به گزارش سلام نو شب یلدا یا شب چله به عنوان طولانی‌ترین شب سال اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ ایرانیان دارد و از دیرباز این شب را جشن می‌گرفتند.
اگرچه شب یلدا برای همه افراد و خانواده‌ها می‌تواند جذابیت‌های خاص خود را داشته باشد اما قطعاً برای تازه عروس و تازه دامادها بسیار هیجان‌انگیزتر خواهد بود.
به صورت کلی هر اتفاق و رویدادی که در ابتدای شروع زندگی زناشویی رخ می‌دهد می‌تواند تجربه ویژه‌ای برای افراد شود.
در شب یلدا عروس و داماد و همچنین خانواده‌ها با دور هم جمع شدن می‌توانند اوقات خوشی را تجربه کنند و خاطرات ماندگاری را به یادگار بگذارند.
یکی از زیباترین رسومات در ایران برگزاری شب یلدا در حضور زوج‌های جوان است که در هرکدام از شهرها متفاوت است اما در اصل هدف از این تجمع ارتباط و آشنایی بیشتر و هدیه دادن به عروس و داماد است.
در ادامه مطلب به بررسی مهم ترین وظایف خانواده عروسی و داماد در شب یلدا پرداخته خواهد شد.
وظایف خانواده عروس و داماد در شب یلدا
یلدا از دیرباز همراه ایرانیان بوده؛ واژه «یلدا» به معنای زایش و تولد است. شب یلدا یا چله از به یادماندنی ترین شب های سال است که همه خانواده های ایرانی طبق سنت قدیمی آن را جشن می گیرند.
ایرانیان باستان با این باورند که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می شوند و تابش نور ایزدی افزونی می یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می کردند.
شب یلدا یکی از پرخاطره ترین و زیباترین شب ها برای عروس و دامادهایی است که در دوران نامزدی خود به سر می برند.
رسم است در دوران عقد یا اولین سال ازدواج عروس و داماد، خانواده داماد شب نشینی شب یلدا را در منزل خانواده عروس بگذراند.
این مراسم که به آن شب چله ای نیز گفته می شود آداب خاصی دارد.
خانواده عروس سعی می کند تا حد توان خود مراتب مهمان نوازی و احترام در مقابل خانواده داماد را به جا آورد و خانواده داماد نیز با تقدیم هدیه و اصطلاحا کادوی شب یلدا محبت و علاقه خود را به عروس خانم و خانواده اش ابراز می کند.
درباره علت مراسم شب چله ای بسیاری معتقدند در گذشته که مانند امروز راه های زیادی برای ارتباط و آشنایی هر چه بیشتر بین خانواده ها نبوده است مراسمی همچون شب یلدا بهانه ای می شد تا خانواده ها ساعت های طولانی در کنار هم بوده و فرصت بیشتری برای صحبت و آشنایی داشته باشند.
شب چله ای یکی از روش های ابراز ارادت و علاقه خانواده داماد به نو عروس نیز می باشد.
به علاوه در قدیم آقا داماد اجازه ملاقات های مکرر عروس خانم را نداشته و فقط در بعضی شب های خاص مثل شب یلدا می توانسته او را ببیند.
هرچند که وظایف خانواده‌ها در قبال زوج‌های جوان مختص به مناسبت و ایام خاصی نیست اما در بعضی از مناسبت‌ها، جشن‌ها، مراسم‌ها لازم است که خانواده‌ها پشتیبانی و همبستگی خودشان را به زوج‌های جوان نشان بدهند.
معمولاً و طبق رسم و رسومات در دوران نامزدی و عقد و یا در اولین سالگرد ازدواج عروس و داماد، مراسم شب یلدا در منزل پدری عروس و با حضور خانواده داماد برگزار می‌شود و خانواده عروس در حد توان خود تدارکات لازم را آماده می‌کنند.
از آنجایی که در دوران نامزدی و عقد نیاز به آشنایی بیشتر زوجین و خانواده‌ها وجود دارد، مناسبت‌هایی همچون شب یلدا می‌توانند بهترین فرصت برای این امر باشند.
در هر کدام از استان‌ها و بخش‌های مختلف کشور رسوم مختلفی برای برگزاری شب یلدا وجود دارد اما معمولاً اولین شب یلدای مشترک زوج‌های جوان در منزل پدری عروس برگزار می‌شود.
بزرگترهای خانواده‌های عروس و داماد در این شب حضور خواهند داشت و از طرف خانواده عروس خریدهای عروس برای داماد تقدیم او خواهد شد.
هرچند که داماد نیز می‌تواند هدایای مختلفی به عروس خود بدهد.
فارغ از بحث هدایا و کادوها، خانواده‌ها با برگزاری مراسم شب چله و قرار دادن عروس و داماد در کانون توجه به آنها عنوان می‌کنند که وارد یک زندگی جدید شده و اطرافیان حساب ویژه‌تری بر روی آنها باز خواهند کرد.
در حقیقت با برگزاری این مراسم عروس و داماد به شیوه خاصی تکریم می‌شوند و ورود آنها به دنیای جدید و چالش‌ها و تجربه‌های نو را تبریک می‌گویند.
شب یلدا برای عروس چی میبرن
شیوه برگزاری مراسم شب یلدای عروس نسبت به گذشته تغییرات زیادی داشته است اما اصل سنت که همان بردن کادو و هدایای مخصوص شب یلدا توسط خانواده داماد می باشد همچنان مثل سابق انجام می شود.
در قدیم خانواده آقا داماد هدایای خود را به همراه آجیل، انار، هندوانه،کله قند، نقل و تنقلات دیگر روی سینی یا طبق هایی قرار داده و به زیباترین شکل ممکن تزیین می کردند، سپس داماد و اعضای خانواده اش طبق ها را روی سر گذاشته و به خانه عروس می بردند.
امروزه حداقل در شهرهای بزرگ دیگر خبری از طبق های بزرگ نیست و از تزیینات مدرن و برجسته تری برای این منظور استفاده می شود، به عنوان مثال معمولا هندوانه به شکل های خاص برش خورده و علاوه بر موارد ذکر شده ژله های رنگارنگ، شیرینی جات مختلف و حتی گاهی کیک نیز در میان خوراکی ها دیده می شود.
ناگفته نماند در شهرها و فرهنگ های مختلف ایران ممکن است سنت های خاص نیز وجود داشته باشد، مثلا در اصفهان هدایای داماد که به آن ها خوانچه نیز گفته می شد شامل غذاهای محلی نیز بوده است، همچنین گفته شده مردم قدیم اصفهانی چند صندوق از میوه های مختلف تهیه می کردند و به منزل عروس می فرستادند که فردای شب چله بین فامیل پخش می شده است.
در مازندران نیز رسم بوده خانواده داماد برای شب چله خرجی می فرستاد، یعنی هر چیزی که خانواده عروس در این شب به آن نیاز داشت را برایش فراهم می کرد.
کلیه این مواردی که در ادامه اشاره می شود بصورت تشریفاتی برای هدایای شب یلدای عروس است و لزومی بر اجرای آن توسط خانواده ها نیست و عدم رعایت هر یک از آنها نباید باعث دلخوری و یا توقع از سوی طرفی شود.
انواع آجیل
کله قند تزیین شده
سبد میوه همراه با تزئینات مانند هندوانه تزیین شده، انار، لبو، آناناس، کدوتنبل، موز
پالتو یا لباس زمستانی یا کفش زمستانی و یا پارچه
تکه ای طلا مثل دستبند یا النگو یا هدیه نقدی
انواع نقل و پشمک و شیرینی جات
دیوان حافظ
توجه کنید هدایای یلدایی عروس جنبه ی تشریفاتی دارد و اگر خانواده ای شرایط انجام این تشریفات را ندارد نباید موجب دلخوری خانواده ی عروس شود.
اخیرا این سنت پسندیده که به هدف باهم بودن پدیده آمده حالت تجملاتی به خود گرفته و با چشم و هم چشمی آمیخته شده است، که موجب می شود داماد هزینه ی هنگفتی را متحمل شود.
در حالیکه نباید هدف اصلی این سنت که شادی و کنارهم بودن است را فراموش کرد.
اولین یلدای عروس
هنوز هم برخی از خانواده ها هدایای عروس را بر روی طبق های کوچک تری می چینند که حمل و نقل شان راحت تر باشد.
این سینی ها با پارچه ها و روبان های رنگارنگ تزئین می شود و هدیه ها بر رویشان قرار می گیرد. البته این روزها از سبدهای حصیری و جعبه های کادویی هم استفاده می شود.
در بعضی از فرهنگ ها به این مراسم «شب چله ای» می گویند. خانواده ها تا پاسی از شب در کنار هم بیدار می مانند، تنقلات، آجیل و شیرینی می خورند و جشن می گیرند.
گاهی خانواده داماد تزیین مجلسی شب یلدا را به افراد حرفه ای در این زمینه (مانند افرادی که در گل آرایی و تزیین سفره عقد تجربه دارند) می سپارد تا اصطلاحا سنگ تمام بگذارد.
هدیه ویژه خانواده داماد به عروس خانم تا حد زیادی به توانایی مالی و سنت های رایج در میان خانواده ها بستگی دارد.
برای برخی خانواده ها مهم است کادویی شب یلدا حتما جواهر آلات باشد و در برخی خانواده ها پوشاک زمستانی مانند پالتو و کفش به عروس خانم پیشکش می شود.
بسته به رسم و رسوم خانواده‌ها گاهی برخی افراد برای عروس چند تکه طلا مثل دستبند یا النگو نیز می‌خرند.
گاهی هم دیوان حافظ در کنار سایر هدایا قرار می گیرد و زینت بخش هدایای عروس خانم می‌شود.
البته در این میان، خانواده‌هایی که از سلیقه عروس خانم مطمین نیستند و یا فرصت کافی برای خرید ندارند، هدیه‌ای نقدی در نظر می‌گیرند و به عروس تقدیم می‌کنند تا با میل خودش هرچه دوست دارد بخرد.
کله قند تزیین‌شده، نقل و شیرینی و پشمک تزیین شده نیز به مفصل‌ترشدن هدایای یلدا کمک می‌کنند.
اگرچه در گذشته نیز تزیینات و متنوع بودن پیشکش های خانواده داماد اهمیت زیادی داشته است.
نشان احترام گذاشتن به خانواده عروس تلقی می شده اما امروزه برخی خانواده ها به چشم و هم چشمی و مجلل کردن هر چه بیشتر مراسم دامن زده اند.
و این شب خجسته که در اصل برای آشنایی بیشتر و گذراندن اوقات خوش در کنار هم می باشد را به یک شب پر استرس تبدیل کرده اند.
وظیفه خانواده عروس در شب یلدا
خانواده عروس خانم نیز با توجه به رسم و رسوم به جا مانده از قدیم، در شب یلدا خود را برای میزبانی و پذیرایی از خانواده داماد آماده می کند.
آن ها معمولا برای هر چه بهتر شدن مراسم شب چله، از بزرگترهای فامیل دعوت می کنند و سفره شب یلدا را رنگین تر از سال های قبل می چینند که نشانه احترام هر چه بیشتر به خانواده داماد می باشد.
سفره شب یلدا شامل میوه های مخصوص این شب از جمله انار، هندوانه، کدو حلوایی و همچنین آجیل، شیرینی جات و غیره می باشد.
عروس خانم برای این که ذوق هنری و سلیقه خود را به همگان از جمله آقا داماد نشان دهد معمولا مسئولیت میوه آرایی و سفره آرایی را بر عهده می گیرد و دختران خانواده یا فامیل نیز در این کار به او کمک می کنند و یا تزیین هدایای عروس را با پرداخت مبلغ نسبتاً زیادی و دادن ایده مورد نظر، به افراد باتجربه ای مانند افرادی که کار طراحی و تزیین سفره عقد در تالارهای عروسی و گل آرایی مجالس و باغ تالارها را انجام می دهند، می سپارند.
در برخی شهرها رسم است خانواده عروس نیز در همان شب هدیه ای به آقا داماد پیشکش می کند که می تواند پوشاک، ساعت یا حتی سکه طلا باشد در حالی که در برخی فرهنگ ها مرسوم است مراسم شب یلدای سال بعد را خانواده عروس مهمان خانواده داماد شده و برای آقا داماد هدیه می برد.
میوه آرایی برای سفره شب یلدا
میوه آرایی یکی از المان های تزیین هدیه و وسایل شب یلدای عروس است که جلوه ای باشکوه و زیبا به این مراسم می بخشد. اما آنچه که در سفره آرائی شب یلدا از اهمیت برخوردار است، تزئین هنداونه و انار در این سفره است.
حکاکی هندوانه، دمیوه های رایج فصل پاییز مانند کیوی، سیب نیز یکی از مواردی است که به هر چه زیباتر شدن سفره شب یلدا کمک می کند و امروزه بسیار متداول شده است.
معمولا در همه خانواده ها رسم است که علاوه بر گذاشتن یک ظرف پر و تزئین شده انار، انارها را نیز دانه کرده و در ظرف های زیبا در اطراف سفره قرار می دهند تا مهمانان با افزودن نمک و گلپر به آن، به راحتی از آن تناول کنند.
غذاها و دسرهای مخصوص شب یلدا
غذا معمولا غذای اصلی شب یلدا، خورشت فسنجان است. اما در این شب، سفره شام همراه با غذایی سنتی یا ماهی پلو یا کوکو سبزی نیز مرسوم است. البته هر منطقه بنا به فرهنگ خود، خوراکی ها و دسرهایی را به آن می افزاید.
ماهی پلو
کوکو سبزی
فسنجان
ژله انار
ژله سه رنگ
ژله هندوانه ای
شب یلدا برای داماد چی میبرن
خرید هدیه برای آقایان همیشه سخت است اما وقتی نوبت به مناسبت‌های خاص می‌رسد کار سخت‌تر هم می‌شود.
یکی از مناسبت‌هایی که به آن نزدیک هستیم شب یلدا است. آقایان فقط یک بار به مناسبت این شب از خانواده‌ی همسرشان هدیه می‌گیرند، یعنی اولین شب یلدایی که داماد آن خانواده شده‌اند، پس باید برای انتخاب هدیه شب یلدا برای داماد حسابی سلیقه به خرج داد.
خرید هدیه برای داماد در شب یلدا به اندازه‌ی هدایای عروس پر زرق و برق نیست اما لازم است که به شکلی خاص و مناسب با شب یلدا کادوپیچ و تزیین شود.
وسایلی که معمولا به آقایان هدیه داده می‌شود مشخص هستند. اما فقط تعدادی از آنها را می‌توانید در مناسبت‌های خاص و تکرار نشدنی هدیه بدهید.
ارزشمندترین هدیه‌ی یلدایی برای داماد زیورآلات مردانه است. این هدیه‌ی گران‌قیمت همراه با یک دسته گل می‌تواند یک خاطره‌ای زیبا در ذهن داماد به جا بگذارد.
ساعت هم می‌تواند یک هدیه‌ی ارزشمند و ساده برای داماد باشد که با مناسب شب یلدا هم‌خوانی دارد و بسیار شیک است.
گزینه‌ی بعدی یک دست کت و شلوار زیبا و خوش دوخت است.
اگر در تهیه‌ی کادو یلدا برای داماد سنگ تمام بگذارید می‌توانید یک کفش رسمی و یک ست کیف و کمربند هم در کنار کت‌وشلوار بگذارید تا همه چیز برای ست کردن آماده باشد.
حتی می‌توانید دکمه سردست، کراوات و گیره‌ی کراوات متناسب با کت‌وشلوار تهیه کنید و در کنار هدایا قرار دهید.
انتخاب عطر و ادکلن به عنوان هدیه کار پرریسکی است چون این موضوع بسیار سلیقه‌ای است و ممکن است باب سلیقه‌ی هدیه گیرنده نباشد.
اما اگر داماد را به خوبی می‌شناسید خرید ادکلن محبوب او می‌تواند یک انتخاب عالی باشد. گزینه‌ی بعدی هدیه یلدا برای داماد خرید ست لوازم بهداشتی است. ست کامل لوازم اصلاح یک انتخاب خوب به عنوان هدیه است.
آخرین پیشنهاد که کمی هم عجیب است، خرید ست ابزار فنی یا یک جعبه ابزار کامل است. این هدیه مخصوص آقایان دست به آچار و فنی است.
اگر داماد خانواده‌ی شما از این دسته افراد است و خیلی اهل تجملات نیست، شک نکنید که یک جعبه ابزار کامل می‌تواند خیلی بیشتر از دستبند و کت‌وشلوار او را خوشحال کند.
وظایف خانواده عروس و داماد در شب یلدا در شهرهای مختلف
شب چله عروس در گیلان
استان گیلان، خانواده داماد سینی که به آن طَبق گفته می‌شود را تزئین کرده و برای خانواده نوعروس می‌فرستد. در این طَبق میوه و خوراکی‌ها و تنقلات ویژه شب یلدا قرار داده شده که تمام آن را به زیبایی آراسته‌اند.
در وسط طَبق هم یک ماهی بزرگ (معمولاً ماهی سفید) تازه و خام همراه با تزیین سبزیجات قرار دهند. که این کار با توجه به منطقه گیلان یک رسم جا افتاده است.
گیلانی‌ها معتقدند که فرستادن ماهی باعث خیر، برکت و فراوانی روزی زوج جدید و همچنین سلامت و باروری نوعروس می‌شود. در این شب حتماً داماد می‌بایست چای نبات را در منزل عروس بخورد تا مراسم شب یلدا به پایان برسد.
شب چله عروس در مازندران
در مازندران در شب یلدا، رسم بر این است که در شب چله، از سوی داماد برای عروس یا نامزد، خرجی می‌فرستند.
یعنی همه آنچه را که خانواده عروس، برای شب چله نیاز دارد. در کنار آن هدایایی بسته به بضاعت مالی داماد در کنار این خرجی گذاشته می‌شود.
این خرجی پس از غروب آفتاب به خانه عروس فرستاده می‌شود. در برخی روستاهای مازندران رسم بر این است که در شب چله، دارا و نادار، همه باید پلو خورش بخورند.
شب چله عروس در آذربایجان
در آذربایجان مراسم شب یلدا به کمک اقوام انجام می‌شود، در بیشتر شهرهای آذربایجان خانواده داماد در دوران نامزدی پسرشان، خوانچه طبق را به خانه عروس می‌فرستند، اقوام در هر چه بهتر بودن این خوانچه‌ها کمک می‌کنند.
محتویات خوانچه‌ها عبارت‌اند از شیرینی، پرتقال، سیب، انار، هندوانه، آیینه و پارچه که با پولک و تور تزیین می‌شود. هنگام غروب، زنان فامیل هدایایی به رسم یاری به منزل داماد آورده و به جشن و پایکوبی می‌پردازند.
اقوام این طبق‌ها را بر سر می‌گذارند و به خانه عروس می‌روند. مادر عروس نیز بعد از دریافت این طبق‌ها، هدایایی مانند پول، شیرینی، جوراب و دستمال را به آنها تقدیم می‌کند.
طبق‌ها در اتاق مهمان قرار داده شده و از زنان فامیل برای صرف میوه و شیرینی دعوت می‌کند.
در تبریز بعد از ازدواج دو زوج و در اولین یلدای زوج جوان در خانه‌شان. پدر عروس قبل از غروب آفتاب سهم دختر و دامادش را که شامل هندوانه، میوه، آجیل، شیرینی، یک قواره پیراهنی با کفش و چادری است روانه منزل آنها می‌کند.
شب چله عروس در همدان
شب چله عروس یا یلدونه، هدایایی است که خانواده داماد برای خانواده دختری که تازه عقد کرده و هنوز ازدواج نکرده است می‌برند.
خانواده عروس هم برای داماد در عوض پارچه پیراهنی و وسیله‌ای تهیه می‌کنند و به داماد هدیه می‌دهند.
مراسم شب یلدا عروس در خراسان
در خراسان نیز رسم و سنت شب چله عروس رایج است. در شب چله مردهای جوان خانواده داماد طبق‌هایی را به خانواده عروس تقدیم می‌کنند.
این طبق‌ها شامل میوه، آجیل، شیرینی و لباس نو می‌باشد. مادر عروس نیز به رسم یادبود لباسی و یا پارچه‌ای را در سینی خالی می‌گذارد و به منزل داماد می‌فرستد.
یکی دیگر از سنت‌های قدیمی که امروزه کمتر به آن توجه می‌شود سرحمومی در شب چله است. در این مراسم داماد در حمام مردانه و عروس در حمام زنانه به حمام می‌روند.
رقص و پایکوبی و چوب بازی مراسم حنا بندان بعد از شستن و کیسه کشی داماد انجام می‌شود.
داماد تا قبل از شب زفاف فقط در مناسبت‌های خاص و از جمله شب چله مجاز است تا شب در خانه عروس بماند.
شب چله عروس در مرکزی
مراسم شب یلدا در مناطق روستایی این استان، رسم چله عروس رواج دارد. خانواده داماد به خانه عروس هدیه‌هایی می‌فرستند.
این هدایا در طبق‌هایی قرار داده شده و تزئین می‌شود و به همراه شام، میوه و شیرینی توسط پیکی برای عروس فرستاده می‌شود.
در مقابل خانواده عروس نیز به‌عنوان تشکر هدایایی که معمولاً دستکش و یا جورابی پشمین است پیشکش می‌کنند.
شب چله عروس در اصفهان
اصفهان یکی از شهرهایی است که به این سنت پایبند بوده و به شاخ و برگ دادن به آن، این رسم را به‌صورت تجملاتی‌تر برگزار می‌کنند.
در قدیم در شهر اصفهان، خانواده داماد هدیه یا خوانچه به خانه نوعروس می‌فرستادند. خوانچه‌ها شامل آجیل شب یلدا (کشمش، گردو، بادام، قیسی، برگه زردآلو یا برگه گلابی، جوزقند، انجیر و خرما).
میوه شب یلدا (انار، هندوانه، سیب، گلابی انباری) و غذای شب چله (چنانچه مقدور باشد پلو ماهی و در غیر این صورت یکی از غذاهای محلی: مانند کوفته، گندی، دلمه، چرب و شیرین یا غیره) است. در کنار آن هدایایی برای عروس نیز در نظر گرفته می‌شود.
در روزگار قدیمی‌تر صندوق‌هایی تهیه می‌کردند و از هر نوع میوه یک صندوق به خانه عروس می‌فرستادند .و در آنجا باهم جشن می‌گرفتند و صحبت می‌کردند و در صبح روز بعد میوه‌ها را در بین فامیل‌ها تقسیم می‌کردند.
مراسم شب یلدا عروس در قزوین
در قزوین نیز شب چله عروس به‌صورت سنتی ادامه دارد. خانواده داماد با فرستادن “خونچه چله” در کنار هدایای زمستانی به خانواده عروس احترام می‌گذارند. در این خونچه برای عروس پارچه، جواهر، کله قند و هفت نوع میوه مثل گلابی هندوانه، خربزه، به و سیب، با تزئینات زیبا قرار داده می‌شود.
شب چله عروس در لرستان
مراسم شب یلدا در لرستان رسم بر این است که خانواده داماد با فراهم کردن بساط مهمانی و هدایایی از عروس و خانواده عروس دعوت می‌کنند. این مراسم در خانه بزرگترها انجام می‌شود. درواقع بزرگان خانواده و فامیل با تهیه هدیه‌هایی برای تازه عروس‌ها از آنها برای شرکت در مراسم شب یلدا دعوت می‌کنند.
نظر شما