به گزارش سلام نو، داده‌های تاریخی متعددی در دست است که نشان می‌دهد گرمای اخیر در ۲۰۰۰ سال گذشته، بی‌سابقه بوده است. پیشتر تصور می‌شد ممکن است افت و خیز‌های مشابهی در گذشته اتفاق افتاده باشد؛ برای مثال این باور وجود داشت که در عصر یخبندان کوچک یا حتی در دوران گرمایش قرون وسطی که حدود سال‌های ۹۵۰ تا ۱۲۵۰ میلادی رخ داد، نمونه‌هایی کم و بیش مشابه از این نوع گرما مشاهده و ثبت شده است.
اما اکنون دانشمندان می‌گویند ۷۰۰ نمونه از گزارش‌های مربوط به تغییرات درجه حرارت را با استفاده از مدل‌های رایانه‌ای شبیه‌سازی کرده و به این جمع‌بندی و توافق‌نظر رسیده‌اند که زمین در ۲۰۰۰ سال اخیر چنین گرمایی را تجربه نکرده است. این نتیجه‌ای است که اجتماع علمی دانشمندان در سراسر جهان بر سر آن توافق نظر دارند، در منابع علمی معتبر به آن اشاره شده است و به‌دور از آرای فعالان شرکت‌های نفتی و باورمندان به نظریه‌های توطئه‌ای است که در رسانه‌ها تلاش می‌کنند بحث گرمایش جهانی را موضوعی سیاسی، اقتصادی و غیرعلمی جلوه دهند.
راز زمــیـــن گــرم
سه مطالعه اخیر که در نشریه نیچر (Nature) و نیچر جئوساینس (Nature Geoscience) منتشر شده‌اند، داده‌های تاریخی بسیاری را بررسی کرده و با اطمینان به این جمع‌بندی رسیده‌اند که در ۲۰۰۰ سال گذشته، سرعت و گسترش تغییرات درجه حرارت هیچ‌گاه به اندازه دهه‌های اخیر نبوده است.
اتفاق‌نظر بر سر گرمایش جهانی
در یکی از این سه مطالعه، به این نکته اشاره شده که فرضا در عصر یخبندان کوچک (Little Ice Age) که پس از دوران گرمایش قرون وسطی (Medieval Warm Period) رخ داد، درجه حرارت‌های حداکثری دما در قرن ۱۵ میلادی در اقیانوس آرام، در قرن ۱۷ میلادی در اروپا و در قرن ۱۹ میلادی در سایر نقاط دنیا ثبت شدند. اما این تمرکز کنونی گرما در بخش‌های مختلف کره زمین که از اواخر قرن بیستم میلادی آغاز شده و موج‌های گرما که در تمام نقاط کره زمین هر سال از سال پیش تابستان‌های گرمتری را به همراه آورده‌اند، گویا روایت دیگری دارند.
جان کوک (John Cook) یکی از نویسندگان ارشد مقالات مذکور که بیش از ۲۰ سال است در زمینه گرمایش جهانی تحقیق می‌کند، در مصاحبه‌ای گفته: «دانشمندان در سال ۲۰۱۱ میلادی با اجماع‌نظر ۹۹درصدی اعلام کردند که دلیل گرمایش کره زمین، عوامل انسانی است. مطالعات مستدل‌تری در سال‌های اخیر انجام شده و طبیعتا این اتفاق‌نظر هم بیشتر شده است. بحث‌های تخصصی بیشتری در مورد مسائل اقلیمی در حال شکل‌گیری است که در همه آن‌ها به نقش انسان در پدیده موسوم به گرمایش جهانی به صورت واضح اشاره شده است.»
آیا گرمایش جهانی باعث گرمای بی‌سابقه در اروپا شده است؟
روزهاست که بخش‌های عمده قاره اروپا، با گرمای بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند؛ درجه گرمای نفسگیری که این روز‌ها بسیاری را بی‌حال و آزرده کرده است. اما دانشمندان بیکار ننشسته و در تلاشند معمای بزرگ را حل کنند؛ آیا ارتباطی بین موج‌های بی‌سابقه گرما و گرمایش جهانی وجود دارد؟
اجازه دهید برای پاسخ به این سوال، نخست سراغ آمار‌های گذشته برویم. گزارش‌های پیشین از وضعیت گرما نشان می‌دهد در تابستان سال ۱۳۸۲/ ۲۰۰۳، درجه حرارت در بخش‌های جنوبی کشور فرانسه به مرز بالای ۴۴ درجه سانتی‌گراد رسید و این موج گرما باعث شد در آن زمان بیش از ۷۰ هزار نفر در قاره اروپا جان خود را از دست بدهند. محققان در آن برهه تاریخی اعلام کردند تغییرات اقلیمی باعث تقویت اثرات ناشی از گرما شده است.
موج گرمای بعدی در سال ۱۳۹۷/ ۲۰۱۸ به مدت سه ماه قاره اروپا را سوزاند. اتحادیه اروپا در این زمینه یک ارزیابی سریع انجام داد و نتیجه این بود که این اتفاق بدون تاثیرات ناشی از فعالیت‌های انسانی نمی‌توانسته رخ دهد و این در اصل اشاره به همان عوامل انسانی موثر بر پدیده گرمایش جهانی دارد. محققان در آن زمان به این جمع‌بندی رسیدند که اگر متوسط درجه حرارت جهانی، دو درجه سانتی‌گراد از سطوح پیش از دوران صنعتی افزایش پیدا کند، اتفاقاتی مشابه این از سال ۲۱۰۰ میلادی به بعد هر ساله رخ خواهد داد.
اما اتفاقی که امسال از اواخر خرداد در اروپا رخ داد، اتفاقی نادر است؛ زیرا اقلیم‌شناسان انتظار داشتند این گرمای طاقت‌فرسا در بازه زمانی کوتاه‌تری رخ دهد؛ حال آن‌که نه‌تن‌ها دوره آن طولانی‌تر شده بلکه در عین حال شدت آن هم به شکل چشمگیری افزایش یافته است. در هفتم تیر امسال، درجه حرارت در یکی از شهر‌های جنوبی پاریس به مرز ۹/۴۵ درجه سانتی‌گراد رسید و این اتفاقی است که پیشتر در این کشور رخ نداده و بی‌سابقه بوده است.
دانشمندان می‌گویند برای شکل‌گیری موج گرما، می‌بایست ابتدا هوای گرم در سطوح بالاتر جو زمین شکل بگیرد. هوای گرمی که اروپا را متاثر ساخته در اصل از بخش‌های جنوبی این قاره یعنی از آفریقا سرچشمه گرفته و رکورد‌های بی‌سابقه‌ای برجا گذاشته است. فرضا در تاریخ ششم تیر در ۵/۱ کیلومتری بالای سطح زمین، درجه حرارت به مرز ۵/۲۵ درجه سانتی‌گراد رسید. اما این‌که این توده‌های بالایی جو چگونه درجه حرارت خود را به بخش‌های سطحی زمین منتقل می‌کنند، داستان دیگری است.
اگر بخواهیم به صورت خیلی ساده بیان کنیم، جت‌استریم‌ها (Jet Streams) مسوول این اتفاق هستند. جت‌استریم‌ها همان باد‌های نسبتا قوی متمرکز در یک جریان جوی هستند که در جایی بر فراز قاره اروپا، هوای سرد را در شمال از هوای گرم در جنوب تفکیک می‌کنند.
اما برخی اوقات این جریان‌های سریع جوی، بر فراز نیمکره شمالی خیلی پرتلاطم ظاهر می‌شوند و در لوپ‌ها یا مدار‌های بزرگ تا دوردست‌ها به سمت شمال و از این طرف هم از جنوب تا بخش‌های شمالی قاره آفریقا کشیده می‌شوند؛ در این زمان است که هوای خیلی گرم می‌تواند به راحتی از آفریقا تا اروپا منتقل شود. حال اگر این هوای گرم به مدت چند روز روی قاره اروپا باقی بماند، این قابلیت را پیدا خواهد کرد که سطح زمین را هم گرم کند.
اما سوال اینجاست چه چیزی باعث می‌شود جت‌استریم‌ها پرتلاطم شود؟ برخی دانشمندان می‌گویند دلیل این اتفاق با افزایش درجه حرارت در قطب شمال مرتبط است. اما در واقع دلیل این مساله هنوز به درستی شناخته شده نیست. آنچه در حال حاضر دانشمندان می‌توانند با قطعیت اعلام کنند، این است که در بیش از ده روز گذشته، جو زمین به این الگوی خاص تمایل داشته و هواشناسان توانسته‌اند جت‌استریمی را رویت کنند که بیش از حد انتظار مسیر خودش را به سمت جنوب منحرف کرده و قاره اروپا جایی است که این هوای گرم درست بر فراز آن نشسته و ظاهرا هم قرار است چند روزی بیشتر مهمان اروپایی‌ها باشد.
وضعیت گرما در سایر نقاط کره زمین
اما تنها اروپا نیست که این روز‌ها با سطوح خطرناکی از گرما دست و پنجه نرم می‌کند. داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد کشور‌های آسیایی مانند پاکستان و هندوستان هم از اواسط اردیبهشت ۹۸ به بعد، به‌واسطه یکی از طولانی‌ترین و ماندگارترین امواج گرما متحمل سختی شده‌اند. در خرداد سال جاری درجه حرارت در دهلی‌نو به مرز ۴۸ درجه سانتی‌گراد رسید و این بالاترین درجه حرارتی بوده که تاکنون در پایتخت هندوستان ثبت شده است. در ۳۱ خرداد امسال دولت هندوستان اعلام کرد دست‌کم ۱۸۰ نفر به‌واسطه دلایل مرتبط با افزایش گرما جان خود را در این کشور از دست داده‌اند.
علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد که بخش شمالی اقیانوس هند از دهه ۱۳۵۰/ ۱۹۷۰ تاکنون ۱/۱ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر شده است. آب گرم‌تر رطوبت بیشتری را به جو وارد خواهد کرد و این خود سبب شارژ بیشتر باران‌های موسمی خواهد شد. از سوی دیگر، وضعیت یخ‌های قطبی هم نگران‌کننده است. یک تیم تحقیقاتی از موسسه پژوهشی آلمانی آلفرد وگنر (Alfred Wegner) نتایج تحقیقات خود را روی دومین سکوی عظیم یخچالی جنوبگان منتشر ساخته است؛ آن‌ها می‌گویند اگر شرایط به این صورت پیش برود، صفحه یخچالی فیلچنر - راون (Filchner-Ronne) که در دریای وِدِل (Weddell Sea) واقع شده است، در کمتر از شش دهه تکه‌های عظیم یخچالی خود را زنجیروار از دست خواهد داد و این اتفاق را باید فاجعه‌ای جدی به‌ویژه برای شهر‌های ساحلی قلمداد کرد/ رکنا
