سلام نو – سرویس بین‌الملل: «خنجری از پشت»؛ این توصیفی است که مقامات ارشد فرانسه از توافق بریتانیا، آمریکا و استرالیا دارند، توافقی که قرداد ۵۶ میلیارد یورویی فرانسوی‌ها با استرالیا را یک شبه لغو کرد.
آنطور که وال استریت ژورنال گزارش کرده است فرانسه شامگاه جمعه ۱۷ سپتامبر ضمن فراخوانی سفرای خود از واشینگتن و کانبرا، توافق جدید بین آمریکا، بریتانیا و استرالیا را «خنجری از پشت» توصیف کرد.
این رخداد وقتی جالب توجه می‌شود که بدانیم با وجود فراز و نشیب‌های روابط پاریس و واشنگتن، این دو پایتخت از قدیمی‌ترین متحدان یکدیگر بوده‌اند. برای درک قدمت و اهمیت روابط کافی است بدانیم که فرانسه کشوری بود که از جنگ‌های استقلال آمریکا حمایت نظامی کرد و نقش مهمی در حیات کشوری دارد که امروز به نام ایالت متحده شناخته می‌شود. آمریکا هم البته در رخدادهایی مثل جنگ جهانی دوم در کنار فرانسه و انگلیس ایستاد و با آلمان نازی جنگید و از عوامل اصلی سقوط هیتلر شد.
جورج بوش، رییس جمهور اسبق آمریکا، در یک سخنرانی خود در فرانسه با اشاره به همین مسئله و عمق روابط دو طرف گفته بود: فرانسه نخستین دوست امریکا در جهان بوده و هیچ اختلاف نظری نتوانسته است به اتحاد دو کشور خدشه ای وارد آورد.
اما این به آن معنا نیست که روابط فرانسه و آمریکا بدون رقابت بوده است. با وجود نزدیکی روابط دو طرف، این رابطه هیچ گاه شبیه رابطه بریتانیا و ایالات متحده نشد. دو طرف هم البته چنین انتظاری نداشتند. هم فرهنگ و تاریخ فرانسه اجازه چنین عمقی در روابط را می‌داد و نه دو طرف میل به آن عمق داشتند.
با این همه اقدام اخیر پاریس حداقل در چند دهه اخیر بی‌سابقه بود و نشان از بحرانی جدی در روابط دو طرف می‌دهد، بحرانی که در صورت مهار نشدن می‌تواند به شکاف بیشتر بین اروپا و آمریکا بیانجامد.
ماجرا چیست؟
همه چیز از یک توافق سه جانبه بین ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا شروع شد؛ توافق اوکوس. جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا و اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا، بعدازظهر روز چهارشنبه، ۲۴ شهریورماه، در یک نشست مجازی سه‌جانبه از برقراری این پیمان امنیتی خبر دادند. این پیمان به سه طرف توافق اجازه می‌دهد تا اطلاعات و دانش خود در حوزه‌های کلیدی فناوری، ازجمله هوش مصنوعی، فناوری‌های سایبری و کوانتومی، سامانه‌های زیر آب و قابلیت حملات دوربرد را آسان‌تر از پیش با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
هر چند هیچ کدام از کشورهای طرف توافق اشاره‌ای به این مسئله نداشتند، اما همه این توافق را اقدامی علیه نفوذ چین در اقیانوس هند و آرام ارزیابی می‌کنند.
لی‌یو پنگ‌یو، سخنگوی سفارت چین در واشنگتن، در واکنش به این توافق گفت که کشورها نباید «به قصد آسیب وارد کردن به طرف ثالث با همدیگر ائتلاف‌های انحصاری تشکیل دهند» و افزود: «ذهنیت جنگ سردی و تعصب‌های عقیدتی باید کنار گذاشته شوند.» چین این اقدام را گام برداشتن به سوی احیای جنگ سرد می‌داند.
چرا اوکوس فرانسه را به سمت تنش با ایالات متحده آمریکا برد؟
پاسخ ساده است دولت اسکات موریسون، نخست وزیر استرالیا ، قرارداد ۵۶ میلیارد یورویی خرید زیردریایی از فرانسه را رها کرد و به این پیمان جدید با ایالات متحده و بریتانیا وارد شد تا ظرفیت‌های دفاع زیرآبی خود را تقویت کند. پیش از این پیمان قرار بود فرانسوی‌ها این کار را برای استرالیا انجام دهند.
لغو قرارد با استرالیا و پیمان اوکوس دو مسئله جدی برای فرانسه داشت. نخست این که در شرایط فعلی اقتصادی فرانسه یک قرارداد اقتصادی ۵۶ میلیارد یورویی بسیار حائز اهمیت است. این قرارداد می‌توانست به تقویت اقتصاد، به خصوص صنایع فرانسه منجر شود. با پیمان اوکوس ضرر و زیان بسیاری به طرف فرانسوی وارد و امیدهای بسیاری ناامید شد.
مشکل دیگر اما ابعاد استراتژیک و سیاسی ماجرا است. پیمان سه جانبه ایالات متحده با بریتانیا و استرالیا بدون اطلاع طرف اروپایی بسته شد. اتحادیه اروپا هیچ اطلاعی از این پیمان نداشت و عملا سورپرایز شد.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در این خصوص تصریح کرد که پیمان «اوکوس» نشان می‌دهد اتحادیه اروپا باید استراتژی‌های دفاعی و امنیتی خود را بویژه در هند و اقیانوس آرام توسعه دهد.
با این توصیفات آیا تنش پاریس و واشنگتن کوتاه مدت خواهد بود؟ شاید این چنین باشد، اما تغییر در روابط اروپا با آمریکا مسئله‌ای است که در بلند مدت رخ خواهد داد، مگر اینکه آمریکا تغییر استراتژی دهد.
نظر شما