سلام نو – سرویس اجتماعی: یکی از پدیده هایی که این روزها تبدیل به یک معضل مهم شده اما کمتر به آن پرداخته می شود مساله حاشیه نشینی است. ساماندهی وضعیت حاشیه نشینان علی رغم وعده های مطرح شده تاکنون محقق نشده است.
به گزارش سلام نو، معمولا کشورهای در حال توسعه بیش از دیگر کشورها با این معضل مواجه هستند. این امر در ایران ابعاد بزرگتری دارد. آمارها در رابطه با حاشیه نشینی مختلف است اما آنچه مسلم است این است که از سال 1340 درست پس از اصلاحات ارضی حاشیه نشینی رشد فزاینده ای داشته است چرا که مهاجران روستایی که زمینی از قِبَل این طرح گیرشان نیانده برای زندگی بهتر شهرهای بزرگ را انتخاب کرده اند. متاسفانه این روند در نزدیک به شش دهه گذشته رخ داده همچنان ادامه دارد.
در کشور ما برخلاف بسیاری از دیگر کشورهای جهان توسعه شهرنشینی روند درستی طی نکرده است. ما به جای آنکه به فکر توسعه روستاها باشیم با نابرابری هایی که ایجاد کرده ایم باعث شدیم مردم روستاها به شهرها هجوم پیدا کنند و بسیاری به خاطر ضعف در فراهم آوردن امکانات حداقلی ناگزیر از شهرها طرده شده و به حاشیه نشینی روی آورده اند.
به گفته حمید بادامی نجات، استاد دانشگاه بحران آب در روستاها،بی توجهی به تولید،ضعف فرهنگ کار،کمی گرایی دربرنامه ریزی،بی توجهی به نیروی انسانی وطبیعی ومهمتر ازهمه نوع نگرش دولت رانتیر طی این سالها درافزایش چشمگیر پدیده مهاجرت درکشور تاثیرگذاشته است.
سلمان خدادادی، رئیس سابق کمیسیون اجتماعی مجلس می گوید 35 درصد از جمعیت کشور حاشیه نشین هستند. در واقع به گفته این نماینده مجلس 20 میلیون نفر در حاشیه شهرهای بزرگ زندگی می کنند. به گفته او در بافت فرسوده 495 شهر به مساحت 54 هزار هکتار 11 میلیون نفر و در سکونت گاه های غیر رسمی در 91 شهر به مساحت 53 هزار هکتار 9 میلیون نفر زندگی می کنند.
وجود نابرابری، ساختار نامناسب شغلی، نبود تسهیلات خدماتی و بهداشتی، مسکن نامناسب، پایین بودن سرمایه فرهنگی، ضعف امنیت و ... از جمله معضلات مهم موجود در مناطق حاشیه شهر است. مناطق حاشیه ای شهرها با محرومیت هایی که دارند بستر پیدایش انواع آسیب ها و بزهکاری های اجتماعی را فراهم می کند و برای اثبات آن می توان به آمار شوکه کننده جرم و جرائم در این مناطق به ویژه جرائم مربوط به مواد مخدر اشاره کرد.
راهکار مقابله با معضل حاشیه نشینی چیست؟
بیراه نیست اگر بگوییم بیش از آنکه اقتصاد دغدغه مقابله کنندگان با این معضل باشد بحث های فرهنگی و اجتماعی مساله اصلی است. واقعیت این است که خشم موجود در بسیاری از افراد حاشیه نشین به خاطر نبودن ابتدایی ترین امکانات بهداشتی، آموزشی و ... می تواند مشکلات اجتماعی زیادی ایجاد کند.
سوده مقصودی، استاد دانشگاه در این باره می گوید: افراد ساکن در حاشیه شهر به این دلیل که احساس می کنند، توسط مردم و مسئولین شهری، نادیده گرفته شده اند خیلی عصبانی هستند و سعی می کنند، به افرادی که در مناطق مرفع نشین زندگی می کنند، حمله کرده و عصبانیت خود را ابراز کنند.
سیاستگذاری دولت ها در این چند دهه نه تنها وضعیت را بهبود نبخشیده بلکه نگاهی گذرا به آمار و ارقام منتشره در این باره نشان از افزایش حاشیه نشینی در کشور دارد. در حال حاضر یکی از مهم ترین مشکل بافت های حاشیه نشین نداشتن هویت محله ای است. محلاتی که ساختار خودش را از حیث امکانات از جمله مدرسه، مسجد ،بازار و روابط اجتماعی تثبیت کند. نتیجه اینکه نیاز است در این مناطق فضای عمومی و شاکله شهری ایجاد شود چرا که در مکانی که خیابان و مدرسه و بیمارستان و نهادهایی از این دست وجود ندارد ساختار اجتماعی و هویت هیچ ارزشی ندارد.
شاید اگر برای این مناطق هویت محله ای تعریف شود و به مقوله آموزش و سلامت توجه بیشتری شود بتوان تا حد قابل توجهی مقابل آُسیب های بی شماری که در مناطق حاشیه ای شهر وجود دارد، ایستادگی کرد.
