سلام نو- سرویس سیاسی: گام دوم تعلیق تعهدات هسته‌ای ایران در حالی برداشته شد که شب گذشته امانوئل ماکرون، رییس جمهور فرانسه با حسن روحانی، رییس جمهور ایران گفت‌وگوی تلفنی طولانی و مفصلی داشت و چهارشنبه هم جلسه شورای حکام آژانس انرژی اتمی با محوریت ایران برگزار می‌شود.
در نشستی که علی ربیعی، عباس عراقچی و بهروز کمالوندی حضور داشتند ایران اعلام کرد که به دلیل عمل نکردن اروپا به تعهدات هسته‌ای خود بخشی دیگری از تعهداتش در برجام را متوقف می‌کند و 60 روز به اروپا فرصت می‌دهد. عراقچی در ابتدای این نشست اعلام کرد که هدف ایران از این اقدامات حفظ برجام است، هرچند ممکن است اگر طرف مقابل از این فرصت‌های 60 روزه استفاده نکند، منجر به پایان برجام شود.
معاون وزیر امور خارجه ایران با اشاره به نامه ظریف به موگرینی تاکید کرد که ایران مایل به حیات برجام است ولی اگر اروپا به تعهداتش عمل نکند ایران گام سوم را نیز برخواهد داشت. عراقچی هم‌چنین تاکید کرد که اگر آمریکا تحریم‌هایش علیه ایران را لغو کند می‌تواند به گفت‌وگوهای برجام باز گردد.
کاخ الیزه در واکنش به گام جدید ایران این اقدام را محکوم کرد اما گفت‌وگوی ماکرون و روحانی را مفید ارزیابی و تاکید کرد که با وجود اقدامات جدید ایران مکانیزم ماشه یا همان بازگشت اتوماتیک تحریم‌های سازمان ملل فعال نخواهد شد.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران پس از اعلام اقدام ایران در متنی در توییتر خود نوشت که اقدام ایران برای زیرپاگذاشتن تعهداتش در برجام، در چارچوب همین توافق بوده و از اروپا خواست تا از این اقدام ایران حمایت کند. بنا بر نوشته ظریف اقدام تازه ایران، در چارچوب بند ۳۶ برجام است.
وی ضمن توصیف اقدامات آمریکا به عنوان "تروریسم اقتصادی" نوشته است که ایران همچنان این حق را دارد که بر اساس برجام به اقدامات بیشتری برای "دفاع از حقوق خود" دست بزند.
شبکه تلویزیونی سی ان ان هم در بازتاب گام جدید ایران در ارتباط با کاهش تعهدات برجامی گزارش داد: پیام مهمی که از این نشست از سوی تهران دریافت می شود، باز بودن مسیر دیپلماسی است، این در حالی است که وال استریت ژورنال مدعی شد این دومین بار است که ایران برجام را نقض می‌کند و این کار خطر نابودی برجام را افزایش می‌دهد.
شوک‌های ایران برجام را زنده می‌کند؟
واقعیت این است برجام با خروج آمریکا از آن به اغما رفت و ایران با یک سال صبر استراتژیک منتظر ماند تا اروپا ماسک اکسیژنی تهیه کند تا شاید این کالبد به زندگی باز گردد ولی حالا بعد از یک سال صبر ایران برجام را در آستانه مرگ می‌بیند و ظاهرا در تلاش است تا با شوک‌های سه گانه خود طرف اروپایی را وادار به فعالیت بکند، اما آیا در این مسیر موفق می‌شود؟
نمی‌توان پاسخی دقیق به این مسئله داد چون اروپا همین حالا هم مدعی است که هرچه در توان داشته انجام داده و برای جلو رفتن کارها زمان بیشتری می‌خواهد ولی ایران معتقد است یک سال صبر زمان مناسبی است تا توان اروپا را محک بزند. آن چنان که از اظهارات مقامات ارشد ایران پیدا است آنان از روز نخست به توان اندک اروپای مستقل از آمریکا واقف بودند اما مایل بودند با صبری استراتژیک هم میزان صداقت اروپا را بسنجند هم به دست ترامپ بهانه اضافی ندهند.
با گام دوم ایران چند سناریو برای آینده برجام می‌توان متصور بود. نخستین سناریو این است که اروپا بالاخره اینستکس را راه بیاندازد و ایران قانع شود دوباره بندهای تعلیق شده برجام را فعال کند و دو طرف منتظر بمانند تا نتیجه انتخابات آمریکا مشخص شود. سناریو دوم این است که ایران هر سه گام خود را بر می‌دارد، برجام می‌میرد و احتمالا ایران این بار تنها با آمریکا مذاکره خواهد کرد، حالا یا آمریکای ترامپ یا آمریکا وارن و سندرز و بایدن.
سناریو سوم، که شاید بتوان طراح آن را فرانسه دانست این است که ایران تا نزدیکی گام سوم خود برود اما با ابتکار فرانسه دور جدیدی از مذاکرات بین ایران و اروپا شکل بگیرد که هدف آن دست یابی "برجام پرایم" یا "متمم برجام" باشد. این سناریو منعطف چند ویژگی دارد از جمله این که تا حدی انتظارات ایران را برآورده می‌کند، بعد زمان کافی می‌خرد تا شانس تغییر دولت در آمریکا آزموده شود و در نهایت مذاکراتی شکل بگیرد که دولت بعدی آمریکا به هر شکل به آن اضافه شود و بتواند با هم‌راهی اروپا روی مسائل موشکی نیز با ایران مذاکره کند.
هرچند ایران و اروپا هرکدام کارت‌های خود را برای بازی کردن در صفحه سیاست دارند ولی مسئله اصلی که تحلیل و گمانهزنی درباره برجام را سخت می‌کند رفتار خاص دولت آمریکا است، رفتاری که می‌تواند به تنهایی تمام سناریوها را خراب کند و سناریو جدیدی برای آینده روابط خود با ایران طراحی کند.
