به گزارش سلام نو، یکی از دریاچه های نمکی و زیبای ایران، دریاچه نمک خور و بیابانک است که بزرگ ترین دریاچه نمکی کشور نیز محسوب می شود. این جاذبه طبیعی و شگفت انگیز که به‌عنوان دریاچه کویر مصر نیز مشهور است، از منابع مهم ماده معدنی پتاس در جهان به شمار می رود. در زمان های گذشته، جاده عروسان به حلوان از این دریاچه می گذشت و به همین علت در سفرنامه ها و خاطره های سیاحان نیز به این دریاچه اشاره شده است.
دریاچه نمک خور در شهرستان خور و بیابانک بزرگترین دریاچه نمک فصلی ایران، از مرکز تا جنوب کویر مرکزی گسترش یافته است. دریاچه خور دو هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و ارتفاع ۷۰۷ متری آن از سطح آبهای آزاد نیز باعث شده تا از کم ارتفاع ترین نقاط در فلات ایران به شمار رود. از ویژگی های این دریاچه، عمق کم نمک آن نسبت به سایر دریاچه های نمکی است؛ به گونه ای که عمق آن به پنج تا ۱۰ سانتی متر می رسد. این امر به دلیل حرکت دائمی سفره های آبهای شور زیرزمینی و لجن های سیاه لایه های زیرین است که مانع شکل گیری و تراکم پلتفرم های نمکی می شود. این کویر بزرگ وسیع ترین پلایاهای دنیا را در خود جای داده است. پلایا به زمین های کم ارتفاعی گفته می شود که پوشیده از نمک، گل و خاک رس هستند و زمانی دریاچه هایی را در خود جای می دادند که در حال حاضر اثری از آنها بر جای نمانده. لازم به ذکر است این زمین های بیابانی از نقاط اطراف خود در ارتفاع پایین تری قرار گرفته اند.
دریاچه نمک خور، از دو چاله شمالی و جنوبی تشکیل شده که چاله جنوبی سه برابر بزرگتر از شمالی بوده و ارتفاع چاله شمالی از سطح دریا، ۱۵ متر بیشتر از چاله جنوبی است. شاید جالب باشد که بدانید در این چاله ها، نمک های سیاه تیز و برنده ای وجود دارد. علت به وجود آمدن این نمک ها، جذب اشعه مادون قرمز خورشید است؛ به این ترتیب که نمک سفید، اشعه مادون قرمز خورشید را از خود عبور داده و بهترین سطح برای جذب این اشعه، لجن های سیاه رنگ لایه های زیرین هستند. این لجن ها در اثر جذب اشعه گرم شده و حالت انبساط پیدا می کنند؛ در ادامه با فشاری که بر لایه های سطحی می آورند، باعث شکسته شدن آنها و خروج به سطح کویر می شوند. این لجن های سیاه پس از خشک شدن، در اثر فرسایش باد و باران به شکل های تیز و برنده ای درمی آیند که امکان حرکت خودرو و حیوانات روی آنها وجود ندارد.
شرایط اقلیمی
این دریاچه، آب و هوای گرم و خشکی دارد و میزان بارندگی آن حدود ۲۰ میلی متر در سال است. دمای هوا در گرم ترین زمان به ۵۵ درجه و در سرد ترین زمان (شب) به ۲۵ درجه می رسد. میزان رطوبت موجود در هوا در فصول گرم در حد بسیار ناچیزی کاهش می یابد. در زمان بارندگی با ورود سیلاب های زمین های اطراف، سطح دریاچه را آب فرا می گیرد. آبهایی که وارد دریاچه می شوند، به دلیل شوری کویرهای اطراف، مملو از نمک هستند که در اثر دمای بالای هوا به سرعت تبخیر شده و نمک خود را در دریاچه باقی می گذارند.
اشکال نمکی یا پلی گون‌ها
پلی گون ها، اشکال هندسی منظم و نامنظمی هستند که شبیه به کندوی عسل نیز هستند. علت به وجود آمدن این اشکال، اختلاف زیاد درجه حرارت در روز و شب در این منطقه است که شکسته شدن لایه نمک سطحی را به همراه دارد و لایه های مرطوب زیرین، رطوبت خود را از شکست های ایجاد شده از دست می دهند که این عامل باعث به وجود آمدن چند ضلعی ها یا پلتفورم های نمکی می شود. حرکت لجن های سیاه لایه های زیرین نیز در این اتفاق مؤثر هستند. پلی گون ها در در فصل تابستان به دلیل تبخیر بالا، به‌رنگ سفید و در زمستان به دلیل ترکیب با خاک رس، به رنگ سیاه به نظر می رسند. زمانی که مقدار نمک کاهش یابد، پلی گون ها بسیار سفت و سخت شده و با افزایش مقدار نمک، این پلی گون ها هم نرم و شکننده می شوند. ارتفاع این اشکال هندسی، ۳۰ سانتی متر و مساحت هر کدام تقریبا ۱٫۵ متر مربع است. هنگام دیدن این پدیده طبیعی، آسیبی به آنها وارد نکنید.
اهمیت اقتصادی
دریاچه نمک خور، یکی از بزرگ ترین منابع استخراج پتاس در جهان است. پتاس یا پتاسیم هیدروکسید، از قوی ترین بازها و ترکیب های معدنی به شمار می رود و به همین دلیل از اهمیت صنعتی بالایی برخوردار است. این ماده معدنی در ساخت صابون مایع و خنثی سازی اسید ها استفاده می شود. با حفر کانال هایی در این مکان، شورابه ها را به حوضچه های تبخیر منتقل می کنند تا در کارخانه پتاس که در ۴۰ کیلومتری خور قرار دارد، ترکیب های مهم آن استخراج شوند. علاوه بر پتاس نیز ۱۶ نوع ماده دیگر از این نمک ها به دست می آید؛ از جمله نمک صنعتی، نمک طعام، نمک طبی، نمک شستشو و منیزیم است.
دیگر جاذبه‌های منطقه
- کویر طبقه یا نمک سیاه: کویر طبقه در مرز دریاچه نمک خور، یکی از جاذبه های دیدنی این منطقه محسوب می شود. علت نامگذاری این کویر به طبقه، به دلیل داشتن نمک های سیاه و شکل قرارگیری آنها است؛ به گونه ای که نمک های انفجاری سیاه رنگ به صورت جزیره جزیره در بین پلتفرم های نمکی سفید رنگ قرار دارند. وجود این اشکال تیز و برنده، عبور از این عرصه نمکزار را بسیار دشوار کرده است.
- آبشار نمکی پتاس: توصیه می کنیم در سفرتان به این منطقه حتما از آبشار نمکی فوق العاده زیبا و رنگارنگ پتاس دیدن کنید. این آبشار در نزدیکی معدن پتاس قرار دارد. آبشار مذکور در دهکده نمکی توریستی پتاس خور و بیابانک واقع شده و برای گردشگری معدنی، ژئوتوریسم و توریسم سلامت مناسب است. این مجموعه شامل دهکده نمکی، بوستان ﭘﺘﺎس، مزرعه تشتاب، مزرعه بهشتی و مزرعه کمال آباد می باشد.
بهترین زمان سفر
میزان بارش در منطقه بیابانک بسیار کم است، برای همین در بیشتر فصل های سال دارای آب و هوای گرم و خشک می باشد. با این وجود این دریاچه با شکوه از اوایل مهر تا اواخر اردیبهشت ماه از آب و هوای مطلوبی برخوردار بوده و مناسب ترین زمان برای بازدید از آن به شمار می رود.
موقعیت مکانی
اصفهان، چهل کیلومتری شرق مرکز شهرستان خور و بیابانک، محور ارتباطی طریق الرضا (ع) خورـطبس. بعد از عبور از این مسیر و طی کردن مسافت ۵۰ کیلومتر، به قسمت جنوبی دریاچه می رسید. زمین های اطراف دریاچه خور در قسمت های غربی، شرقی و شمالی به شدت باتلاقی هستند و چسبندگی زیادی دارند. در مناطق جنوبی نیز به صورت زمین های پف کرده درآمده اند؛ بنابراین، برای بازدید از این مکان حتما از راهنماهای محلی و راه بلد کمک بگیرید. به هنگام سفر به دریاچه خور و بیابانک می توانید در اقامتگاه های بوم گردی همچون کاریز مصر، افضل مصر، آتشونی، شنزار، قلعه جندق و دهکده نمکی پتاس سکونت داشته باشید و یا از سوئیت و ویلاهای گردشگری با قیمت های بسیار مناسب این منطقه استفاده کنید.
منبع: تریپ یار
نظر شما