سلام نو-سرویس گردشگری: کاخ ابیض یکی از کاخ‌های زیبای مجموعه کاخ گلستان (در میدان ارگ تهران) است که امروزه به‌عنوان موزه مردم‌شناسی مورد بازدید عموم قرار می‌گیرد.
در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه، شاه سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی مقداری اثاثیه ارزشمند و گران‌بها برای شاه ایران فرستاد. چون در آن هنگام تقریبا همه کاخ‌ها و تالارهای سلطنتی با تابلوها و اثاثیه متعدد پر و آراسته شده بود، ازاین‌رو ناصرالدین شاه تصمیم گرفت که در گوشه جنوب غربی محوطه کاخ گلستان، که سابقا محل کلاه فرنگی یا برج آغامحمدخانی بود، کاخ جدیدی بنا کند و هدایای سلطان را در آن جای دهد.
این بنا به‌علت سفیدی رنگ نمای ساختمان، که به شیوه بناهای قرن ۱۸ اروپا گچ‌بری و نماسازی شده بود و نیز به سبب آن که پله‌ها سراسری کاخ مرمر سفید رگه‌دار بود، کاخ ابیض نامیده می‌شد. کاخ ابیض از همان ابتدای بنای خود، به جلسات هیئت دولت اختصاص یافت. جلسات تا سال ۱۳۳۳ شمسی، در این کاخ و در تالار سلطان عبدالحمید تشکیل می‌شد. در سال ۱۳۴۴ به سبب تاج‌گذاری محمدرضا شاه پهلوی در ضلع غربی و نیز طبقه پایین ساختمان تغییراتی به وجود آمد و از سال ۱۳۴۷ تا به امروز به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد.
در پنجره‌هایی که در این عمارت به کار رفته، به سبب تاثیر معماری اروپایی نقش‌ها ساده شده و از خطوط منحنی استفاده شده و به گره خورشیدی نامگذاری شده است؛ ولی در ورودی کاخ کاملا طبق نقوش هندسی معماری قاجار ساخته شده که از گره هشت مشبک در زمینه نیم‌دایره استفاده شده است.
با آنکه مسلم است کاخ ابیض در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه ساخته شده ولی تاریخ دقیق بنای آن معلوم نیست، ولی با توجه به نوشته‌ای روی یکی از کاشی‌های نصب شده در عمارت : «حسب الامر جناب جلالتماب آقای امین‌الملک دام اقباله عمل جان نثاران مهدی و صادق کاشی ۱۳۰۸» می‌توان گمان برد که تاریخ بنای خود کاخ نیز در همین سال‌ها بوده است .
دکتر فووریه طبیب مخصوص که در فاصله سال‌های ۱۳۰۶ و ۱۳۰۹ ه.ق در ایران بود، در کتاب خود با آوردن این مطلب:
و عمارتی که به‌تازگی به سبک معماری عهد لوئی شانزدهم در سمت غرب ساخته شده است، تا حدی این موضوع را تایید می‌کند .
گفته است که نقشه کاخ جدید را خود ناصرالدین شاه کشیده و ابعاد تالار بزرگ آن را مطابق عرض و طول بزرگترین قالی سلطان قرار داده است. پس از اتمام بنا ناصرالدین شاه دستور داد قالی بزرگ سلطان عثمانی را در تالار روبه روی هم نصب کردند و تعدادی از تابلوهای رنگ و روغنی بزرگ از صورت پادشاهان و ملکه‌های کشورهای مختلف اروپا را که در سفرهای فرنگستان به‌عنوان یادگار به شاه ایران داده یا بعدا فرستاده بودند، در تالار مذکور نصب کردند و بدین گونه تالاری باشکوه و در خور پذیرائی پادشاهان به وجود آمد و آن را «تالار عبدالحمید» نامگذاری کردند.
در حدود سال ۱۳۳۲ ه.ش که نخست وزیری از این مکان به خیابان کاخ منتقل شد، کاخ ابیض در اختیار هنرهای زیبای کشور قرار گرفت و تعمیرات مختصری در آن به عمل آمد و به محل تشکیل نمایشگاه‌های موقتی و مرکز فعالیت‌های اداره کل موزه‌ها و فرهنگ عامه تبدیل شد.
دستور تاسیس موزه مردم شناسی توسط رضا شاه
بعد از تشکیل وزارت فرهنگ و هنر و انتقال اداره فوق به محل جدید خود و هم‌زمان با تاج‌گذاری پهلوی دوم در سال ۱۳۴۶ ه.ش در وضع نمای غربی و اتاق‌های طبقات پایین کاخ مطابق با شیوه اصلی بنا تغییرات و تعمیرات عمده‌ایی انجام گرفت و از انهدام و ویرانی آن که به‌علت رطوبت و کهنگی ساختمان پیش آمده بود، به‌کلی جلوگیری شد و در سال ۱۳۴۷ ه.ش به موزه مردم‌شناسی اختصاص یافت.
تاسیس موزه مردم‌شناسی به سال‌های آغازین دوران پهلوی باز می‌شود. فرمان تاسیس این موزه در سال ۱۳۱۴ شمسی توسط رضاشاه پهلوی صادر شد. پس از صدور این فرمان، کارشناسانی جهت جمع‌آوری اشیا و لوازم زندگی مردم شهرها، روستاها و اقوام مختلف، به اقصی نقاط کشور اعزام شدند.
در مهرماه سال ۱۳۱۶ شمسی، پس از تلاش زیاد این موزه در ساختمانی واقع در خیابان بوعلی که هم‌اکنون محل انجمن آثار و مفاخر ملی ایران است، گشایش یافت .
بررسی معماری کاخ ابیض در کاخ گلستان
همان طور که در بخش قبل بیان شد، معماری که برای ساخت این بنا استفاده شده است، الهام گرفته شده از معماری آن دوره از اروپا بوده است. تاثیر این معماری را می توان در پنجره هایی مشاهده کرد که با استفاده از خطوط منحنی، دارای طرحی به نام گره خورشیدی هستند. اما جالب است بدانید که برای ساخت سایر بخش های کاخ ابیض در کاخ گلستان ، از همان معماری دوره قاجار استفاده شده است. به عنوان مثال بخش ورودی کاخ که دارای طرح گره هشت مشبک در یک نیم دایره است!
نکته جالب دیگری که در رابطه با این بنا وجود دارد این است که نقشه و طرح اولیه بزرگترین تالار آن را خود ناصرالدین شاه بر اساس بزرگترین قالی که از سوی شاه عثمانی به وی داده شده است، ارائه داده است. به همین جهت، بعد از این که ساخت موزه مردم شناسی در کاخ گلستان به پایان می رسد، وی دستور می دهد تا این قالی درست رو به روی درب ورودی کاخ آویزان شود. بعد از آن ای کاخ با استفاده از سایر تابلوهایی که وی در طول سفر و یا بعد از آن هدیه گرفته بود، مزین کرد و آن را تالار عبدالحمید نامگذاری کرد.
نگاهی به موزه مردم شناسی
موزه مردم شناسی در کاخ گلستان به عنوان یکی از قدیمی ترین موزه های ایران شناخته می شود که از ۲ طبقه و بخش های مختلف تشکیل شده است. طبقه همکف مختص بخش های اداری و تالارهای نمایش است، در حالی که طبقه دوم به نمایشگاه پوشاک مردم مختلف ایران و زنان و مردان دوره قاجار اختصاص داده شده است. در هر یک از اتاق های این کاخ و یا موزه، می توانید ابزارآلات موسیقی متنوعی که همگی مربوط به دوره قاجار هستند را پیدا کنید. علاوه بر این می توانید از اسناد مختلفی که مربوط به آن دوره هستند نیز دیدن نمایید. به عنوان مثال سند ازدواج شاهزاده ی قاجاری، حسنعلی میرزا و همسرش با مهریه ای به ارزش ۹۰۰ تومان!
نظر شما