سلام نو – سرویس بین‌الملل: این روزها سوالات بسیاری درباره برجام مطرح است؛ از جمله اینکه دولت جدید ایران چه فکری برای برجام کرده است؟ آیا انتصاب علی باقری، مخالف مشهور برجام، به عنوان معاون سیاسی وزارت خارجه به معنای تغییر نگاه ایران است؟ آیا تاکید ایران بر موثر بودن مذاکرات به معنای تغییر مسئله‌ای اساسی در مذاکرات وین است؟ آیا ایران می‌تواند چیز بیشتری در برجام به دست بیاورد؟ اگر مذاکرات احیای برجام شکست بخورد چه می‌شود؟
بسیاری معتقدند انتصاب یک مخالف تمام عیار برجام- یعنی علی باقری- به عنوان معاون سیاسی وزیر خارجه و جایگزین کردن او با یکی از طراحان برجام- یعنی عباس عراقچی - به این معنا است که ایران اهمیت سابق را به برجام نمی‌دهد یا دنبال امتیازات بیشتری از احیای برجام است.
با این همه کارشناس سیاست خارجی بارها گفته‌اند که طرف مقابل امتیازی بیشتر از آن چه تیم ظریف به دست آورده است به ایران نخواهد داد. جلال ساداتیان، دیپلمات ایرانی و کارشناس روابط بین‌الملل، با اشاره به این مسئله به سلام نو گفته بود: خواسته حداکثری که برخی آقایان مطرح می‌کنند می‌تواند مذاکرات را به بن بست بکشاند.
حسن لاسجردی، کارشناس روابط بین‌الملل نیز پیش از این در گفت‌وگو با سلام نو بازگشت به نقطه صفر را بعید دانسته و گفته بود: صحبت‌هایی که درباره آغاز دوباره گفت‌وگوها می‌شود مقداری متاثر از ملاحضات برخی گروه‌های سیاسی است که می‌گویند مشق دولت قبلی کنار برود و مشق جدید نوشته شود، در حالی که چنین چیزی در فضای بین‌المللی پذیرفته شده نیست. در نتیجه بازگشت مذاکرات به نقطه صفر و آغاز دوباره آن مسئله‌ای است که بسیار بعید است.
پس با این تفاسیر علی باقری چطور راضی به مذاکره درباره توافقی می‌شود که سال‌ها منتقد درجه اول آن بوده است؟ پاسخ این سوال را عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان و استاد ژئوپلیتیک، در گفت‌وگو با سلام نو این چنین داد: درباره هر دو موضوع برجام و افغانستان وزارت خارجه به تنهایی تصمیم نمی‌گیرد. این به آن معنا است که مسئله برجام باید در سطح نظام حل شود. گام اول حل شدن این مسئله هم این است که مشخص شود برجام را وزارت خارجه، شورای عالی امنیت ملی یا مجموعه‌ای مرکب از هر دو این‌ها دنبال خواهد؟
حرفی که به نظر می‌رسد نشانه‌ها آن نیز در حال ظهور و بروز است. ابراهیم رئیسی به عنوان رییس جمهور ایران تا به حال در هیچ کدام از سخنرانی‌ها و تماس‌های دیپلماتیک خود به تخریب برجام نپرداخته است. او تنها تاکید کرده که دولتش به دنبال نتیجه ملموس از مذاکرات است. حالا این نتیجه ملموس می‌توان با علی باقری، علی شمخانی یا هر کس دیگری حاصل شود.
حرفی که محمد اسلامی به عنوان رییس جدید سازمان انرژی اتمی آن را تکرار کرده است. رئیس سازمان انرژی اتمی در شصت و پنجمین کنفرانس عمومی آژانس بین المللی انرژی اتمی با اشاره به این مسئله گفت: رئیس جمهور محترم جمهوری اسلامی ایران، اعلام کرده اند که دولت خواهان مذاکرات نتیجه محور، با هدف برداشته شدن فشارها و تحریم های ناعادلانه علیه ملت ایران است.
با توجه به این سخنان و همکاری ادامه‌دار دولت رئیسی با آژانس بین‌امللی انرژی اتمی به نظر می‌رسد دولت جدید نیز خواهان به نتیجه رسیدن مذاکرات است؛ اما برای این کار روش خاص خود را دارد و نمی‌خواهد از مدل تیم روحانی پیروی کند.
با این حال نباید تیم علی باقری- و به طور مشخص شخص سعید جلیلی- را دست کم گرفت. تیم که آن چنان توان داد که در تعیین معاون سیاسی وزیر خارجه موثر باشد، می‌تواند در مسیر احیای برجام نیز کار شکنی کند. اگر با وجود کارشکنی‌ها یا اشتباهات برجام فروبپاشد آنگاه چه خواهد شد؟
با نگاهی به دولت بایدن می‌توان گفت که گزینه‌های این دولت از وضعیت «نه جنگ نه صلح »تا وضعیت «جنگ تمام عیار مستقیم یا غیر مستقیم» را شامل می‌شود. دولت بایدن می‌خواهد پرونده خاورمیانه را -حداقل به شکل سابقش- در ذهن خود ببندد. برای چنین کاری حاضر است یک هفته‌ای از افغانستان خارج یا با ایران وارد جنگ شود، با این همه جنگ گزینه اول نیست.
طرف ایرانی هم حتی اگر برجام شکست بخورد دوباره به دنبال مذاکره می‌رود چون عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی اجازه درگیری نظامی را به ایران نمی‌دهند. در صورت تحقق احتمال اندک شکست برجام به نظر می‌رسد دولت رئیسی و کلیت نظام دنبال توافقی جدید با طرف مقابل خواهند رفت، توافقی که برخلاف تمام انتظارها آمریکا می‌تواند در آن نقشی پررنگ‌تر داشته باشد. در این صورت شاید بتوان توافقی با حضور ایران، چین، روسیه، آمریکا و بریتانیا را متصور بود، توافقی بدون اتحادیه اروپا.
نظر شما