سلام نو-سرویس گردشگری:امامزاده‌ها در میان شلوغی و انبوه دغدغه‌های شهری، مجالی را برای آرامش علاقه‌مندان فراهم می‌کنند. امامزاده صالح (ع) تجریش از جاهای دیدنی تهران محسوب می‌شود و در میان امامزاده‌های این پایتخت، جایگاه ویژه‌ای دارد.
آشنایی با حضرت احمد بن موسی(ع)
در مورد نسب امامزاده صالح (ع) نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند که ایشان از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است و فرزند بلافصل ایشان محسوب نمی‌شود. برخی دیگر متعقدند که امامزاده صالح (ع) برادر حضرت معصومه (س) است.معتبرترین روایت برای نسب امامزاده صالح (ع)، نظری است که بر اساس اسناد تاریخی چون ریاض الانساب، کنز الانساب، حیات الامام موسی‌بن‌جعفر (ع)، مراقد المعارف، ناسخ التواریخ، انوار المشعشعین، منتخب التواریخ، آثار تاریخی تهران و جغرافیای تاریخی شمیران بیان می‌شود. طبق این قول مشهور، می‌توان گفت که ایشان فرزند بلافصل امام هفتم شیعیان (حضرت امام موسی الکاظم (ع))، برادر امام رضا (ع)، از جمله سادات عالی‌رتبه و از امامزادگان صحیح‌النسب است.
سرگذشت امامزده صالح (ع)
امامزاده صالح (ع) به‌دلیل نسب ویژه با ائمه اطهار و قدمت تاریخی بالا در میان زیارتگاه‌های تهران، جایگاه ویژه‌ای دارد و از مکان‌های تاریخی تجریش محسوب می‌شود. بنای اصلی، بقعه و بارگاه امامزاده صالح (ع) در سده پنجم هجری قمری ساخته شده است؛ البته این بنای اولیه در جریان حملات مغول به شهر ری و در حدود سال ۶۱۷ هجری قمری ویران شد.با توجه به نشانه‌های تاریخی اطراف بقعه امامزاده صالح (ع)، همچون سنگ قبرهای عهد مغول، می‌توان گفت قدمت این آرامگاه به قرن هفت یا هشت هجری قمری و دوره ایلخانی می‌رسد. در سال ۷۰۰ هجری قمری، «غازان خان» بنای امامزاده را احیا و بازسازی کرد. بعد از دوره ایلخانان، در دوره صفویه و قاجاریه نیز بخش‌هایی به اصل بقعه امامزاده صالح (ع) اضافه شد. در دوران قاجار بخش وسیع پیرامون حرم امامزاده صالح (ع) به قبرستان اختصاص داده شد و بیش از ۱۵۰ نفر از افراد مشهور آن دوران در این قبرستان دفن شدند. کتیبه‌ای تاریخی بر سردر ایوان ورودی رواق شمالی حرم مطهر وجود داشت که روی آن مطالبی به خط نستعلیق گچ‌بری شده بود. بر اساس این کتیبه نقاشی‌های ظریف و مقرنس‌کاری‌های استادانه داخل حرم در سال ۱۲۱۰ هجری قمری و در زمان هلاکو میرزا ملقب به بهادر خان (فرزند فتحعلی شاه قاجار) اجرا شده‌اند. متاسفانه این کتیبه امروزه وجود ندارد.در سال ۱۲۱۰ هجری قمری، شجاع السلطنه (فرزند دیگر فتحعلی شاه) املاک بسیاری را وقف امامزاده صالح (ع) کرد. حمام و مسجد در شمال بقعه و زمین‌های کشاورزی جعفرآباد دربند از جمله موقوفات این فرد است. حسین قلی خان، برادر فتحعلی شاه قاجار نیز قالی بزرگی را وقف امامزاده کرد. میرزا سعیدخان انصاری، وزیر امور خارجه دوره ناصرالدین شاه، ضریحی وقف امامزاده صالح (ع) کرد. به دستور ایشان ضریح چوبی داخل ضریح دیگری قرار داده شد. ضریح چوبی قدیمی حرم به سبک خانه‌بندی خراطی شده بود؛ اما ضریح جدید در وجه جنوبی جنس چوب و در سه وجه دیگر جنس نقره داشت. امروزه این ضریح نیز تعویض شده است. ضریح امروزی با نقره و کتیبه‌های آب طلا تزیین شده است و تاریخ ۱۳۹۷ روی آن به‌چشم می‌خورد.ساخت اولیه گنبد کاشی حرم امامزاده صالح (ع) به دوره قاجار بازمی‌گردد. در سال ۱۳۲۳ هجری شمسی دوباره حرم امامزاده به دست مرحوم «حسن فداکار» تعمیر و کاشی‌کاری شد؛ همچنین این فرد در سال ۱۳۳۸ (آخرین سال عمر خود) با هزینه شخصی گنبد بقعه امامزاده صالح (ع) را مرمت کرد.از جمله اقدامات دوران پهلوی در امامزاده صالح (ع) می‌توان به احداث سالن برگزاری مراسم عزاداری، سرویس بهداشتی، ایوان شمالی و تجدید کاشی‌کاری گنبد اشاره کرد.پس از سیل مخرب تجریش در سال ۱۳۶۶، بنای امامزاده صالح (ع) آسیب جدی دید؛ به این دلیل و با توجه به افزایش زائران، در سال ۱۳۷۴ طرح توسعه و بازسازی آرامگاه کلید خورد. طی این طرح بیشترین میزان تغییرات در ضلع غربی حرم اتفاق افتاد. از اقدامات انجام‌شده در این طرح می‌توان به خریداری املاک شرق، غرب و جنوب امامزاده، تخریب مقابر صحن قدیمی، اتصال پارکینگ و پایانه مسافربری به حرم، احداث ورودی اصلی امامزاده در ضلع غربی، هم‌تراز کردن صحن‌های مختلف، احداث ایوان جنوبی و غربی، توسعه شبستان جنوبی در دو طبقه، ساخت کتاب‌خانه، بهداری، آشپزخانه و سرویس بهداشتی جدید اشاره کرد.در دهه ۸۰ تغییراتی در بنای امامزاده صالح (ع) ایجاد شد. متاسفانه طی این تغییرات، بخش عمده بنای تاریخی امامزاده صالح (ع) از بین رفت که نارضایتی سازمان میراث فرهنگی را به‌همراه داشت. در این تغییرات یک گنبد رفیع بتنی روی گنبد قدیمی و دو مناره احداث شدند. امروزه تنها قسمت‌های باقی مانده از ساختمان قدیمی، بخش‌های درون گنبد خانه و شبستان شمالی هستند. در دهه‌های اخیر تدفین افراد مشهور چون دکتر مجید شهریاری (دانشمند هسته‌ای، شهید ترور)، طاهره صفارزاده (شاعر، پژوهشگر و مترجم قرآنی)، دکتر فخری زاده (دانشمند هسته‌ای، شهید ترور)، پنج تن از شهدای گمنام جنگ تحمیلی، ۹ تن از نخبگان شهید سانحه هواپیمای اوکراینی (معصومه قوی، مهدیه قوی، پریناز قادرپناه، ایمان قادرپناه، محمدحسین اسدی لاری، زینب اسدی لاری، دکتر محمد امین جبلی، مهندس محمد مهدی الیاسی و فاطمه محمودی) در محوطه امامزاده صالح (ع) انجام شده است.
هنر معماری بنای امامزده صالح (ع)
محوطه امامزده صالح (ع) پیش از تغییر فضای خیابانی منطقه تجریش، مانند بسیاری از دیگر زیارتگاه‌های ایران منطقه‌ای کاملا محصور بود؛ اما امروزه ظاهر آن تغییر کرده و از حصار دیوارها درآمده است. نقاشی‌های زیبای دوره قاجار داخل حرم امامزاده صالح (ع) را زیباتر کرده‌اند. بنای بقعه امامزاده صالح (ع)، ساختمان چهارگوشی بزرگ و محکم با دیوارهای قطور است که فضای درونی آن حدود ۶٫۵ متر مربع وسعت دارد.بنای آرامگاه امامزاده صالح (ع) از نظر تناسب طاق‌های داخل حرم و شکل ساختمان در شمار آثار ممتاز عهد قاجار قرار می‌گیرد؛ البته از بنای قدیمی و تزیینات داخلی حرم چیز زیادی باقی نمانده و شکل امروزی امامزاده حاصل تغییرات کلی در دهه‌های اخیر است. امروزه مساحت بارگاه و صحن امامزاده صالح (ع) به حدود ۳,۰۰۰ متر مربع می‌رسد. در قسمت شمالی صحن، مسجدی به مساحت ۱۰۰ متر مربع وجود دارد که از موقوفات محسوب می‌شود. فضای داخلی امامزاده صالح (ع) چهار رواق دارد. دو رواق ویژه آقایان و دو رواق ویژه خانم‌ها است. آیینه‌کاری داخل امامزاده طی دو دهه گذشته انجام شده است. درب‌هایی که رواق‌ها را به حرم وصل می‌کنند منبت‌کاری شده‌اند. بنای امامزاده صالح (ع) در ۲۸ فروردین سال ۱۳۵۱ با شماره ۹۰۹ درفهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نظر شما