سلام نو _ سرویس گردشگری: خانه تاریخی منطقی‌نژاد شیراز یکی از جاهای دیدنی کمترشناخته‌شده شیراز است. با وجود این‌که این خانه باشکوه قاجاری در کنار جاذبه‌های معروف زیادی واقع شده، اما از چشم بسیاری از گردشگران پنهان مانده و کمتر کسی سراغش را می‌گیرد. البته باید اضافه کنم که یکی از دلایل ناشناخته‌بودن این بنای تاریخی، بازگشایی دیرهنگام آن به روی بازدیدکنندگان بود. درهای خانه منطقی‌نژاد تا سال ۱۳۸۴ به روی عموم مردم بسته بود، تا این‌که با مرمت‌های انجام‌شده در آن، این بار به عنوان موزه موسیقی شیراز حیات دورباره‌اش را آغاز کرد و مدتی بعد هم به موزه هنرهای اسلامی تغییر کاربری داد.
سرآغاز خانه منطقی‌نژاد در شیراز
داستانِ جایی که آن را با نام خانه منطقی‌نژاد می‌شناسیم، در سال ۱۲۷۳ هجری‌شمسی (۱۳۱۱ ه.ق) آغاز شد. زمانی که یکی از تاجران شیرازی، به نام حاج محمدحسن منطقی‌نژاد، از بهترین و چیره‌دست‌ترین معماران و هنرمندان شیرازی کمک گرفت تا کاشانه‌اش را بنا کنند و شاید حتی به ذهنش هم خطور نکرده بود که این شاهکار معماری، روزی به یکی از بناهای ازشمند تاریخی شیراز تبدیل شود و گردشگرانی از سراسر دنیا، نشانی‌اش را از همشهری‌هایش بگیرند.
۸۰ سال بعد از ساخت، خانه منطقی‌نژاد شیراز به سبب ویژگی‌های اصیل و باشکوه معماری‌اش، به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. اگر دقیق‌تر بخواهم بگویم، ثبت ملی این اثر در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۲ و با شماره ۱۴۹۰ انجام شد.
سرنوشت خانه حاج محمدحسن منطقی‌نژاد
خانه تاریخی منطقی‌نژاد شیراز بعد از ثبت ملی، در گوشه‌ای از شهر بدون سکنه به حال خود رها شد و خاطره آن آرام‌آرام از یادها رفت و در طی سال‌ها، فرسودگی‌های زیادی پیدا کرد. این خانه سرانجام در سال ۱۳۸۳ و به همت اداره میراث فرهنگی فارس، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و یک سال بعد، درهای آن به عنوان موزه موسیقی شیراز، به روی عموم مردم بازشد.
در این موزه دوست‌داشتنی که نام آن را «آواها و نواها» گذاشته بودند، آثار زیادی نگهداری می‌شد. یکی از اتاق‌های خانه را به عکس و شرح زندگی هنری نوازندگان و آهنگسازان اختصاص داده بودند و در جای‌جای خانه نیز، سازهای اصیل ایرانی به نمایش گذاشته شده بود. یکی از بهترین قسمت‌های این موزه، مخزن صوتی آن بود که بیش از دو هزار ساعت قطعه موسیقی در آن نگهداری می‌شد و هر بازدیدکننده‌ای می‌توانست در کابین‌هایی که تعبیه شده بود، بنشیند و به این قطعات گوش بسپارد.
مدتی بعد، این خانه از موزه موسیقی به موزه هنرهای اسلامی تغییر پیدا کرد، اما به نظر می‌رسید که فقط اشیا قبلی جمع‌آوری شده و نام موزه تغییر کرده بود؛ چراکه اثری از موزه هنرهای اسلامی در آن دیده نمی‌شد. هرچند که آینه‌کاری‌ها و تزئینات خانه را می‌توان جزئی از این عنوان دانست. درهای خانه منطقی‌نژاد از سال ۹۸ مجددا به روی گردشگران بسته شده و در لیست واگذاری به بخش خصوصی قرار گرفته، تا بار دیگر به عنوان یکی از زیباترین جاذبه‌های شهر، حیات باشکوهش را از سر بگیرد.
معماری بنای تاریخی خانه منطقی‌نژاد
اگر بخواهم به خانه‌های تاریخی شیراز (بدون درنظر گرفتن عمارت‌های تاریخی) رتبه بدهم، خانه منطقی‌نژاد را بعد از خانه زینت‌الملک قوامی، در جایگاه دوم می‌گذارم. با وجود این‌که این خانه وسعت زیادی ندارد، با ظرافت و سلیقه زیادی ساخته شده و تالار آینه آن یکی از زیباترین نمونه‌های آینه‌کاری در دوران قاجار است.
اما شاید برایتان جالب باشد بدانید که محل موردعلاقه اکثر بازدیدکنندگان، حوض این خانه است که روبه‌روی ایوان قرار دارد. این حوض شبیه همه حوض‌هایی است که دیده‌ایم؛ اما پوشیده‌شده با گل‌های نیلوفر آبی که دنیای آبی ماهی‌های قرمز را زیر خود پنهان کرده‌اند و حال‌وهوای عمیقا دلنشینی به فضا داده‌اند.
درست روبه‌روی حوض، ایوانی دو ستونه و شاه‌نشین خانه قرار گرفته‌اند. سقف، درهای دوطرف ایوان، ستون‌ها و پنجره‌های ارسی شاه‌نشین، همگی از جنس چوب هستند و نمای چشم‌نوازی به ایوان داده‌اند. سقف ایوان هم به سبک خانه‌های اشرافی قاجاری، نقاشی شده است.
بدون شک، شکوهمندترین قسمت خانه منطقی‌نژاد، شاه‌نشین است که به آن تالار آینه هم گفته می‌شود. تمام دیوارها و سقف این قسمت از خانه به ظریف‌ترین شکل ممکن آینه‌کاری و رنگ‌آمیزی شده و حتی قسمت پایین دیوارها (که معمولا با سنگ پوشیده می‌شود)، آینه‌های یک‌تکه‌ای دیده می‌شود. سقف تالار آینه چوبی‌ست که در تمام سطح آن، هنر نقاشی و آینه‌کاری به‌کار رفته است. درهایی که برای ورود به این تالار تعبیه شده‌اند، مزین به منبت‌کاری‌های بسیار زیبایی هستند. این درها به دو اتاق باز می‌شوند که اتاق شرقی مجهز به بادگیر است و اتاق غربی، سقف و شومینه‌ای گچ‌بری‌شده دارد. سایر اتاق‌های خانه (اتاق‌های پنج‌دری و سه‌دری) در دو ضلع شرقی و غربی حیاط قرار گرفته‌اند و با تزئینات محدودتری ساخته شده‌اند.
یکی از جالب‌توجه‌ترین قسمت‌های خانه منطقی‌نژاد شیراز، زیرزمین آن است که با پله‌های بلندی به حیاط می‌رسد. طاقچه‌های این زیرزمین با ترمه پوشانده شده و سقف کوتاهش تزئینات آجرکاری دارد. به نظر می‌رسد از این زیرزمین به عنوان نشیمن‌گاه تابستانه استفاده می‌شده است.
منبع: یومگ
نظر شما