به گزارش سلام نو، هنگامی که پاییز 1396 و پس از جنجال خبر «تعطیلی باغ وحش وکیل‌آباد» و در ادامه پیگیری آخرین وضعیت باغ وحش مشهد به آنجا می‌رفتم -با توجه به بازدیدهایی که پیش از این به‌عنوان یک گردشگر از باغ وحش کرده بودم- پیش‌زمینه‌ای از وضعیت ظاهری باغ وحش داشتم، اما تا آن زمان، از نزدیک شاهد نحوه نگهدای حیوانات در این باغ وحش نبودم؛
اینها را یک خبرنگار گفته و اضافه کرده، باغ وحش مشهد که از سال 1359 در فضایی 4 هکتاری در مجاورت باغ وکیل‌آباد احداث شده است، پس از گذشت حدود 40 سال همچنان بدون داشتن مجوز بهره‌برداری و تغییر محسوس فضای نگهداری حیوانات و انجام اصلاحات به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
محیطی به شدت محدود، سازه‌هایی فرسوده، قفس‌های کوچکِ سبزرنگ با کف‌های شنی و سیمانی و حیواناتی غالباً بی‌حال، فضایی است که هرکسی که تا کنون از باغ وحش وکیل‌آباد بازدید کرده باشد به چشم دیده است. البته از دو سال پیش تا کنون تغییراتی محدود در اندازه قفس‌ها صورت گرفته.
آنچه اما بسیاری ندیده و از وضعیت آن بی‌اطلاعند فضای پنهان و غیرقابل رویت باغ وحش است. در میانه باغ، این فضای خصوصی و پنهان قرار دارد که با میله‌هایی سبزرنگ که توسط گل و گیاه پوشانده شده از فضای عمومی باغ وحش جدا شده است. در این فضا که ساختمان مدیر باغ وحش نیز در آن قرار دارد تمام فعالیت‌های مورد نیاز از زاد و ولد و نگهداری توله حیوانات گرفته تا درمان حیوانات بیمار و جراحی آنان هم انجام می‌شود.
در آن زمان، ورود و مشاهده این محیط تنها پس از مصاحبه با مالک باغ وحش و برای اثبات اینکه آنان از حیوانات به خوبی نگهداری می‌کنند، میسر شد.
خبرنگار ایسنا هنگامی که وارد این محیط شد در گوشه‌ای از باغ تعدادی پرنده در قفس‌های کوچک مشاهده کرد که به گفته مسئولان باغ وحش بیمار بودند و برای مراقبت و درمان از سایر پرندگان جدا شده و به این‌جا آورده شده‌اند. در آن سوی باغ نیز تعدادی حیوان کوچک و بزرگ دیگر قرار داشتند.
نکته مهم و قابل تأمل محل نگهداری توله ببرهای تازه متولدشده باغ وحش بود. برای مشاهده آن‌ها باید پس از گذر از میانه باغ به ساختمان کوچک قدیمی رسید. هنگامی که وارد این محیط حدوداً 10 متری می شوید، فضا به قدری کثیف و متعفن است که به سختی می‌توان نفس کشید.
در وسط این ساختمان یک بخاری قدیمی قرار داشت و در گوشه‌وکنار آن پرهای پرندگان ریخته بود. تار عنکبوت تمام سقف را پر کرده و وسایل اضافی در گوشه‌ای انبار شده بود.
در آن زمان، حداقل دو توله‌ببر در آنجا قرار داشتند. هر کدام از آنان را درون یک جعبه موز و در گوشه‌ای قرار داده بودند. توله ببرها بی‌حال در درون جعبه‌های موز که کف آن را با کمی پوشال پر کرده بودند افتاده بودند، قلبشان تندتند می‌زد و حرکتی نمی‌کردند.
با وجود اینکه وضعیت اسف‌بار نگهداری توله‌ببرها و بی‌حالی آنان هیچ جای دفاعی نداشت، اما مسئولان باغ وحش ادعا می‌کردند ببرهای باغ وحش کاملاً سالم هستند.
آنان حتی در میانه سخنان خود بر این نکته تأکید می‌کردند که تعداد ببرهای باغ وحش مشهد زیاد است و با توجه به زاد و ولد آنان باغ وحش هر ساله تعدادی از آنان را به باغ وحش دیگر نیز منتقل کرده و می‌فروشد.
نکته تأسف‌بار دیگر این بود که از این محیط علاوه‌بر نگهداری گونه‌های مختلف در یک محیط کوچک، حیوانات تازه متولد شده و حیوانات بیمار نیز در آنجا نگهداری می‌شدند و حتی درمان و جراحی آنان نیز در همین محیط انجام می‌شد.
با وجود اینکه در آن زمان وضعیت باغ وحش مشهد جنجال زیادی به پا کرده بود و زمزمه‌هایی از تعطیلی آن به گوش می‌رسید، اما مسئولان باغ وحش که سال‌ها با کم‌ترین فشاری با همان وضعیت اولیه به فعالیت خود ادامه داده بودند، هیچ عزمی برای اصلاح وضعیت باغ وحش نداشتند.
پس از تغییر رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست و تغییر و تحولات پس از آن نیز عملاً استانداردسازی باغ وحش به فراموشی سپرده شد.
در مردادماه سال 97 خبری مبنی‌بر معدوم‌سازی هشت ببر منتشر شد که مورد تکذیب مسئولان قرار گرفت و دامپزشک باغ وحش مشهد و کارشناس نظارت بر امور حیات وحش اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی علت مرگ این ببرها را، بیماری و کهولت سن عنوان کردند و این در حالی است که بنابر گفته کارشناسان و فعالان محیط زیست، تمامی ببرهای موجود در باغ‌وحش وکیل‌آباد مشهد حاصل جفت‌گیری ببرهای وارداتی هستند و قاعدتاً عمر زیادی از این گونه نمی‌گذرد و نباید به مرز کهنسالی رسیده باشند.
همچنین در آن زمان، برخی از فعالان محیط زیست علت مرگ این حیوانات را در راستای کاهش تعداد جانوران باغ وحش که به عنوان شرط صدور مجوز از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست تعیین شده، عنوان و اعلام کردند که پوست یا لاشه آنان تاکسیدرمی شده و به فروش رسیده است.
خرداد سال گذشته مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در سایت اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی اعلام کرد که تنها یک مورد سابقه تلف‌شدن ببر در باغ وحش مشهد رخ داده که آن هم ناشی از درگیری دو ببر نر و ماده در قفس بود که موجب بریدگی دم پلنگ ماده، عفونت شدید و مرگ آن شده و این ببر زخمی بلافاصله توسط دامپزشک باغ‌وحش تحت عمل جراحی و اقدامات درمانی قرار گرفت، اما 10 روز بعد از درگیری تلف شد.
بعد از گذشت این جریان مجدداً در روزهای اخیر خبری مبنی‌بر تلف‌شدن هفت توله ببر در باغ‌وکیل آباد مشهد اعلام شد که سوالات زیادی در خصوص علت مرگ آنان ایجاد کرد.
تورج همتی، مدیرکل محیط‌زیست خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص علت مرگ هفت توله ببر در باغ‌وحش وکیل‌آباد مشهد اظهار کرده، هفت توله ببر تلف شده‌اند که شش توله بر اساس عفونت تنفسی به تایید دامپزشک در بدو زایمان تلف شده‌اند و یک توله دیگر بعد از خورده‌شدن قسمتی از دستش توسط ماده ببر از بین می‌رود.
علی کشمیری، فعال محیط زیست، در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به این موضوع که «مرگ چهار توله ببر عادی نیست و محیط زیست باید علت اصلی آن را اعلام کند و در صورت اصرار بر تلف‌شدن آنان به دلیل بیماری تنفسی باید مستندات خود را ارائه دهند»، گفت: در 23 اردیبهشت 98 ببر «تینا» سه توله ببر، اول خرداد «ببر مایا» سه توله ببر و دوم خرداد ماه ببر «رایا» دو توله ببر را زایمان کرده‌اند که از این هشت توله متولدشده، هفت توله تلف شدند و یک توله دیگر در شرایط قرنطینه نگهداری می‌شود.
وی افزود: این توله ببرها از سه مادر مختلف زاده شده و نمی‌توان وجود مشکل در مادر را علت مرگ آنان قلمداد کرد.
این فعال محیط‌زیست بیان کرد: از این هشت توله، سه توله در همان روزهای اول تلف شدند و از این توله‌ها تنها یک مورد بر اثر بیماری تنفسی تلف شده است و علت آن نیز نگهداری این توله در کنار یک حیوان بیمار بوده که قطعاً انتقال بیماری سبب تلف‌شدن این توله ببر شده است.
کشمیری خاطرنشان کرد: تلف‌شدن باقی توله‌ها به علت بیماری تنفسی نبوده و در رابطه با علت اصلی مرگ آنان اداره محیط زیست باید پاسخگو باشد.
اکنون که پس از قریب به دو سال و با انتشار خبر مرگ توله‌ببرها در باغ وحش وکیل‌آباد مشهد وضعیت نامناسب این باغ وحش بار دیگر مورد توجه قرار گرفته انتظار می‌رود بدون هیچ‌گونه اغماض به وضعیت این باغ وحش رسیدگی شود تا بار دیگر شاهد خبر مرگ حیوانات نباشیم. انتظاری که با توجه به تجربه‌های پیشین، کم‌تر امیدی به تحقق آن وجود دارد.
/ایسنا
