سلام نو - سرویس گردشگری: سه گنبد از جاهای دیدنی ارومیه محسوب می‌شود که در سال ۵۸۰ هجری قمری در جنوب شرقی ارومیه ساخته شد. مهم‌ترین بخش این اثر تاریخی، تزیینات سر در ورودی مقبره است که به‌صورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه به خط کوفی تزیین شده است. این بنا در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ هجری شمسی با شماره ثبت ۲۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تاریخچه سه گنبد
سه گنبد یک برج مدور است که در سال ۵۸۰ هجری توسط منصور بن موسی ساخته شده است و با وجود این که این برج به دوره سلجوقیان تعلق دارد، ظاهر و شیوه آجرکاری اش به برج های دوره طغرل شباهت دارد. با این حال طبق شواهد و پژوهش ها این برج متعلق به قرن ششم می باشد. معماری بنای سه گنبد به معماری دیگر مقبره های دوره سلجوقی شباهت زیادی دارد و بنابر حکایت ها در گذشته یک بنای دیگری که متعلق به دوره سلجوقی بوده، در این محل وجود داشته و پس از حمله اعراب از بین رفته است. هرچند، مدرک قطعی و معتبر برای اثبات این موضوع در دست نیست.
سه کتیبه از جنس سنگ تراش خورده که به زبان کوفی نوشته شده اند، در ورودی بنا وجود دارند و در انتهای آن ها تاریخ ۵۸۰ هجری درج شده است. با استناد بر این کتیبه ها، بنای سه گنبد به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام "شیث قاطه المظفری" ساخته شده است.
وجه تسمیه
در بالای دخمه و اتاق مقبره اثر دو گنبد بیشتر نمایان نیست. آیا باید فرض کرد به‌جای سقف مخروطی شکل که در آذربایجان در عهد سلجوقیان بر این قبیل بناها قرار می‌دادند، گنبد سومی نیز وجود داشته است؟
علی‌رغم اصطلاح عامه که آن را سه گنبد خوانده‌اند، باید گفت سومین گنبد فقط عبارت از سقفی ساده بوده است. به عبارتی دیگر، در داخل این برج دو طاق مجزا از یکدیگر ساخته شده است و روی گنبد اصلی، گنبد کوچک‌تری احداث کرده‌اند و ازاین‌رو به‌عنوان سه گنبد شناخته می‌شود. بعضی در وجه تسمیه آن به سه گنبد گفته‌اند که دو بنای دیگر در مجاورت ده چهریق در نزدیکی سلماس وجود داشته است که مجموع این سه بنا را سه گنبد می‌خواندند.
معماری بیرونی سه گنبد
ارتفاع برج استوانه ای و مدور سه گنبد ۱۳ متر و قطرش ۵ متر بوده و از دو بخش شیون گاه و سرداب و دو ورودی مجزا تشکیل شده است. در ۴ سمت این بنا دریچه هایی وجود دارند که در دو طبقه هستند:
طبقه اول: متعلق به سردابی است که یک پوشش قوس دار از طبقه دوم جدا شده و یک در کوچک با ارتفاع ۱۷۰ سانتی متر وجود دارد.
طبقه دوم: متعلق به اتاق مقبره بوده و دری به ارتفاع ۲۵۰ سانتی متر دارد.
دو نورگیر در دوطرف شمال و جنوب بنا وجود دارند و چهار کانال آن ها را با فضاهای طبقه بالا و پایین مرتبط می کنند. بسیاری از افراد این روزنه ها را نورگیر تلقی می کنند، در حالی که اگر به محل قرارگیری و نور کمی که از آن ها عبور می کند توجه کنیم، متوجه می شویم که دلیل ایجاد این روزنه ها در بنا کوران هوا است.
در طبقه بالا و پایین مقبره دو درب وجود دارند. درب پایینی از جنس آهن بوده و در سال های بعد به بنا اضافه شده است. درب طبقه بالا نیز از دو لنگه چوبی ساخته شده که طبق تصاویر به جا مانده از آن زمان می توان حدس زد که این درب نیز بعدها به بنا اضافه شده است. این برج استوانه ای یک دخمه ای دارد که روی قسمت بالایی اش اتاق مقبره آجری ساخته شده و معماری درگاه وردی این اتاق که از قطعات سنگی و گچ با نقوش هندسی طراحی و با کتیبه تزئین شده، بسیار جالب توجه است. سمت ورودی شمالی مقبره توسط یک قاب پر نقش و نگار زیبا احاطه شده و روی در ورودی سه کتیبه قرار دارد که بالایشان با مقرنس کاری ساده تزئین شده است. دیوارهای بنا و سقف اصلی گنبد نیز تا به امروز سالم و دست نخورده باقی مانده اند.
نظر شما