سلام نو - سرویس اجتماعی: سونامی مهاجرت، کلیدواژه ای است که از ابتدای سال 97 بیش از پیش رسانه ها به آن پرداخته اند. در حال حاضر هم با توجه به موج جدید تحریم ها پیش بینی می شود تلاش برای مهاجرت به ویژه توسط دانشجویان افزایش پیدا کند.
افزایش مهاجرت بدون شک مخاطرات زیادی برای ایران داشته است و کشور را در رده بازندگان در زمینه فرار مغزها قرار داده است. با مهاجرت توسط هر شهروندی در واقع نیروی انسانی ارزشمندی که برای آن هزینه مالی و زمانی زیادی صرف شده به راحتی و به صورت رایگان به کشور دیگری می رود و تبدیل به سرمایه انسانی آن کشور می شود.
گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال 2009 نشان می‌دهد، ایران در میان 91 کشور، رتبه نخست را در مهاجرت نخبگان کسب کرده است. فهرست کشورهای بازنده از محل خروج تقریبی سرمایه بر اثر فرار مغزها هم در نوع خود جالب توجه است.آمارهای غیر رسمی منتشر شده دیگر هم حکایت از آن دارد که ایران با 147میلیارد دلار در کنار کشورهایی جون نیجریه، ساحل عاج، سنگاپور و ونزوئلا از مهم ترین بازندگان فرار مغزها هستند. این در حالی است که سرمایه های نقد ایرانیان خارج از کشور 1/1 میلیارد تریلیون دلار برآورد شده است. اعدادی که البته صحت و سقم و دقیق بودن آن محل تردید است. با این حال آنچه مشخص است فرار نخبگان از ایران یک واقعیت غیر قابل انکار است که با نگاهی اجمالی به تبعات آن باید به حال خودمان و عوامل رشد مهاجرت خصوصا در جوانان افسوس بخوریم.
پیشرو بودن ما در خروج سرمایه های انسانی باعث شده تا از سهم نیروی کار با کیفیت در بازار کار کاسته شود. ارزش اقتصادی از دست رفته به واسطه مهاجرت را هم کنار بگذاریم باید به این نکته توجه داشت که خروج نیروهای متخصص و تحصیلکرده فرآیند پیشرفت هر کشوری را با تاخیر مواجه خواهد کرد.
ایران در نرخ مهاجرت مبدعین و مبتکرین نیز در رتبه چهارم قرار دارد. این آمار نشان می دهد در سال های 2000 تا 2010، بیش از 96 درصد ابداعات ایران، توسط ایرانیانی به ثبت رسیده است که در خارج از کشور حضور داشته‌اند.
ظرفیت های از دست رفته
مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری وصنعت دانشگاه صنعتی معتقد است: وقتی امکان بهره‌مندی از نیروهای داخل کشور وجود ندارد، گزینه بهینه این خواهد بود که از مواهب اقتصادی حضور آنها در بازارهای اقتصادی سایر نقاط دنیا استفاده شود.
بهرام صلواتی در این باره می گوید: بسیاری از کشورها نه تنها اصراری به بازگرداندن مهاجران خود ندارند، بلکه آنها را تشویق هم می‌کنند به این خاطر که تسهیل و بهره اقتصادی علمی و فناوری که مهاجران در خارج از کشور برای کشورشان ایجاد می‌کنند، خیلی گسترده تر و متنوع تر از داخل کشورشان است.
این سخن از عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم تامل برانگیز است اما واقعیت این است که هیچگاه اراده ای از سوی حاکمیت برای استفاده از سرمایه های انسانی کشور در خارج از مرزها دیده نشده است. حتی وقتی شخصیتی ممتاز به لحاظ علمی همچون کاوه مدنی به ایران بازگشت با او کاری کردیم که دیگر هیچ نخبه ایرانی مهاجری فکر بازگشت به ایران را هم نکند. تجربه تلخ کاوه مدنی نخبگانی که هنوز در ایران مانده اند را هم به فکر فرو می برد. فکر اینکه با وجود تنگ نظری های فعلی و البته شرایط بد اقتصاد کشور در صورت مهاجرت نکردن ادامه مسیر زندگی برایشان به کدام سمت و سو خواهد رفت.
تب و تاب مهاجرت برای کسر قابل توجهی از مردم که از آینده اقتصادی کشور نامطمئن هستند در این سال ها شدت گرفته است. حسین عبده، اقتصادان می گوید 1.5 میلیون ایرانی فقط در صف مهاجرت به کشورهای کانادا و استرالیا قرار دارند که این آمار و ارقام ترسناک است. طبق اطلاعات آخرین سرشماری کانادا، در یک بازه ۵ ساله (۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶) تعداد مهاجرین ایرانی به کانادا نسبت به پنج سال قبل از این بازه با افزایش 60 درصدی رو به رو بوده است. گفته شده در سال ١٣٩٤ تعداد دانشجویان مهاجر ایرانی به کانادا ٢٣٥٤ نفر بوده که در رتبه ١٢ تعداد دانشجویان خارجی در این کشور قرار گرفته است.
خروج نیروهای ورزیده و کارشناسان متخصص از کشور منجر به آسیب دیدن اقتصاد ملی می شود و یکی از دلایل تهی دست شدن ایرانیان را باید مهاجرت نیروهای نخبه دانست. جمعیت یک میلیونی ایرانیان مقیم آمریکا و سرمایه گذاری 300 میلیار دلاری ایرانیان در امارات نشان از آن دارد که متاسفانه در کشور ما فهم درستی از نقش نیروی انسانی و نخبگان در توسعه کشور وجود ندارد.
