اردوغان در پی همگرایی با بشار اسد

به گزارش سلام نو به نقل از  الف، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه بعد از چرخش 180 درجه‌ای در سیاست‌های خود مقابل کشورهای منطقه به ویژه کشورهای عربی مانند امارات و عربستان و احیای روابط با آنها اخیرا چندین بار تاکید کرده که قصد همگرایی با سوریه و پایان دادن به اختلافات با این کشور را دارد.

اردوغان حتی در موضع‌گیری‌های جدید خود برای همسویی با دولت دمشق اعلام کرد که سوریه و ترکیه نقاط مشترک مهمی دارند از جمله اینکه هر دو معتقدند آمریکا عامل تقویت تروریسم در شمال سوریه بوده و حضور واشنگتن در این کشور غیرقانونی است. اما اردوغان طی روزهای اخیر در تلاش برای نزدیک شدن به سوریه، طی دیداری که با اعضای حزب خود داشت گفت که تمایل دارد با «بشار اسد» رئیس جمهوری این کشور دیدار کند.

رئیس جمهور ترکیه در این خصوص اظهار داشت: اگر بشار اسد در نشست شانگهای در ازبکستان حضور یابد، تمایل دارم با او دیدار کنم. متأسفانه او نمی‌تواند به ازبکستان بیاید تا با او دیدار کنم و حرف‌هایم را شخصا به او بگویم.

بسیاری از ناظران معتقدند که با توجه به تحولات مختلف در منطقه، این موضع اردوغان مقابل بشار اسد و سوریه جای تعجب ندارد؛ به ویژه بعد از تلاش‌هایی که ایران و روسیه برای نزدیک کردن دیدگاه‌های ترکیه و سوریه و متوقف کردن اقدامات جاه‌طلبانه آنکارا در سوریه انجام داده‌اند. از جمله این اقدامات می‌توان به ابتکار «حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران اشاره کرد که برای میانجیگری به ترکیه و سوریه سفر کرده بود. اجلاس سه جانبه تهران با حضور «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه، سید «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور کشورمان و رجب طیب اردوغان در تیرماه گذشته نیز با محوریت موضوع سوریه برگزار شد.

بعد از آن پیشرفت‌های سیاسی و امنیتی زیادی در پرونده سوریه صورت گرفته و حتی آنکارا خواستار خروج معارضان سوریه از ترکیه شده است. اردوغان همچنین تصمیم گرفته تمامی دفترهای ائتلاف معارضان سوریه در خاک ترکیه را تعطیل و حمایت‌های مالی خود را از اعضای این ائتلاف طبق یک جدول‌ زمانبدی‌شده تا پایان سال جاری میلادی متوقف کند.

اما اهداف اصلی ترکیه و شخص اردوغان از همگرایی سریع با سوریه چیست؟ در وهله نخست می‌توان این مسئله را به چالش‌های داخلی و شخصی اردوغان در آستانه انتخابات 2023 ربط داد. گزارش‌های مطبوعاتی ترکیه نشان می دهد که معارضان دولت اردوغان در صورت اتحاد می‌توانند تهدیدی جدی برای وی و حزبش در انتخابات آینده باشند. همچنین برخی سیگنال‌ها حاکی از آن است که آمریکایی‌ها قصد حمایت از معارضان ترک برای سرنگونی اردوغان را دارند.

اردوغان چرا می‌خواهد به سوریه نزدیک شود؟

بر همین اساس اردوغان به دنبال طرح مسائلی است که در وهله نخست در سطح داخلی به نفع او باشد؛ از جمله پرونده بازگشت آوارگان سوری به کشورشان به ویژه بعد از بحران اقتصادی بی سابقه در ترکیه و درگیری‌هایی که میان شهروندان این کشور با پناهجویان سوری به وجود آمده است. صلح با سوریه و آرام کردن مرزها نیز در راستای همین اهداف اردوغان قرار می‌گیرد.

هدف بعدی مربوط به تلاش ترکیه برای نزدیک شدن به ایران و روسیه به ویژه در پرونده سوریه است. اردوغان متوجه شده که درگیر شدن در بحران سوریه و حمایت از آمریکا و تروریسم نتایج مطلوبی برای ترکیه نداشت و حتی آنکارا نتوانست با این سیاست، ناتو را ملزم به حمایت از ترکیه کند. بنابراین ادامه این روش و تشدید تنش‌ها با دولت دمشق نتیجه معکوس خواهد داشت و از طرف دیگر ممکن است به مناسبات آنکارا  با تهران و مسکو در مسائل اقتصادی و راهبردی آسیب بزند.

منافع اقتصادی و دستیابی به خطوط انرژی از جمله دیگر اهداف آنکارا برای نزدیک شدن به دمشق است. باز شدن مرزها با سوریه به ترک‌ها این امکان را می‌دهد که سود استراتژیک بلندمدتی از طریق خطوط انرژی به دست بیاورند و از موقعیت جغرافیایی خود در مرز با سوریه برای تبدیل کردن ترکیه به محور انرژی بین‌المللی بهره ببرند.

ترک ها باز شدن مرز بین سوریه و ترکیه را زمینه‌ای برای امکان بهره برداری مجدد از خط لوله گاز عربی می‌دانند که با هدف انتقال گاز مصر به اروپا از طریق اردن و سوریه و ترکیه ایجاد شده است.  از طرف دیگر آمریکا طرحی را برای انتقال گاز مصر به لبنان اعلام کرده بود که البته هنوز به مرحله اجرا نرسیده؛ اما ترکیه امیدوار است که بتواند از این طرح بهره‌برداری کند. به ویژه اینکه گاز مصر برای انتقال به لبنان نیاز به عبور از خط لوله گاز عربی در سوریه دارد و ترک‌ها منتظر فعال‌سازی این خط هستند.

بنابراین، مجموعه ای از اهداف کوتاه مدت و بلندمدت است که نزدیک شدن اردوغان با سوری‌ها را ضروری می‌کند، اما این نزدیکی همچنان در مقابل موانع متعددی از جمله مسئله ادلب، استقرار نظامی ترکیه در خاک سوریه و ... باقی می‌ماند. همچنین مسئولان و مردم سوریه هنوز موضع‌گیری تندی علیه ترک‌ها به دلیل تجاوزاتی که در این کشور مرتکب شده‌اند دارند. اما  انتظار می‌رود در صورتی که آنکارا شروط مورد نظر دولت دمشق را اجرا کند، تحت نظارت و حمایت کشورهایی چون ایران و روسیه،  گام‌هایی نیز از جانب سوری‌ها برای برقراری روابط با ترکیه در برخی زمینه‌های راهبردی برداشته شود.