سلام نو _ سرویس گردشگری: گنبد قابوس به عنوان سازه ای تاریخی در استان گلستان واقع شده است که با نام های برج گنبد کاووس یا برج گنبد قابوس شناخته می شود و همچنین لقب برج آزادی را نیز از آن خود کرده است.
برج گنبد قابوس به عنوان بلندترین برج آجری در دنیاست که در قرن چهارم هجری ساخته شده و جنس این برج سرتاسر از جنس آجر است که با ارتفاع زیاد خود دارای معماری شگفت انگیزی است.
هوش و ذکاوت سازندگان این برج قطعا قابل تحسین است.
دلیل ساخت برج قابوس
دیدگاه‌های مختلفی درباره‌ی کاربرد این برج وجود دارد. برخی بر این باورند که این بنا، نوعی مقبره و مکانی است که قابوس بن وشمگیر، حاکم زیاریان، در آنجا دفن شده است.
زیاریان در قرن‌های ۱۰ و ۱۱ میلادی بر نواحی شمالی ایران حکمرانی می‌کردند. از آنجا که باستان‌شناسان هیچ پیکری در سرداب این بنا پیدا نکرده‌اند، نمی‌توان این نظریه را تأیید یا رد کرد.
بر اساس روابط قابوس با دانشمندان و ادیبان و منجمان، عده‌ای از محققان بر این عقیده‌اند که قابوس این بنا را به‌عنوان رصدخانه ساخته است. این دسته از محققان به منابع تاریخی‌ای اشاره دارند که در آن‌ها قابوس دستور ساخت این بنا را در حاشیه‌ی شهر جرجان داده است.
گفتنی است که این شهر ربطی به گرگان کنونی ندارد و بقایای آن در حاشیه‌ی شهر گنبد کاووس دیده می‌شود.
هدف از ساخت این برج هرچه باشد، این بنا در اوج شکوه معماری باستانی است. این اثر تاریخی مسافرانی را که از این منطقه عبور می‌کنند، به سوی خود می‌خواند. این مقبره‌ی برجی، گواهی بر دیرینگی هنر و معماری در ایران است.
ساخت این گنبد به زمان پادشاهی کاووس پور وشمگیر یا قابوس بن وشمگیر از سلسله زیاریان بر می گردد که در سال ۳۷۵ آغاز و در سال ۴۰۲ به پایان رسیده است.
شهر باستانی جرجان در طی حملات مغول در قرن های چهاردهم و پانزدهم میلادی به طور کامل تخریب گردید، اما تنها برج گنبد قابوس جان سالم به در برد و هنوز هم به عنوان یادگاری خودنمایی می کند.
با اینکه در طول تاریخ چندین بار آسیب های جدی را متحمل شده است اما مورد مرمت واقع شده است. آسیب های وارده به این بنای تاریخی عبارتند از حفره هایی به عمق ۲ متر و کندن آجرها، خرابی پی و گنبد مخروطی یا اصابت گلوله.
در سال ۱۳۰۴ شمسی برای نخستین بار به شکل قدیمی خود مورد بازسازی قرار گرفت و در طی سال های ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۱ یا ۱۳۱۷ تا ۱۳۱۹ و در نهایت در سال های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۱ مورد مرمت اساسی قرار گرفت.
بسیاری از کارشناسان هنوز دلیل اصلی ساخت این بنا را متوجه نشده اند، اما برخی چنین حدس می زنند که هدف از ساخت این بنا به عنوان آرامگاهی برای قابوس بن وشمگیر بوده است اما بعد از چند سال تحقیق اثری از جسد قابوس بن وشمگیر پیدا نشده است.
کتیبه ای در این بنا وجود دارد که نشان دهنده اینست ساختمان کاخ بلند بوده و هدف از ساخت آن به دلیل اختصاص آن به آرامگاه پادشاه آل زیار بوده است اما باز هم تاریخ ساخت این بنا با تاریخ فوت وی همخوانی ندارد.
برخی روایات و کتب تاریخی نیز نشان دهنده این هستند که شاید به عنوان رصدخانه مورد استفاده بوده است.
برج قابوس چند ساله است
قابوس بن وشمگیر از پادشاهان دودمان آل زیار است. وی از ضعف آل بویه استفاده کرد و توانست جرجان را به چنگ بیاورد و بعدها بر قلمروی خویش بیفزاید. او خود اهل ادب و هنر بود و به فارسی و عربی شعر می‌سرود. دربار او پناهگاه ادیبان و هنرمندان و حکما بود.
بوعلی سینا نیز مدتی در جرجان زیست و با قابوس بن وشمگیر رابطه‌ای دوستانه داشت. شاید هوشنگ سیحون در الگوگیری از برج گنبد قابوس برای ساخت آرامگاه بوعلی، این دوستی و همنشینی را در نظر داشته است.
سبک معماری این بنا، چیزی بین سبک خراسان و اوایل سبک رازی است. سازندگان از مصالح ساختمانی مرغوبی استفاده کرده‌اند. برای مثال، از آجر پخته در ساخت کل بنا استفاده شده است.
کیفیت بنا، خود، گویای این امر است؛ زیرا این آرامگاه به‌رغم گذر زمان و تغییرات آب‌وهوایی و دیگر عوامل ناسازگار، سالم مانده است.
طبق تاریخ معماری ایرانی، بعد از آرامگاه‌های با ته‌رنگ چهارگوش، معماران ایرانی به ساخت آرامگاه‌هایی با ته‌رنگ پره‌دار و ستاره‌شکل روی آوردند. آغاز این نوآوری، ساخت گنبد کاووس است.
برج کاشانه که در دوره‌ی ایلخانیان در بسطام ساخته شده نیز آخرین نمونه از این دست بناها محسوب می‌شود.
بدنه‌ی بیرونی برج گنبد قابوس، شکلی مدور دارد و ارتفاع آن با احتساب سقف مخروطی‌اش، ۵۲ متر است. کل برج روی تپه‌ای مصنوعی به ارتفاع بیش از ۱۰ متر ساخته شده است که به‌عنوان پی ساختمان عمل می‌کند.
محیط داخلی این برج ۳۰ متر و محیط خارجی آن ۶۰ متر است. قطر داخلی، از پایه‌ی آن، نزدیک به ۱۰ متر است.
نظر شما