به گزارش سلام نو، گنبد جبلیه، در منتهی الیه شرقی کرمان در نزدیکی دو قبرستان صاحب الزمان و سید حسین کرمان گنبد بزرگ و عجیبی از سنگ و گچ بنا گردیده که دست تطاول روزگار در تخریب آن کوتاه آمده است. این گنبد هشت ضلعی که به گنبد گبری نیز شهرت دارد تماما از سنگ است و عرض پی آن نیز در پایه به ۳ متر می رسد. در هشت طرف آن هشت در بعرض ۲ متر قرار گرفته که اخیرا برای مستحکم ساختن بنا و جلوگیری از تخریب آن درگاه ها را با سنگ مسدود کرده اند و فقط یکی را باز گذاشته اند. قسمت بالای گنبد از آجر ساخته شده است و در داخل گنبد ظاهرا گچ بری‌ها و تزئین کاریهایی وجود داشته که قسمت بالا ریخته و قسمت پائین را تخریب کرده اند. گنبد جبلیه در سال ۱۳۱۶هجری شمسی به ثبت آثار ملی رسید و در سال ۱۳۸۸ پس از مرمت به گنجینه جبلیه (کتیبه‌های تاریخی) تبدیل شد.
از تاریخ بنا و منظور از ساختمان این گنبد مطلبی ذکر نشده سر پرسی سایکس در کتاب هشت سال در ایران می‌نویسد: «از قبرستان که رد می‌شوید یک ساختمان هشت ضلعی سنگی خواهید دید که گنبدی به شکل دو هلال برآن قرار گرفته و قطر داخل آن ۱۸ فوت و هر طرفی نیز ۱۸ فوت و نوک آن اجری و منتهی الیه آن دایره میباشد. این محل را جبلیه می‌نامند و تنها ساختمان سنگی کرمان همین گنبد جبلیه‌است.» ایرانیان معتقدند که این محل آتشکده یا مقبره یکی از زرتشتیان میباشد گرچه سبک آن با سبک آتشکده تطابق ندارد. برخی نیز عقیده دارند که مزار سید محمد تباشیری است. ولی نسبت اخیر را در بعضی نقاط تکذیب می‌کنند. بدیهی است در زمانی که این قبرستان را ویران کرده‌اند سنگ این مقبره را برداشته‌اند و برای نمایی بکار برده‌اند. پژوهشگران اروپایی نظیر هیلن براند این گنبد را متعلق به سلجوقیان می دانند. برخی احتمال داده اند که بنای مذکور مربوط به اواخر دوره ساسانی باشد که اوائل اسلام تعمیر و مرمت شده است و یا اینکه در اوائل اسلام با الهام از معماری ساسانی بنا گردیده است. هر چند در دوره هایی (از جمله دوره سلجوقی به دستور محمد بن الیاس) تعمیر شده است. گفته می شود در ساخت این گنبد به جای آب از شیر شتر استفاده شده‌است که مورخان ومعماران دلیل استحکام این بنا را همین امر میدانند. در اطراف این بنا جنگل کاری شده و درختان سرو و کاج آن جنگلی با نام جنگل قائم را تشکیل داده‌اند که از تفرجگاه های کرمان است.
این بنا در سال ۱۳۸۸ به موزه تبدیل شده است. از کتیبه های موجود در این گنجینه میتوان به کتیبه مسجد آبدر اشکان رابر بافت اشاره کرد. این کتیبه یکی از قدیمی ترین کتیبه های موجود در این گنجینه است که مربوط به بنای یادبود یک مسجد در ارتفاعات شمال شهر رابر آبادی آبدر اشکان (اشکون) واقع در شهرستان بافت است و بر روی قطعه سنگی طبیعی و به خط کوفی اجرا شده و مضمون آن به این شرح است: امر ببنا هذالمسجد یحیی بن عبدالله بن یوسف فی سنته خمسه عشرین و اربع مائه غفرالله له. کوچکترین سنگ قبر کشف شده در استان کرمان نیز در این گنجینه نگهداری می شود. این سنگ با ابعاد ۲۶در ۲۲سانتیمتر و کتیبه آن شامل دو بخش است. یکی نوار حاشیه ای و دیگری نوشتار وسط که در یک کادر قرار گرفته است. در بین وقف نامه های سنگی موجود در گنجینه جبلیه، کتیبه وقف آتشکده روستای قناتغستان نیز جالب توجه است. این وقف نامه بعد از تخریب آتشکده، توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی استان کرمان به این سازمان منتقل شد و هم اکنون در این گنجینه نگهداری می شود. این وقف نامه مربوط به سال ۱۲۸۲هجری قمری است.
منبع: تریپ یار
نظر شما