افزایش مهاجرت نخبگان در ایران

به گزارش سلام نو به نقل از جماران، دغدغه‌مندان آمار مهاجرت را بالا می‌دانند و در مقابل عده‌ای معتقدند این حجم از مهاجرت طبیعیست و اتفاق فاجعه باری نیفتاده است.

اما مدتیست که افزایش شدید مهاجرت نخبگان مورد توجه قرار گرفته و بسیاری معتقدند در چند سال اخیر و خصوصا در دو سه سال گذشته میزان مهاجرت نخبگان به شدت افزایش یافته است.

مدیر کل روابط عمومی سازمان نظام پزشکی، با بیان اینکه میزان مهاجرت پزشکان عمومی در سنوات گذشته، بیشترین میزان بوده است؛ در حالی که، امروز متخصصان و فوق تخصص ها و فلوشیپها مهاجرت می کنند، افزود: اکنون تقریبا دو برابر سالهای پیشین، شاهد درخواست ها برای مهاجرت هستیم و میانگین سنی این مهاجران از 25 سال به 35 سال رسیده است. آنچه که امروز از آن صحبت می کنیم، مهاجرت نیست ، بلکه باید نام آن را «نفی بلد» یا «تبعید اجباری» بنامیم.

رضا لاری پور، مدیر کل روابط عمومی سازمان نظام پزشکی که در نشست بررسی علل مهاجرت پزشکان در برنامه «پرسشگر» و در شبکه آموزش، سخن می گفت، با تاکید براینکه شاید مهاجرت کادر درمان در مقایسه با روند مهاجرت سایر رشته ها خصوصا رشته های مهندسی، چندان مهاجرت بارزی نباشد، اما چون این مسأله در چند سال اخیر شتاب و روند بسیار تندی گرفته است، تبدیل به مسأله ای جدی شده، گفت: کادر درمان نیروی ارزشمندی است و همه کشورهای دنیا به آن نیاز دارند و همه تلاششان را می کنند که از نیروهای توانمند و متخصصان سایر کشورها که به نوعی ارزان قیمت هم تلقی می شوند استفاده کنند. این مساله هم بر رشد و شتاب مهاجرت پزشکان در کشور ما دامن زده است.

همه شاغلین حرفه پزشکی در زمره مهاجرین قرارگرفته اند

وی با بیان اینکه این مهاجرت اختصاص به پزشک، دندان پزشک و دارو ساز هم ندارد و سایر حرف پزشکی نظیر ماما، پیراپزشک؛ فیزیوتراپ، بینایی سنج و سایر شاغلین حرف پزشکی هم متأسفانه در زمره مهاجرین قرار گرفته اند، ادامه داد: پدیده مهاجرت، اصلا پدیده آسانی نیست. علقه های زیاد فرد در کشور موطن، آسیب بسیار زیادی برای مهاجر ایجاد می کند، بنابراین افراد با طیب خاطر مهاجرت نمی کنند و سختی و دشواری فراوانی دارد. باید طوری برنامه ریزی شود که افراد در کشور ما بمانند.

دو برابر سالهای پیش، شاهد درخواستهای کادر درمان برای مهاجرت هستیم

لاری پور، با بیان اینکه کادر درمان در آخرین مراحل مهاجرت از سازمان نظام پزشکی درخواست گواهی «حسن سابقه کار» می کنند، گفت: قبل از شیوع کرونا، آمار مهاجرت شتاب بالایی نداشت، بعد از دوران کرونا که امکان نقل و انتقال به دلیل مشکلات شیوع این بیماری بود، آمار کاهش پیدا کرد و اکنون شاهد افزایش آمار هستیم. به طوری که براساس درخواست ها برای اخذ گواهی «حسن سابقه کار»، ما اکنون تقریبا دو برابر سال های پیشین، شاهد درخواست ها برای مهاجرت هستیم.

وی در پاسخ به اصرارهای جهانپور برای ارائه آماری درخصوص مهاجرت پزشکان، اضافه کرد: آمار را ارائه کردم، اصرار بر عدم ارائه آمار نیست.

لاری پور با طرح این پیشنهاد که باید تسهیلات و مشوقهایی به پزشکان بدهیم، ادامه داد: رتبه معمولی که امسال برای پزشکی در دانشگاه ها بدون سهمیه، پذیرفته می شود، 12، 13 هزار است. ورودی پزشکی حدود 11 هزار نفر شده و شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرد پذیرش پزشکی افزایش یابد. کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، سازمان نظام پزشکی، فرهنگستان علوم پزشکی و وزارت بهداشت به عنوان چهار رکن تخصصی نظام سلامت کشور، نامه نوشتند و اعلام کردند این افزایش ظرفیت با توجه عدم وجود زیرساخت های لازم ، پزشک صاحب صلاحیت تحویل نمی دهد، اما این افزایش اتفاق افتاد.

وی با بیان اینکه پزشکی امروز، تنها نقطه خوداتکایی کشور است و جز در امنیت و مسائل دفاعی کشور، ما در حوزه های دیگر، قابلیت اتکا نداریم، گفت: امروز برای یک عمل جراحی، نیازمند سفر به دیگر کشورها نیستیم، اما در آینده بسیار نزدیک، ممکن است این اتفاق بیفتد.

مدیر کل روابط عمومی سازمان نظام پزشکی، با تشریح مراحل سخت و دشواری های متعدد تحصیلی و شغلی پیش روی دانشجویان رشته پزشکی، با انتقاد از میزان دریافتی های پزشکان و متخصصان، اضافه کرد: مردم نمی دانند میانگین دریافتی در سازمان نظام پزشکی، حدود 12 میلیون است و تصور می کنند، دریافت ها نجومی است!

جهانپور در این میان گفت: با این اعداد و ارقام، گفته می شود ایران، بهشت پزشکان است. جامعه پزشکی، جامعه باهوشی است و بعید به نظر می رسد، کسی قصد مهاجرت از بهشت را داشته باشد.

ایران قطعا بهشت پزشکان نیست، بلکه بهشت دلالان است

لاری پور پاسخ داد: ایران قطعا بهشت پزشکان نیست، بلکه بهشت دلالان است. ما در حق نخبگانمان اجحاف می کنیم. اکنون برای جلوگیری از مهاجرت پزشکان، مبلغی که برای آزادسازی مدرک بوده است را افزایش داده اند. قطعا این روشی شکست خورده است. چرا که دیگر کشورهای خارجی، به دریافت مدرک نیز نیازی ندارند. به فرد می گویند، «بیا اینجا، زبانت را یاد بگیر» و اگر در امتحانی که مدنظر دارند قبول شود، مدرکی از او طلب نمی کنند. سازمان نظام پزشکی تمام این مسائل را جمع آوری کرده است. در حوزه مهاجرت، ما بیش از 5 دستور رئیس جمهور داریم که به جاهای مختلف ارسال شده است.

سفره سیاستمداران و مسئولین کشور، در حوزه درمان از مردم عادی جدا است

وی عوامل اقتصادی و معیشتی، کم توجهی به جایگاه حرفه ای، هجمه های فراگیر رسانه ای، دلایل شخصی و خانوادگی و عوامل سیاسی و فرهنگی را از اصلی ترین علل مهاجرت پزشکان برشمرد و درخصوص راهکارهای مقابله با آن، توضیح داد: تا زمانی که فهم درست و عمیق سیاست گذاران از مسائل جامعه اصلاح نشود، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد، چرا که سفره سیاستمداران و مسئولین کشور، در حوزه درمان از مردم عادی جدا است. آنها برای درمان پیش پزشکان خاصی می روند که محیط مطب و درآمدهای متفاوتی دارند. آنچه که آنها می بینند، قاطبه جامعه پزشکی نیست.

سخنگوی سازمان نظام پزشکی، حفظ شان و کرامت علم و جامعه پزشکی، اجرای سیاستهای بالادستی در حوزه سلامت، تسهیل فضای کسب و کار و وضع تعرفه های واقعی، ارائه بستهای تشویقی به فار التحصیلان جوان برای ماندگاری و خدمت در مناطق محروم و بهبود وضعیت دانشجویان و دستیاران برای ادامه تحصیل، را از دیگر موضوعات ضروری عنوان کرد و گفت: تنها تعرفه ای که اجباری تعریف می شود، تعرفه جامعه پزشکی است و وقتی چیزی واقعی دیده نشود، از شفافیت دور می شود.

شاهد افزایش مهاجرت متخصصان، فوق تخصصها و فلوشیپها هستیم

لاری پور، با بیان اینکه میزان مهاجرت پزشکان عمومی در سنوات گذشته، بیشترین میزان بوده است، امروز متخصصان و فوق تخصصها و فلوشیپها مهاجرت می کنند، افزود: میانگین سنی این مهاجران از 25 سال به 35 سال رسیده است. بنابراین، با مسأله ای جدی مواجه هستیم. مهاجرت درون کشور، به معنای مهاجرت از شغل، به شغلی دیگر و از رشته ای به رشته دیگر نیز بسیار جدی است.

در ادامه این نشست، مهرداد ویس کرمی، عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس با بیان اینکه تنوع مهاجرت وجود دارد، ادامه داد: در سفری به مشهد، دو دانشجوی پرستاری خودم را دیدم که به دنبال مهاجرت بودند. ضمن اینکه پیامکهایی که برای من و دیگر اعضای کادر درمان، با هدف جذب مهاجر می آید، نشان می دهد خبری هست. اگر خودمان را به غفلت بزنیم، کار درست نخواهد شد.

وی گفت: باید بررسی کرد که آیا کسی که از کشور خارج می شود، می تواند در آن کشور ماندگار شود، یا خیر. ضمن اینکه افرادی که از کشور خارج می شوند، نمی توانند همزمان خانواده خود را نیز با خود ببرند. این به معنای فروپاشی خانواده است. سرمایه عظیمی در حال خروج از کشور است و باید نسبت به آن بدبین باشیم. نباید گفت نمی روند و یا هر کسی برود، برمی گردد!

آمار مهاجرت نخبگان ما بسیار جدی شده است

ویس کرمی، با بیان اینکه من در میان پزشکان حضور دارم و شاهد فضای میان آنها و ذهنیت ها هستم، اظهارداشت: اگر وزیر بهداشت و کمیسیون بهداشت مجلس، نسبت به این مسأله نگران نباشد، بسیار خطرناک است. آمارهایی از جاهای مختلف دریافت کرده ایم و به نظر می رسد این روند مهاجرت در میان نخبگان ما به طور عام و در میان پزشکان بسیار جدی شده است. گفته می شود بعضی کشورها برای جذب، حتی مدرک پزشکی هم نمی خواند. حتی اگر ریز نمرات نیز نبرده باشد، او را پذیرش می کنند.

در ادامه کیانوش جهانپور، که در این نشست به عنوان مجری ، سخن می گفت، با بیان اینکه کشورهای منطقه نیز به عنوان کشورهای مقصد اضافه شده اند، گفت: بنابراین، زنگ خطر مهاجرت وجود دارد. بک مهاجرت داخلی از استانها به سمت مرکز وجود دارد و یک مهاجرت نیز به سمت خارج کشور. اینها مکمل یکدیگر هستند.

وی با تاکید براینکه باید نسبت به خروج سرمایه هایمان از کشور بسیار نگران و بدبین باشیم، اضافه کرد: وقتی هنوز نماینده نشده بودم، جراحی به من می گفت تصویب کنید ماشین خوبی به پزشکان بدهند، برای اینکه ما شاهد این بوده ایم که تنها جراح عروق خوبی که غرب کشور را پوشش می داد، در تصادفی کشته شد. اگر او این امکان را داشت که از ماشین بهتری استفاده کند، چنین اتفاقی نمی افتاد.

دولت و مجلس، در مقطعی با نخبگانمان، چه دانشگاهیان و چه پزشکان، خوب رفتار نکردند

ویس کرمی با بیان اینکه باید محافظت از نخبگانمان را جدی بگیریم، گفت: متاسفانه دولت و مجلس، در مقطعی با نخبگانمان، چه دانشگاهیان و چه پزشکان، خوب رفتار نکردند و این مسأله مهاجرت را تشدید کرد. با اصطلاحاتی مانند «حقوق نجومی» که تعریف و مصداق روشنی نداشت، هر که را خواستند هدف قراردادند. بدون توجه به میزان سرویس، نوع خدمت و تورم ادعاهایی مطرح کردند. باید واقعیت ها را مدنظر داشت. دوستان پزشک من، همه متعهد به اسلام و امام و انقلاب هستند، من که در میانه آنها هستم، شاهدم که مسأله مهاجرت تا چه میزان جدی شده و مشکل ساز خواهد شد. وقتی دریافیتهای شان را می نویسند، آنجا من نگران می شوم. اینها غرب گرا نیستند و با ولایت فقیه و جمهوری اسلامی هم مشکلی ندارند. عاشق اینها هستند، اما در میان آنها هم صحبت از مهاجرت می شود.

نماینده خرم آباد در مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر ضرورت تقویت بیمه ها، گفت: در شهر ما، که مرکز استان است، متخصص در برخی حوزه ها وجود ندارد.

وی با بیان اینکه بحث سبک زندگی نیز مهم است و برخی با نگاه علاقه مند به غرب مهاجرت می کنند، تاکید کرد: در تربیت نیروی پزشکی، در حال فاصله گرفتن از رسالت مقدس پزشکی هستیم. پزشکی یکی از راه های تقرب به خدا بوده و افرادی گاه بدون دستمزد کار می کردند. پزشکی برای خدا است که فقط می ارزد.

جهانپور در تایید اظهارات ویس کرمی، گفت: با بیان اینکه در میان اساتیدش افرادی بوده اند که سالها خارج از ایران، تحصیل کرده اند و بعد به ایران برگشته اند، اما فرزندان همین افراد اکنون مهاجرت کرده اند! این تغییر نگرش بسیار مهم است. در واقع شاهد تشکیل کمپین مهاجرت در میان پزشکان هستیم.

در ادامه، ویس کرمی با تاکید بر ضرورت توجه به مسائل معیشتی پزشکان علی رغم توقع و تصوری که در جامعه وجود دارد، ادامه داد: نگاه ما به پزشکی اقتصادی شده و افراد برای پول دار شدن پزشک می شوند. در حالی که اینگونه نیست . ضمن اینکه یک پزشک در سنین بالاتری می تواند وارد بازار کار شود. این نگاه که پزشکی شغلی پردرآمد است، مشکل ایجاد کرده است. خیلی ها باور نمی کنند متخصص اطفال 12 میلیون حقوق بگیرد و پایه حقوق یک جراح در تامین اجتماعی دوازده و نیم میلیون تومان باشد. مردم بدانند پزشکی، قبله پولدار شدن نیست. وی افزود: من در 40سالگی توانستم خانه دار شوم، اما کسی که بعد از دیپلم با موتور در تهران کار کرده است، اوضاع اقتصادی بهتری دارد.

وزارت بهداشتی ها از شرمندگی در این جلسات حاضر نمی شوند

ویس کرمی گفت: نظر و نگرانی اعضای وزارت بهداشت نیز مانند نظر و نگرانی ما است. اما اگر در این باره حرف عقلشان را بزنند، خلعشان می کنند. اما وقتی در جایگاه سازمانی، ناچارند صحبت کنند، مجبور می شوند که در این جلسات حاضر نشوند. به نظر می رسد وزارت بهداشتیها از شرمندگی در این جلسات حاضر نمی شوند.

آمار مهاجرت پزشکان، وحشتناک است

زهرا شیخی، رئیس فراکسیون دیپلماسی سلامت و سبک زندگی سالم، با بیان اینکه اصلی ترین سرمایه نظام سلامت، مانند دیگر حوزه ها، نیروی انسانی آن است و از دست رفتن آن بسیار تهدید کننده خواهد بود، خاطرنشان کرد: نگاه ساده انگارانه به این مساله می تواند تهدید جدی تری نیز باشد. آقای دکتر لاری پور، به آمار درخواست برای گواهی «حسن سابقه کار» اشاره ای نکردند و البته حق دارند. هر چند که متولی این مساله، سازمان نظام پزشکی است و باید آن را اعلام کند، اما در یکی از جلساتی که با سازمان داشتیم، بررسی شد که این آمار وحشتناک است.

حرف های جامعه تخصصی، باید به طور جدی شنیده شود

نماینده اصفهان در مجلس، با بیان اینکه مرکز پژوهشهای مجلس درحال بررسی علل این مسأله است، تاکید کرد: بسیاری از حرفهایی که جامعه تخصصی می زند باید به طور جدی شنیده شود. وقتی بحث تعرفه ها وجود دارد و یکی از عللی که جامعه پزشکی عنوان می کند، واقعی نبودن تعرفه ها است. دستگاه اجرایی برای اجرای تعرفه های درست، وضعیت بیمه ها، پرداخت مناسب از جیب مردم، چه کار کرده است؟ بنابراین یکی از علل متعدد مهاجرت ، مباحث اقتصادی و مساله تعرفه ها است.

وی با تاکید بر ضرورت کاهش مالیات پزشکان شاغل در مناطق محروم، گفت: متاسفانه همکاران در صحن علنی مجلس از یک سو عنوان می کنند که شما نگاه صنفی دارید و از سوی دیگر تذکر می دهند که چرا پزشک نداریم! همه اینها زنجیره هایی است که حلقه های مختلف دارد و نباید نگاه ساده انگارانه به آن داشت. من به یکی از بیمارستانهای دانشگاهی رفته بودم، رئیس بیمارستان تمرکز اعضای بیمارستان بر مهاجرت و اقدام برای آن را یکی از معضلات اصلی بیمارستان عنوان کرد. خصوصا اکنون که امتحانات سختگیرانه گذشته و امتحان زبان انجام نمی شود، مهاجرت ساده تر شده است. من در آن بیمارستان با چند رزیدنت صحبت کردم، می گفتند، «چرا نرویم؟!»

کارها با کوتوله پروری پیش می رود

شیخی افزود: مسئولان اجرایی کشور، چقدر برای این سوال جواب دارند! من نماینده مردم هستم و باید حرف دل آنها را بزنم. دانشجوها معتقدند ساختار اجرایی کشور، قبل از اینکه با ضوابط اداره شود، با روابط اداره می شود. در جامعه ای که شاهد این هستیم که کارها با کوتوله پروری پیش می رود، من پزشک هیچ جایی دیده نمی شوم! یک شبه از پشت کوه، «خانم دکتر» و «آقای دکتر»، ظهور می کنند! اغلب نخبگان کشور، با هزار آمال و آرزو، ابتدا رشته ای پزشکی و دندان پزشکی و داروسازی را انتخاب می کنند و با دشواریهای زیادی، امتحانات سختی را می گذرانند. اما مقایسه کنید، یک شبه، افرادی در سمتهایی قرار می گیرند و «دکتر» می شوند!

وی ادامه داد: مسأله پزشک متخصص به لحاظ ذهنی، همانقدر که برای مسائل اقتصادی خود ناراحت است، برای شأن اجتماعی، جایگاه و هویت اجتماعی خود، ناراحت است. همین بچه ها بودند که در کرونا به داد کشور رسیدند و عرق ملی دارند، اما انتظار می رود که صدایشان شنیده شود.

شیخی، گفت: آقای لاری پور می داند، چه کسانی و با چه تخصصیهایی در حال انجام روند مهاجرت از کشور هستند!

وی به جلساتی که در کمیسیون بهداشت مجلس با حضور اعضا و نمایندگانی از وزارت بهداشت برگزار شده است، افزود: نگرانی های وزارت بهداشت نیز مانند نگرانی های اعضای کمیسیون بهداشت است. علی رغم هشدارها درباره نبود زیرساخت لازم، 20درصد ظرفیت دانشگاه های پزشکی را افزایش داده ایم، اما وقتی ما درست آسیب شناسی نمی کنیم که چرا مهاجرت در حال اتفاق افتادن است، ما نمی دانیم این نیرو را برای چه کسی تربیت می کنیم! این نکته مهمی است!

جهانپور در تایید این اظهارات گفت: بله، در این شرایط، این حجم دانشجوهای پزشکی، تبدیل می شوند به اداره کل اعزام به خارج!

آمار مهاجرت متخصصان و فلوشیپ ها، وحشتناک است

شیخی ادامه داد: آمار مهاجرت متخصصان و فلوشیپها، وحشتناک است و این نگرانی وجود دارد، ما دوباره به معضل ورود پزشک از هند و پاکستان و فلیپین مواجه شویم. این در حالی است که بهترین نخبگان کشور مهاجرت می کنند و مهاجرت مانند گذشته، به کانادا و استرالیا نبود، بلکه الان به کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام می شود.

وی با بیان اینکه ما درباره نحوه برخورد با مهاجرت پزشکان فریاد زده ایم، به ورود و دستور رهبری برای افزایش حقوقهای دستیاران به عنوان بخشی از کادر درمان اشاره کرد و اضافه کرد: هنوز دستیاران که پزشک هستند، بین 9 تا 11 میلیون تومان است. این باور کردنی نیست آنها که در بیمارستان با تمام وجود کار می کنند، این دستمزد را داشته باشند. باید درد و دلهای جامعه پزشکی را به طور جدی شنید. ساختار اجرایی که باید این تصمیمات را عملی کند باید اینها را بشنود.

شاهد مهاجرت کارشناسان نفتی کشورمان هستیم

در این نشست، محمد خدابخشی، نماینده مجلس از حوزهٔ انتخابیهٔ الیگودرز در استان لرستان و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس که مهمان تلفنی این نشست بود نیز با تاکید بر کمبود پزشک در بسیاری از مناطق محروم کشور، تصریح کرد: نفی نمی کنم که در برخی موارد رفتار ما و محدودیت هایی که ایجاد شده در مهاجرت پزشکان تاثیرگذار بوده است. ما اکنون شاهد مهاجرت کارشناسان نفتی کشورمان که روی میادین مشترک نفتی و گازی با کشورهای همسایه کار کرده اند، به کشورهای حاشیه خلیج فارس هم هستیم. چرا که در این کشورها از حقوق و مزایای بیشتری برخوردار می شوند.

وی با بیان اینکه درصدی از این مهاجرت طبیعی است، با بیان اینکه برخی دستیاران منتقدند که پزشکان به دستیاران آموزش نمی دهند تا قدرشان بیشتر دانسته شود، افزود: مشکل عمده ما در کمبود جذب دانشجو است. نگاهی وجود دارد که اساتید دانشجوی دستیاری را رقیب خود در بازار تصور می کنند، به همین دلیل دانشجوی دستیاری نمی گیرند. به همین دلیل با کمبود پزشک متخصص مواجه هستیم.

لاری پور، در انتقاد از این سخنان، گفت: مایه تأسف است فردی که نماینده مردم است، عنوان می کند اعضای هیات علمی یا پزشکان مهارت خود را به دستیاران آموزش نمی دهند تا خودشان محدود نشوند. در حالی که آزمون رزیدنتی برگزار می شود، اما کسی نیست که در آن شرکت کند. ظرفیت رشته های بیهوشی، اطفال و طب اورژانس بالای 50درصد خالی می ماند. فردی که می خواهد صحبت کند، باید مطالعه کند و بعد نظر دهد!

با «نفی بلد» یا «تبعید اجباری» مواجه هستیم

وی با بیان اینکه آنچه که امروز از آن صحبت می کنیم، مهاجرت نیست، بلکه باید نام آن را «نفی بلد» یا «تبعید اجباری» بنامیم، اظهارداشت: خود خداوند می فرماید، «من شر ماخلق»، و از شر آنچه که آفریده پناه برده است. ما باید گاهی از شر خودمان به خودمان، پناه ببریم.

سخنگوی سازمان نظام پزشکی با انتقاد از طرحهای مکرر اجباری برای پزشکان، ضمن تاکید براینکه باید رزیدنتی را شغل محسوب کرد، گفت: عواملی که سبب نارضایتی پزشکان شده باید مورد توجه قرار گرفت. میزان مرگ خودخواسته دستیاران در طول یک سال گذشته بسیار مهم بوده است که باید به آن توجه داشت، تنها مساله مهاجرت نیست.