سلام نو – سرویس بین الملل: در حالی که ایران درگیر تحریم‌های آمریکا و دعوا بر سر پیوستن یا نپیوستن به FATF و خریدن و نخریدن واکسن است، رقبای آن در حالی گسترش نفوذ خود در منطقه هستند. به جز امارات و عربستان که روی برجام و رابطه با اسرائیل تمرکز دارند، ترکیه نیز استراتژی پیچیده‌ای را برای حفظ برتری خود در منطقه به کار گرفته است.
این استراتژی پیچیده که به فعالیت‌های ترکیه در منطقه سرعت داده است حاصل توجه به دو مسئله است. مسئله اول این است که آمریکای بایدن دیر یا زود پروژه کم‌رنگ شدن حضور ایالات متحده در منطقه را پیگیری خواهد کرد. مسئله دوم هم این است که بایدن قطعاً با اردوغان به مشکل می‌خورد.
این مشکل به معنای قطعی رابطه یا تنش گسترده بین دو طرف نیست، اما باعث می‌شود آمریکا در دو مسئله به ترکیه فشار بیاورد. مسئله اول دعوای ترکیه با اروپا و به‌ویژه فرانسه است. آمریکا در این دعوا قطعاً طرف متحد کلاسیکی مثل فرانسه را می‌گیرد تا اعتماد دوستان قدیمی خود را جلب کند. مسئله دوم فشار اردوغان بر منتقدانش در داخل کشور است. آمریکا برای احیای ارزش‌های خود از جمله دموکراسی و آزادی بیان حتماً روی این مسئله حساس خواهد بود و حتی می‌تواند تا مرز تحریم ترکیه پیش برود.
به همین علت و البته به علت احتمال بازگشت آمریکا به برجام و تغییر معادلات منطقه، ترکیه به حرکات خود سرعت بخشیده است. درست در روزهایی که ما در ایران درگیر شعر جنجالی اردوغان در آذربایجان بودیم، اتفاقی مهم در روابط ترکیه و عراق افتاد. مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق در رأس هیئتی به آنکارا رفت و مورد استقبال پرشور اردوغان واقع شد.
در این سفر موافقت‌نامه‌های اقتصادی و امنیتی بین دو طرف امضا شد و اردوغان در سخنانی تأکید کرد که تمامی اقشار ملت عراق را صرف نظر از طایفه و قومیت، برادر خود می‌داند و امیدوار است بتواند سطح روابط اقتصادی دو طرف را به رقمی در حدود سالانه ۲۰ میلیارد دلار برساند. این خبر وقتی مهم می‌شود که بدانیم عراق فارغ از مناسبات امنیتی، یکی از شرکای مهم اقتصادی ایران در سال‌های گذشته بوده است.
بغداد پایتختی بود که بازارهایش در دوران تحریم راه تنفس اقتصادی ایران را فراهم می‌کرد. حالا اما به نظر می‌رسد دولت کاظمی می‌خواهد با نزدیکی به عربستان، امارات و ترکیه پیوند اقتصادی با ایران را کم‌رنگ‌تر کند تا به خاطر مشکلات تحریم ایران، دیگر به دردسر نیفتد. کاهش این پیوندهای اقتصادی باعث می‌شود تا نفوذ سیاسی – امنیتی تهران نیز به طور طبیعی کم شود.
این جا است که بار دیگر آثار اقتصادی تحریم‌ها و ضعف بنیه اقتصادی کشور در این سال‌ها رویه امنیتی و سیاسی خود را به ما نشان می‌دهد. ایران با وجود حمایت گسترده از سوریه در یک دهه گذشته کم‌ترین سهم را در بازسازی این کشور ندارد.
ایرج رهبر، رئیس انجمن انبوه سازان استان تهران در گفت‌وگو با مهر درباره اینکه ماجرای ساخت ۲۰۰ هزار واحد مسکونی که در سفر بهمن ماه ۹۷ همراه با معاون اول رئیس جمهور به دمشق در خصوص آن توافق شد، به کجا رسید؟ اظهار داشت: پس از آن سفر هیچ اتفاقی نیفتاد و هیچ اقدامی از طرف انبوه سازان در سوریه صورت نگرفت.
در نمونه‌ای دیگر مجموع صادرات ایران به سوریه در یک دهه گذشته حدود ۲.۵ میلیارد دلار بود؛ اما ترک‌ها تنها در سال ۲۰۱۸ یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار کالا به سوریه صادر کردند؛ چیزی معادل حجم پنج سال تجارت ایران و سوریه. این در حالی است که ایران متحد سوریه است و ترکیه رقیب و گاهی دشمن سوریه بوده است.
ترکیه در عراق هم احتمالاً همین استراتژی را در پیش می‌گیرد. در حالی که عربستان زیر ساخت‌های عراق را در دست گرفت، ترکیه چشم به بازارها و روساخت‌های عراق دارد.
در این فضا ایران هیچ برنامه و استراتژی اقتصادی و سیاسی مهمی برای مقابله با رقبای خود ندارد، اگر هم برنامه‌ای داشته باشد بعید است زیر فشار تحریم و عدم عضویت در FATF امکان اجرای آن را داشته باشد.
ترکیه پیش از این با موفقیت توانست جای ایران را در جمهوری آذربایجان بگیرد. اگر دیر عمل کنیم ترکیه در عراق و سوریه هم جای ایران را با قدرت اقتصادی و بعد فرهنگی و نظامی خود پر می‌کند.
آذربایجان در دهه هفتاد خود را مدیون ایران و رئیس جمهور آن هاشمی رفسنجانی می‌دانست، اما امروز خود را مدیون ترکیه و اردوغان می‌داند. چیزی کمتر از دو دهه زمان برای چنین چرخشی نیاز بود. اگر چشم خود را همچنان بر رقابت با ترکیه ببندیم و قوی شدن در اقتصاد را قربانی دعواهای سیاسی کنیم، نه تنها فرصت‌هایی مثل راه آهنی که به چین رفت را از دست می‌دهیم بلکه نفوذ سیاسی و امنیتی خود در محور مقاومت را نیز از دست رفته می‌بینیم، آن هم بدون هیچ جنگ و دعوایی.
نظر شما