رقابت پذیری سطح کیفی کالاها،چه از نظر رقابت و چه از نظر قیمت، به گونه ای شود که ما تا سه سال آینده – در صورت صفر شدن تعرفه - هم رونق تجارت خارجی و هم اقتصاد داخلی داشته باشیم تا در مقابل آن حجم وارداتی که از آن کشورها صورت می گیرد تولید داخلی متضرر نشود. رئیس جمهور هم به اجرای یکپارچه و کامل این توافقنامه تاکید دارد که تمام این اقلام و کارها یکجا انجام شود و ما هیچ چیزی را استثنا نکنیم.
سهم پیوستن به این اتحادیه در گشودن گره از مشکلات
قطعا اتحادیه اقتصادی اورسیا نمی تواند همه مشکلات ما و مشکلات تحریمی را رفع کند اما در کاهش بخشی از فشارها می تواند به ما کمک کند. مثلا توافقات بانکی که با این منطقه صورت گرفته تا معاملات با ریال و روبل انجام شود، باعث شده که این سیستم بانکی بتواند به ما کمک کند. در بحث تحریم های نظام بانکی، حذف دلار در این توافقنامه پیش بینی شده که خود یک مزیتی است. همچنین ارتباطات زمینی و ریلی وجود دارد که هنوز مشمول تحریم نیست. یعنی ارتباطات هوایی و نفتکش های ما شاید بتواند مشمول تحریم و محدودیت باشد اما در این قرارداد ما در حوزه دریای خزر با قزاقستان و روسیه مرز آبی داریم و کسی نمی تواند مانع شده و مزاحمت ایجاد کند. ازسویی ایران، آذربایجان و روسیه دارای ریل هستند. همچنین راه آهن شرق خزر را برای ایران، ترکمنستان و قزاقستان داریم. این موارد مزیت های نسبی ما برای همکاری با اتحادیه اوراسیا در شرایط تحریم است و بخش گمرک، بخش بانکی و تجارت ما با فراغ بال بیشتری در قیاس با بقیه مناطق مثلا آسیای شرقی، کشورهای حوزه جنوب خلیج فارس، اروپا می تواند بهتر همکاری کند و فضای تنفسی در شرایط تحریم برای ما ایجاد کند.
پیش بینی تکرار سرنوشت اتحادیه اروپا برای سازمانی مثل اکو
ببینید! من باز تاکید می کنم که ما عضو اتحادیه اقتصادی اورسیا نیستیم بلکه قرارداد توافقنامه تجارت آزاد با این اتحادیه امضا و به تصویب رسیده است. شرایط این اتحادیه با اکو، شانگهای و این قبیل سازمان ها که ما در آنها عضو ناظر هستیم، متفاوت است. از نظر جغرافیایی در فضای اورسیا نیستیم. فعلا آن چیزی که هست و تصویب شده، توافقنامه تجارت آزاد است. در رابطه با اکو باید بگویم که در ابتدا سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه عضو بودند اما یکباره هفت کشور به آن اضافه و تعداد اعضا به 10 کشور رسید. این سازمانها اقتصادهای مکمل یکدیگر ندارند. زیرساخت های آنها ضعیف و توافقنامه ها اجرایی نشد همچنین واگرایی بسیارزیاد وجود داشت. ولی اتحادیه اوراسیا در داخل خود ، پنج کشور عضو دارد و از نظر سیاسی، اقتصادی نسبت به اکو در بین خود بسیار همگراتر هستند. ایران با یک مجموعه منسجم تری در قیاس با اکو و جاهای دیگر روبه روست در رابطه با اتحادیه اقتصادی اورسیا و شاه بیت آن هم همین توافقنامه تجارت آزاد و ترجیحی هست که به هر حال 500 قلم از آنها و 360 قلم از ما حجم بسیار قابل توجهی است و اتفاق بسیار مهمی است.
بررسی سطح بازار اتحادیه اوراسیا به لحاظ کمی و کیفی در کاهش بار تحریم ها
بله، ببینید! هر دو طرف مزیت هایی دارند. قزاقستان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گوشت دنیاست. ما در یکسال اخیر که دچار بحران گوشت بوده ایم، گوشت های مورد نیاز را از قزاقستان و قرقیزستان وارد کردیم. از جمله همان هواپیمایی که در کرج سقوط کرد، حامل گوشت قرقیزستان بود. برای تعادل بازارگوشت در داخل ، از این کشورها استفاده کردیم. مثلا به جای اینکه از یک مسیر طولانی مثل برزیل، گوشت را وارد کنیم، از کشورهایی که دارای تعرفه ترجیحی بوده و به ما هم نزدیکتر هستند، گوشت را می توان وارد کرد و ضمن حفظ تولید داخل، ساماندهی بازار گوشت را هم انجام داد. روسیه و قزاقستان جزو بزرگترین تولیدکنندگان گندم و غلات در جهان هستند. مواقعی که مواد غذایی تحت تاثیر فشار تحریمی از خارج و در داخل به دلیل مشکلات آبی است، می توانیم از این کشورها بهره ببریم. در حال حاضر با قزاقستان، جمهوری آذربایجان و قرقیزستان در حال انجام کشت فرا سرزمینی هستیم. این موافقتنامه می تواند شرایط فوق را تسهیل کند. از طرفی مزیت های دیگری وجود دارد، مثلا در ازای صدور گالاهایی درحوزه فرش، گلیم، زعفران، گل و گیاه، می توانیم از آن طرف ماشین آلات صنعتی وارد کنیم. روسیه بعد از آلمان دومین واردکننده گل و گیاه در جهان با چهار میلیارد دلار واردات است. یعنی با این شرایط ، یک بازار چهار میلیارد دلاری گل، پیش روی ما در روسیه قرار دارد . همچنین قزاقستان هم به همین ترتیب بازار بزرگی برای گل و گیاه است چراکه این کشورها سردسیر هستند. محلات، گیلان، مازندران و استان مرکزی با بازار پرورش گل و گیاه که در این شهرها وجود دارد. در همین راستا ظرف دو هفته آینده نمایشگاه سالانه گل و گیاه در مسکو برگزار می شود و هیات بزرگی از ایران از طرف وزارت صنایع حضور خواهد داشت. اینها مزیت های ماست. باضافه اینکه در چارچوب این اتحادیه اقتصادی اورسیا یکسری تسهیلات ویزا و رفت و آمد تجار و بازرگانان و تورهای گردشگری هم انجام خواهد شد که رفت و آمد را به این کشورها تسهیل می کند. ما با ارمنستان لغو ویزا کرده ایم ولی با چهار کشور دیگر عضو اتحادیه مقررات صدور ویزا داریم. در این میان نکته مهم ورود ما به اتحادیه این است که در داخل باید طوری رفتار کنیم که ورود کالا به اقتصاد و تولید داخلی ما ضربه نزند. این نیاز است که سطح کیفیت صادراتی و رقابت پذیری مان را بالا ببریم./ایسنا
