نویسنده: آنیتا کومار
دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز پنجشنبه در تلاش ها برای جلب حمایت از یک توافق جدید با ایران که نفوذ فزاینده این کشور را محدود سازد، به گردهمایی رهبران جهانی پیوست. اما بعید است که بتواند در آنجا حامی یا شریک بیابد.
دیگر کشورهای حاضر در این نشست نه تنها هنوز از توافق هسته ای سال 2015 حمایت می کنند، بلکه به توانایی ترامپ در دستیابی به توافقی بهتر در بازه زمانی محدودی که تا آغاز کمپین های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقی مانده، تردید دارند؛ به ویژه اینکه ایران تحریم های اخیر آمریکا را به معنای پایان دیپلماسی توصیف کرده است.
شرایط به شدت پر تنش است. ایران که به دلیل خروج یکجانبه ترامپ از توافق و تحریم های شدیدالحن اعمال شده از سوی او خشمگین است، تهدید کرده یک سری محدودیت های تعیین شده در توافق هسته ای را نقض خواهد کرد. این تهدید به معنای نابودی کامل توافق و از بین رفتن کنترل بین المللی بر برنامه هسته ای ایران است.
مایکل روبین، یکی از مقامات پیشین وزارت دفاع آمریکا که در حال حاضر یکی از محققان موسسه محافظه کار «امریکن اینترپرایس» است، گفت: «ایرانی ها بر این باورند که قمار روی پیروزی دموکرات ها در انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا ارزش مخاطره به چالش کشیدن ترامپ را دارد. به طور خلاصه، نبود همبستگی پارتیزانی در جبهه سیاست خارجی برای ما هزینه سنگینی در بر خواهد داشت.»
هفته گذشته ترامپ حمله تلافی جویانه ای را که در واکنش به سقوط یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی توسط ایران به آن دستور داده بود، در آخرین لحظات لغو و به جای آن، تحریم های جدیدی اعمال کرد. هدف از این تحریم ها تحت فشار گذاشتن ایران برای مذاکره است، اما پاسخ آتشین ایران نشان می دهد که این تحریمها دست کم در ابتدای امر، پیشبرد دیپلماسی را دشوارتر کرده اند.
ترامپ در گردهمایی گروه 20 که نشست رهبران بزرگ ترین اقتصادهای جهان محسوب می شود، با رهبران آلمان، چین و روسیه که از دیگر امضاکنندگان توافق هسته ای ایران هستند و همچنین محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی که یکی از معدود متحدان ترامپ در رویارویی با ایران به شمار می رود، دیدار می کند. بریتانیا و فرانسه که دیگر امضاکنندگان برجام هستند نیز در این نشست هیئت شرکت کننده دارند.
مقامات دولت ترامپ معتقدند که این نشست فرصتی برای رئیس جمهوری است تا بتواند شخصا نظر دیگر رهبران جهانی را جلب کند. اما در دو هفته گذشته که ترامپ از یک توافق بالقوه جدید سخن می گفت، بیشتر روی احتمال دستیابی ایران به تسلیحات هسته ای و کمتر روی فعالیت های منطقه ای آن تمرکز کرد. این تغییر لحن او تحلیل گران و مقامات پیشین را دچار سردرگمی کرده است چرا که عمدتا تصور می کنند ترامپ به دنبال توافق جدیدی است که به شدت به توافق سال 2015 شباهت دارد. او حتی این هفته اعلام کرده که بدون هیچ پیش شرطی با ایران مذاکره خواهد کرد.
اظهارات اخیر ترامپ با لفاظی های مشاوران جنگ طلب او از جمله مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، مغایرت دارد؛ آنها همچنان بر فهرست 12 موردی پومپئو با تمرکز بر برنامه هسته ای، برنامه موشکی و فعالیت های منطقه ای ایران تمرکز دارد. منتقدان این فهرست می گویند عمل به آن تنها در صورت تغییر نظام در ایران امکان پذیر می شود.
ریچارد نفی، یک کارشناس پیشین تحریم ها در وزارت خارجه و شورای امنیت ملی که در مذاکرات بر سر برجام نقش داشته، می گوید: «دیدگاه ها در داخل دولت ایالات متحده به توافق متناقض است و این یعنی رسیدن به یک اجماع برای مذاکره دشوار خواهد بود، به ویژه اینکه برخی در داخل دولت آمریکا بر این باورند که تنها توافقی ارزشمند خواهد بود که با برچیدن کامل برنامه هسته ای ایران همراه باشد.»
ترامپ در ماه مه 2018 از توافق هسته ای خارج شد. به رغم تنش های فزاینده، این توافق بدون ایالات متحده هنوز دوام آورده است چرا که متحدان آمریکا به توافق کاملا پایبند هستند. برای نمونه امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، به گفت و گو درباره یک توافق جدید تمایل دارد اما فقط به این شرط که توافق اولیه پابرجا مانده باشد.
تام باسرت که تا سال گذشته به عنوان مشاور امنیت ملی ترامپ فعالیت می کرد، گفته تحریم ها ابزار انتخابی رئیس جمهوری هستند، اما این تحریم ها علیه ایران با هدف ارسال این پیام طراحی شده بودند که حتی اگر هیچ کس دیگری نخواهد با ایران مذاکره کند، آمریکا آماده مذاکره است. او تاکید کرد: «این تحریم ها برای یک هدف گسترده تر اعمال شدند.» اما تاکنون که واشنگتن هیچ موفقیتی در دستیابی به این اهداف نداشته است. منتقدان نگرانند که حتی این تحریم ها به جنگ منجر شوند. پیش از آنکه ترامپ حمله تلافی جویانه علیه ایران را متوقف کند، پنتاگون هزار نیروی آمریکایی را به خاورمیانه اعزام کرد. توماس رایت، یک کارشناس ژئوپولتیک در موسسه چپ میانه بروکینگز، گفت: «ترامپ خودش خواهان دیپلماسی است. اما این مساله که مذاکرات مطلوب او چه شکلی می توانند داشته باشند، برای همه ما سوال شده است.»
منبع: پولیتیکو / مترجم: طلا تسلیمی
