سلام نو - سرویس اجتماعی: فرونشست و فروریزش از جمله بحران هایی است که ایران به دلایل مختلفی با آن مواجه است و گام به گام به آن نزدیک می شود. هر روز یک میلی متر از زمین در تهران نشست می کند و این یعنی سالی ۳۶ سانتی متر. این میزان نشست تهران را رکورد دار نشست زمین در دنیا کرده است.
هم فرونشست داریم هم فروریزش
مردم تهران تا به حال شاهد تصاویر هولناکی از فروریزش زمین بوده‌اند. در این سالها در خیابان‌های "شهران"، "پیامبر"، "میدان قیام"، "مولوی" و در سه راهی خیابان "خیام زمین دهان باز کرده و نگرانی از آینده این پدیده را در جامعه تشدید کرده است.
رئیس بخش رانش زمین مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به وجود فرونشست و فروریزش گفته است: فرونشست و فرو ریزش دو موضوع جدا هستند که باید مورد بررسی قرار گیرد. فرونشست زمین به صورت خزنده از حدود ۳۰ تا ۴۰ سال قبل در حال شدت گرفتن است و همه دشتها و مناطق شهری از جمله تهران را تحت تاثیر قرار داده است. علی بیت اللهی با ابراز تاسف از اینکه کسی به فکر پیشگیری و روشهای مقابله با این حوادث نیست، خبر از فرونشست زمین در جنوب تهران تا حوالی میدان انقلاب داد.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی درسال 95 با اشاره به بروز پدیده فرونشست زمین در بخش‌های وسیعی از کشور، اعلام کرد: ۷۵۰ کیلومتر از زمین در تهران دچار فرونشست شده است. خبری که حکایت از تهدید امنیت تمام زیرساخت‌های کشور مانند راه، راه آهن، شریان‌های حیاتی، پل‌ها، فرودگاه ها، ساختمان‌ها، پالایشگاه ها، نیروگاه ها و... دارد.
محمدجواد بلورچی، زمین شناس نیز می گوید: "بیشینه فرونشست زمین ۱۷ سانتی‌متر در سال بود که از سال ۹۲ تا کنون به بیش از یک میلیمتر در روز رسید، یعنی دست کم سالانه ۳۶ سانتی متر زمین فرونشست می کند و وسعت آن در نقاط مختلف شهر گسترش یافته و به سمت مناطقی راه یافته که در گذشته میزان فرونشست کمتری داشت.
اما در زیر شهر تهران چه اتفاقاتی در حال روی دادن است. چرا باید نگران فروریزش و فرونشست باشیم و عوامل به وجود آمدن این پدیده به خصوص در دو دهه اخیر چیست؟ با بررسی این سوالات به این پاسخ می رسیم که مهم ترین دلیل بروز این پدیده خطرآفرین برداشت بی رویه آب های زیرزمینی در دهه های اخیر بوده است. این را بگذارید کنار حفر چاه های غیرمجازی که توان نظارت روی آن هیچگاه نبوده است. این مساله منجر به کاهش سطح آب های زیرزمینی و افزایش تنش خاک به سبب خالی شدن آب درون حفره ها شده است. در اکثر دشتها و آبخوان های ایران بیش از ۴۰ سال است که فرو نشست رخ داده و هر دشتی که افت سطح آب زیرزمینی دارد مسلما فرونشست زمین نیز در آنجا در حال رخداد است. در حال حاضر همه دشتها از حاشیه خلیج فارس شهر میناب گرفته تا مناطقی مانند سیرجان، زرند، کرمان، یزد، اصفهان، تهران، گرمسار تا نواحی شمالی کشور با این مشکل رو به رو است.
مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وجود قنات ها در شهر تهران را یکی از عوامل بروز فروریزش و فرونشست می داند. او در این باره اظهار کرده است: "رشته قنات‌هایی وجود دارد که در زمان‌های قدیم صاحبان شخصی داشته‌اند. این قنات‌ها که از طریق تونل‌هایی با یکدیگر ارتباط دارند، از دامنه‌های شمالی تهران آب را به سمت باغات ری و جنوب ری هدایت می‌کردند که بعد از سالها قنات‌ها رها و آن باغات نیز متاسفانه تبدیل به سازه شدند و در حال حاضر تعداد زیادی قنات در زیر شهر تهران وجود دارد.این سیستم انتقال آب متعلق به تمدن ایرانی است که علاوه بر تهران در شهرهایی چون یزد، کرمان و بم که مناطق خشک هستند به وفور قابل مشاهده است، این قنات‌ها در عمق کم ۶ تا ۱۰ متر آب را جا به جا می‌کردند؛ ولی در حال حاضر با احداث بنا و همچنین با مترو سازی، این رشته قنات‌ها قطع شدند، بدون آنکه تمهیدات مهندسی برای انتقال آب برای آن اندیشیده شده باشد." با توجه به رشته قنات‌هایی که از شمال تهران به سمت ری کشیده شده است و عدم رویکرد مهندسی در ساختمان‌سازی در طی سال های اخیر ناگزیر باید انتظار فروریزش‌های دیگری در پایتخت را کشید.
چاره معضل فرونشست چیست؟
فرونشست و فروریزش پدیده هایی غیرفابل بازگشت هستند. در حال حاضر هیچ چاره ای نیست جز تجدید نظر در روش های مدیریت آب. در حالی که به خاطر وجود قنات ها در زیر زمین پایتخت خاک زمین شسته می شود و تهران به خصوص مناطق جنوبی آن مورد تهدید جدی است باید فکری به حال اقدامات پیشگیرانه انجام داد. در این بین خوب است مسئولان وزارت خانه های نیرو و کشاورزی به عنوان کسانی که می توانستند در مقابله با این پدیده مهم ترین نقش را ایفا کنند اقدام به پاسخگویی درباره وضعیت نامساعد فعلی کنند و مجموعه اقداماتشان درباره پدیده فرونشست و فروریزش را تشریح کنند. البته اگر اقدام در خوری داشته اند.
