بیش از یک دهه از پروژه طرح توسعه میدان مشترک نفتی آزادگان , سومین میدان نفتی بزرگ دنیا میگذرد. پروژه ای که بیشترین مساحت عرضی آن در بخش شمالی , در تالاب هورالعظیم واقع شده است . این پروژه که در ابتدا با قرارداد بین ایران و شرکت ژاپنی اینپکس با در نظر گرفتن شرایط آبی هور و چالش های محیط زیستی آن منطقه کلید خورده بود , به دلایلی از جمله کار کردن در آب هور و دشواریهای خاص فنی که با دیدگاه محافظه کارانه ژاپن در تضاد بود و همچنین فشار تحریمهای وارده بر ایران در همان سالهای نخست منتفی گردید . با این حال بعد از چندین سال تعلل طرح توسعه میدان نفتی آزادگان با تکیه بر دانش بومی وتوانمندی متخصصان ایرانی آغاز به کار کرد اما آنچه که در طی توسعه این پروژه عظیم رخ داد که میتوانست شیرینی خود کفایی و استفاده از دانش بومی را به کام متخصصان آن به تلخی تبدیل نکند, حذف ملاحظات محیط زیستی این پروژه بود که مهمترین چالش مهندسی در این منطقه بشمار میرفت .
تصمیم های مدیریتی برای تغییر طرح اولیه پروژه آزادگان که منجر به تخریب افسار گسیخته تالاب و خشک شدن بخشهای زیادی از آن در جهت صرفه جویی وکاهش هزینه های طرح و به بهانه نبود تجهیزات حفاری درآب صورت گرفت , سر انجام آن را تبدیل به طرحی نمود که محیط زیست , سلامت وجان مردم فدای سود ومنافع مالی بیشتر شد ونه تنها سالها هورالعظیم را به یک بیابان عظیم و منشا ریزگرد تبدیل نمود, که در سال جاری نیز با وجود بارشهای سیل آسا در استان خوزستان , به دلیل مهیا نیودن شرایط مناسب برای آبگیری تالاب ,وضعیت بحرانی تری برای مناطق اطراف هور بوجود آورد و پس از تهدید سیل و تصمیمات اجباری وسریع به جاری شدن آب در این تالاب تخریب و زیر آب رفتن تاسیسات نفتی را رقم زد .
آنچه بدیهی ست فعال بودن حوزه های اقتصادی و طرح های توسعه علی الخصوص در صنعت نفت که بیشترین منابع مالی کشور بر پایه آن استوار است ضرورت محسوب میشود اما آیا نباید در نظر داشت آنچه تا کنون اقتصاد این کشور را پابرجا نگه داشته بهره برداری از همین منابع طبیعی و خدادادی آن یعنی نفت وگاز بوده که مستلزم توجه بیش از پیش است ؟
با علم به این موضوع , بزرگترین مشکلات کنونی کشور از آنجا نشات می گیرد که در بهره مندی از منابع نفتی مفاهیم توسعه و محیط زیست برای مدیران تصمیم گیر این حوزه ناشناخته مانده و در باور آنها این دو مفهوم در کنار هم قرار ندارند. این موضوع بدین معناست که از یک سو مدیران و مسولان توسعه صنعت نفت در این کشور فاقد نگاه محیط زیستی هستند و از سوی دیگر نهاد های محیط زیستی نیز نسبت به مخاطرات موجود در طر حهای توسعه بی توجه اند. اتفاقات اخیر در منطقه هور العظیم و آسیب به تاسیسات نفتی پروژه آزادگان در حالی رخ داد که سالهای گذشته زنگ خطر نابودی طبیعت در این منطقه با هجوم ریزگرده ها به صدا در آمده بود اما تصمیم گیران امر در آن دوران در حال و هوای دیگری بودند و به خیال خود با حذف ملاحظات محیط زیستی مسیر توسعه را طی می کردند اما اکنون این مسیر اشتباه, کشور را با خسارات هنگفت ناشی از تخریب تاسیسات نفتی و مهمتر از آن تاخیر در اتمام پروژه آن هم پس از گذشت یک دهه از شروع پروژه نفتی آزادگان که در یک میدان مشترک با کشور رقیب قرار دارد روبرو ساخته است .
سوال اینست آیا با وجود اجرای پروژه های موفق فراساحلی در این کشور , صنعت نفت در فناوری و تکنولوژی به درجه ای از پیشرفت نرسیده بود که بتواند توسعه این میدان نفتی را در شرایط آبی موجود آن اجرا نماید تا نه با خشکاندن بخشهایی از هور برای اکتشاف و حفاری گریبانگیر پدیده ریزگرد میشدیم ونه امروز ثمره تلاش متخصصان ومهندسان بومی به زیر آب میرفت ؟ روشن است که در توسعه میدان نفتی آزادگان سود دهی و نگاه کوتاه مدت و بخشی نگری چنین عواقبی را در پی داشته که موجب شد طرح توسعه نه تنها پایدار نماند بلکه صدمات و لطمات جبران‌‌ناپذیری را نیزبه طبیعت وارد کند .با این حال و با وجود آنکه جبران خسارات وارده به تاسیسات نفتی در منطقه هورالعظیم ادامه طرح را با مشکلات عدیده روبرو خواهد کرد اما لازم است حوادث پیش آمده درس بزرگی برای مسولان صنعت نفت باشد تا با نگاه منحصرانه , تک بخشی و کوتاه مدت فریب توهم توسعه را نخورند و همسویی با محیط زیست در توسعه صنعتی را در اولویت قرار دهند و در پروژه های پیش رو بسمتی گام بردارند که نه محیط زیست آسیب ببیند و توسعه و اشتغال قربانی شود و این باور را داشته باشند که توسعه و محیط زیست هیچ تناقض و تقابلی با یکدیگر ندارندو هیچگاه تخریب یک بخش نمی تواند به آبادانی بخشهای دیگر بیانجامد.
