سلام نو _ سرویس گردشگری: اردبیل در طول تاریخ به دلیل شرایط طبیعی کم‌نظیر و موقعیت استراتژیکش مورد توجه بوده است. محوطه‌های باستانی مختلفی از دوران پیش از اسلام در اردبیل کشف شده‌اند و یادگارهای فراوانی نیز از حکومت‌های مختلف دوره‌های پس از اسلام دراردبیل به‌جامانده‌اند، دو مسجد عالی قاپو و جمعه از بناهای به جای مانده حکومت‌های دوران مختلف هستند که در ادامه به هر یک از آن‌های می‌پردازیم.
مسجد عالی قاپو، مهم‌ترین مکان عزاداری اردبیل
اگر به سمت میدان عالی قاپوی اردبیل بروید در همان نبش میدان و در مجاورت آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی بنای عظیم مسجدی را می بینید که در بافت قدیمی شهر خودنمایی می کند. تقریبا یک دهه از مرمت و بازسازی مسجد عالی قاپوی اردبیل و دروازه می گذرد، مسجدی که دست کم یک بار نمای بیرون آن را هنگام پخش زنده مراسم تاسوعای حسینی دیده اید. این اثر فاخر و عظیم در راستای کاندید شدن مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی برای ثبت جهانی و بعد از تخریب بنای اولیه ساخته شد. همچنین این مسجد در ماه محرم اصلی ترین مکان عزاداری اردبیل به شمار می رود.
محله عالی قاپو جایگاه خاصی در تاریخ شهر اردبیل دارد و میراث های بزرگی را در دل خود جای داده است. قدمت مسجد عالی قاپوی اردبیل نیز به ۵۰۰ سال می رسد و در آن دوران که سلسله صفویه مذهب شیعه را رسمی کردند و نقش بزرگی در تاریخ ایفا کردند، این مسجد به عنوان کانوان فعالیت های اجتماعی و فرهنگی نقش محوری داشته است. میدان عالی قاپو هم چندین دهه پیش محل قمه زنی عزاداران حسینی بوده است. بعد از تخریب بنای اولیه مسجد در طی ۳ سال و در سال ۱۳۹۰ ساخت بنای نوساز آن به پایان رسید و مسجد به بهره برداری رسید.
معماری مسجد عالی قاپو اردبیل
مسجد عالی قاپوی اردبیل با الهام از اصول معماری بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و به سبک معماری اسلامی دوران صفوی بازسازی شده و این بازسازی بخشی از تاریخ شهر را احیا کرده است. پروژه بازسازی مسجد عالی قاپو به دست گروهی از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی انجام شد. مسجد Alighapoo Mosque در زمینی به مساحت هزار و ۹۰۰ مترمربع و در ۲ طبقه ساخته شده و دارای ۲ شبستان زنانه و مردانه است.
بخش بزرگی از شکوه معماری این بنا را با ایستادن مقابل درب ورودی آن خواهید دید. آجرکاری های زیبا، کاشی کاری ها خانچه ها، طاقچه ها، معرق کاری ها و کتیبه های قرآنی که به خط ثلث نوشته شده اند از زیباترین جزییات معماری این بنا هستند.
وارد مسجد که می شوید تحت تاثیر عظمت آن قرار می گیرید، ستون های متعددی که طاق نماها را به دوش می کشند قاب زیبایی از معماری سنتی ایران را به تصور کشیده اند. بر روی زمینی راه می روید که با فرش های قرمز دکور شده و لوسترهای بزرگی از بالای سقف آویزان است، اینجا در ماه محرم مکان پذیرایی و ارائه نذری هاست.
بعد از اینکه بازدیدتان تمام شد، سری به پیاده راه عالی قاپو بزنید و آنجا طعم لذیذ حلوا سیاه را بچشید. اگر بعد از ظهر به مسجد بروید، هنگام غروب یا شب لحظات خوبی را در پیاده راه عالی قاپو سپری خواهید کرد.
جمعه مسجد، مسجدی متفاوت و خاص در زمانه خود
جمعه مسجد از جاهای دیدنی اردبیل در محله پیرشمس‌الدین است. این بنای تاریخی در کنار آتشکده‌ای قرار دارد که مربوط به دوره اشکانی بود.
ساختمان پیشین مسجد که بخشی از آن مربوط به آتشکده بوده است، شامل حیات، ایوان و طاق باشکوهی می‌شد. این بنادر حمله مغول در سال ۶۲۰ هجری قمری از بین رفت و در حدود سال ۶۵۰ هجری قمری مجددا بازسازی شد؛ در حال حاضر، ساختمان اصلی مسجد از بین رفته و تنها بخش‌هایی از آن باقی مانده است.
معماری جمعه مسجد اردبیل
ساختمان اصلی جمعه مسجد اردبیل، در حال حاضر از بین رفته است و قسمت‌های باقی‌مانده از بنای مسجد، صرفا گنبدخانه و ایوان مسجد بزرگ را تشکیل می‌دهد. اگرچه قدمت مسجد به دوره سلجوقی می‌رسد، معماری مسجد با معماری مساجد دوره سلجوقی تفاوتی بزرگ دارد؛ به این مضمون که مساجد دوره سلجوقی اغلب چهارایوانی بوده‌اند؛ اما این مسجد چهارایوانی نیست. مسجد جمعه اردبیل که سازه اصلی آن آجر است، از سه بخش تشکیل می‌شود. اولین قسمت مسجد پایه مناره‌ای است که در فاصله اندکی از مسجد قرار دارد.
این مناره به شیوه معماری سلجوقیان ساخته شده و دارای دو قسمت است. قسمتی از آن پایه مناره است که به‌صورت هشت‌ضلعی ساخته شده و بخش دیگر، بدنه استوانه‌ای مناره است که پنج متر قطر دارد. در بدنه مناره نیز کتیبه‌ای قرار گرفته است.
گفته می‌شود که کتیبه متعلق به «اوزون حسن آق قویونلو» است که تاریخ ۸۷۸ هجری را دارد. این کتیبه هیچ ربطی به مسجد ندارد و شیوه قرارگیری آن روی مناره، نشان می‌دهد که از جای دیگری آورده شده و روی مناره قرار داده شده است.
دومین بخش مسجد، تیرپوش آن محسوب می‌شود که به ابعاد هشت در ۱۵ متر روی ۹ ستون چوبی قرار گرفته است و ستون‌ها نیزبر پایه‌های سنگی غیرمنتظم استوار شده‌اند. ایوان شمالی گنبدخانه که به سنت ایوان‌سازی دوره ساسانی ساخته شده است، در دوره قاجاریه به بقعه و شبستان ساده با سقف ساده تیرپوش تغییر کرد. ورودی چوبی تکه‌کوب‌شده، میخ‌های آهنی برجسته‌ای دارد و بالای یک لنگه از آن نوشته‌ای کنده‌کاری‌شده دیده می‌شود. سومین بخش بنا، مسجد قدیم است که بنایی مرکب از چهار تاق و گنبد دارد.
تمام بنا آجری و به مقدار خیلی کم در تزیینات آن کاشی به‌چشم می‌خورد. بسیاری از نما تقریبا از بین رفته و تنها مقدار بسیار کمی از آن باقی مانده است. بخش‌هایی از تزیینات داخلی زیر گنبد که سومین بخش بنا را تشکیل می‌دهد و کاشی‌کاری شده، هنوز در بنای ساختمان موجود است.
نشانی: ایران، استان اردبیل، اردبیل، بلوار مدنی
نظر شما