سلام نو – سرویس اقتصادی: دوری از اقتصاد تک محصولی و وابستگی اقتصاد کشور به نفت از نکاتی است که سال های سال است در بین کارشناسان اقتصادی مطرح است. گفته می شود در بودجه سال آینده ورود نفت به اقتصاد ایران در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ بین ۲۵ تا ۴۰ درصد کمتر خواهد بود.
به گزارش سلام نو، با استناد به سخنان رئیس سازمان برنامه و بودجه می توان تخمین زد که پیش بینی دولت از کل درآمدهای نفتی در سال آتی معادل ۳۲ میلیارد دلار باشد. در این حالت نیز عملکرد فروش نفت باید از پیش بینی‌های اولیه فراتر رود. همه اینها در حالی است که در سال جاری، رقم درآمدهای نفتی بیش از ۵۰ میلیارد دلار در نظر گرفته شده بود. در بهترین حالت اقتصاد ایران در سال آینده نسبت به سال جاری، ۲۵ درصد از نظر درآمدهای نفتی منقبض خواهد شد.
بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور، ناشی از فراگیر شدن بیماری اقتصادی صعب‌العلاجی است که از آن به عنوان بیماری هلندی یاد می شود.تبعات این بیماری را می توان به آسانی در ترجیح هزینه‌های مصرفی و جاری به هزینه‌های سرمایه ای، زیرساخت و سرمایه‌گذاری ملاحظه کرد.
بیماری هلندی در اقتصاد چیست؟
بیماری هلندی در اقتصاد را می توان یک مفهوم اقتصادی دانست که می کوشد ارتباط بین بهره‌برداری بی رویه از منابع طبیعی و رکود در بخش صنعت را توصیف کند. بیشتر شدن درآمد حاصل از منابع طبیعی می تواند اقتصاد ملی را از حالت صنعتی خارج کند. زمانی که پول یک کشور با افزایش قابل توجه ارزش روبه رو شود، صادرات این کشور در برابر پول کشورهای دیگر گران تر شده و طبعا واردات به آن کشور به نسبت ارزان تر می شود. واژه بیماری هلندی در سال ۱۹۷۷ توسط مجله اکونومیست برای توصیف رکود بخش صنعتی در هلند بعد از کشف گاز طبیعی در دههٔ ۱۹۶۰ به کار گرفته شد.
بیماری هلندی در اقتصاد و ورودش به ایران به چهار سال پیش از انقلاب بر می گردد. در سال 1353 تحت تاثیر چهار برابر شدن قیمت نفت، بودجه عمومی کشور با افزایش دو برابری همراه بود. دولت وقت در آن زمان با اقداماتی پوپولیستی و کاهش قیمت کالاهای اساسی باعث بالا رفتن انتظارات عمومی شده بود اما به دلیل رشد واردات و کم شدن سطح تولیدات داخلی هم زمان با کاهش ۱۴ درصدی درآمدهای نفتی در فاصله سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ دوره ای از رکود اقتصادی شروع شد. همچنین به دلیل افزایش نقدینگی نرخ تورم سالانه کشور به طور متوسط تا سال ۱۳۵۷ به ۳۵ درصد رسید. این در حالی بود که دولت در آن زمان خود را متعهد به صرف هزینه های بی حساب عمومی کرده بود و کاهش درآمدهای نفتی به دلیل کاهش قیمت نفت منجر به این شده بود که دولت در پاسخ به مطالبات عمومی ناتوان ظاهر شود. رشد بیش از حد مصارف ارزی دولت از محل فروش نفت شرایط را برای گسترش بیماری هلندی در اقتصاد فراهم می کند.
راهکار مقابله با بیماری هلندی در اقتصاد چیست؟
مساله اساسی در پدیده بیماری هلندی در اقتصاد این است که وقتی شرایط رونق بازار نفتی و روند افزایش قیمت نفت به اتمام برسد، بازگشت وضعیت بخش‌های تولیدی غیرنفتی به حالت ابتدایی کمی دشوار است . وخامت اوضاع زمانی شدیدتر می‌شود که ذخیره سرمایه اولیه و زیرساخت‌های تولیدی در این دوره از بین رفته باشد. ورود مجدد به بازارهای صادراتی نیز بسیار مشکل خواهد بود، زیرا در دوره رونق نفتی که اقتصاد دوران بی‌دغدغه ای را می‌گذراند، سایر کشورها در بازار تولید فعال گشته و بازارهای صادراتی را برای خود تثبیت می نمایند.
دولت با مهار رکود در بخش های مختلف تولید و بازارهای مالی و نیز اتخاذ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی می‌تواند از بحران های اقتصادی پیش رو عبور کند. این گفته عباس ضیایی نیری در تبیین سیاست‌های اقتصادی کشور است. این کارشناس اقتصادی گفته است: نظام اقتصادی کشور به شکلی دچار یک بیماری هلندی شده است. زمانی که افزایش نرخ ارز پائین تر از نرخ تورم باشد، در یک دوره هنجار اقتصادی و پس از تخریب حوزه صنعت، می‌تواند اقتصاد کشور را به سوی ورشکستگی مطلق سوق دهد، از دلایل ایجاد این پدیده می توان به هر گونه فعالیت پیرامون توسعه اشاره کرد که نتیجه آن ورود بدون برنامه ارز خارجی است و ادغامش با درآمدهای نفتی سبب شکل گیری تمایزات و فساد خاص در نظام اقتصادی می شود و رانت‌های نوین بانکی ارزی را پدیدار می کند.
