بزرگداشت ابوریحان بیرونی

ابوریحان بیرونی به شدت به مطالعه پدیده ­های قابل مشاهده، در طبیعت و مربوط به انسان تمایل داشت. ابوریحان بیرونی بیشتر جذب زمینه هایی شد که در آن زمان مستعد تحلیل ریاضی بودند.

ابوریحان بیرونی یکی از بزرگترین دانشمندان فارسی بود که صدها کتاب در زمینه­های حساب، نجوم، فلسفه، پزشکی، جغرافیا، کانی شناسی، تاریخ، ادبیات، شعر نوشت. تعداد کل آثار تولید شده توسط این دانشمند بزرگ چشمگیر است. "کندی" تخمین می زند که او حدود ۱۴۶ اثر با مجموع حدود ۱۳۰۰۰ مقاله نوشته است. یک برگ­نامه تقریبا به اندازه یک صفحه چاپ شده از یک کتاب مدرن است.

متأسفانه امروزه تنها چند ده کتاب از او باقی مانده است. زبان مادری بیرونی فارسی دری بود، اما او آثار علمی خود را به زبان عربی نوشت، همچنین به بسیاری از زبان­های دیگر نیز صحبت می­کرد. بیشتر اطلاعات ما در مورد شرایط جغرافیایی، سنتها و فرهنگ­های بومی کشورهای مهم از طریق تحقیقات او انجام می­شود.

بیرونی در نزدیکی خیوه، خوارزم متولد شد که امروزه (در ازبکستان) به نام بیرونی نامیده می­شود. او هم در خیوه و هم در گرگان زندگی می­کرد. بیرونی در هفده سالگی (۹۹۰ میلادی) عرض جغرافیایی خیوه را با مشاهده حداکثر ارتفاع خورشید محاسبه کرد. بیرونی همچنین بخشی از زندگی خود را در ری گذراند. وی احتمالا در حدود ۱۰۴۸ میلادی در غزنه خراسان درگذشت.

"سکاو" شرق­شناس آلمانی که تمام عمر خود را وقف مطالعه و ترجمه آثار بیرونی کرد، می­نویسد: "بیرونی بزرگترین شخصیت فکری و منحصر به فرد تاریخ اسلام است".

ابوریحان بیرونی به هند سفر کرد و ادبیات هند را مطالعه کرد و چندین متن سانسکریت را به عربی ترجمه کرد. او همچنین چندین رساله را به جنبه­های خاصی از نجوم و ریاضیات هند اختصاص داد. کتاب معروف او "هند"، اثری عظیم است که جنبه های مختلف کشور را در بر می­گیرد. بیرونی دین و فلسفه هند، سیستم طبقه بندی و آداب و رسوم ازدواج را شرح می­دهد. او سپس سیستم­های نوشتاری و اعداد هند را مطالعه کرد و قبل از آن به بررسی جغرافیای کشور می­پردازد. این کتاب همچنین نجوم، طالع بینی و تقویم هند را بررسی می­کند.

بیرونی از ستایشگران بزرگ ایران باستان بود و در یکی از بزرگترین کتابهای خود "گاهشماری مردم سابق" ، از سنت بزرگی از ایرانیان یاد می­کند. در روز پنجم اسفند، مردان به زنان ، شوهران به همسرشان، برادران به خواهران خود و پسران به مادران خود هدیه می دادند. این بدان معناست که هزاران سال پیش ایرانیان روز زن داشتند!

یکی از مشارکت های بزرگ بیرونی در جغرافیا که باقی مانده است، نقشه نگاری او است که اثری بر روی نقشه ها است. همچنین توصیف فرافکنی خود از نیمکره روی یک صفحه را نوشته است. بیرونی یک اسطرلاب ساخت و شعاع زمین را با استفاده از روشی بر اساس پدیده غروب آفتاب محاسبه کرد.

وی چگالی و وزن واحد بسیاری از مواد معدنی را با دقت محاسبه کرد.

بیرونی یک معاهده در مورد "قاعده سه" نوشت که در واقع معاهده­ای برای محاسبه نسبت­ها است و او را به این نتیجه رساند که نسبت محیط به قطر آن(عدد p) یک عدد غیر منطقی است.

بی­شک بیشترین کمک او در ریاضیات در مثلثات (حداقل یازده کتاب) است که در آن، جداول بسیار دقیقی تهیه کرده است.

وقتی محاسبات انجام شده توسط این دانشمند بزرگ را با به وسیله ماشین حساب­‌های امروزی حساب می­کنیم،کیفیت محاسبات این دانشمند برجسته قرن ۱۰ را مشاهده می­‌کنیم.

کتاب­های بیرونی مانند یک دائرةالمعارف هستند، پر از اطلاعات مختلف در مورد فرهنگ ها، حکمت و ادیان.

جرج سارتون (۱۸۸۴-۱۹۵۶)، مورخ علم، نیمه اول قرن ۱۱ را "قرن بیرونی" نامید.