عوامل خطر در ابتلا به تومورهای غده هیپوفیز کدامند؟
سابقه خانوادگی به عنوان علت بروز تومورهای هیپوفیز
تومور هیپوفیز به رشد غیرطبیعی سلول‌های غده هیپوفیز اطلاق می‌شود. برخی از تومورهای هیپوفیز موجب ترشح بیش از حد هورمون‌های تنظیم کننده در بدن می‌شوند و برخی دیگر در عملکرد ترشحی این غده اختلال ایجاد می‌کنند. اکثر تومورهای هیپوفیز خوش خیم بوده و محدود به غده هیپوفیز باقی می‌مانند. در موارد نادر ممکن است بدخیمی‌ها در این غده بروز یابند. تومورهای بدخیم عمدتاً به سایر نواحی بدن انتشار پیدا می‌کنند. در این مطلب در مورد علت بروز تومورهای هیپوفیز صحبت خواهیم کرد.
مطالب این مقاله بر اساس مقاله کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران با مدیریت دکتر محمد صمدیان، نگارش شده است.
علت بروز تومورهای هیپوفیز چیست؟
دانشمندان هنوز به طور دقیق علت شکل گیری تومورهای هیپوفیز را نمی‌دانند. با این حال در طی سالهای اخیر پیشرفت قابل توجهی در زمینه فهم بهتر ساز و کارهای دخیل در تشکیل تومورهای سرطانی صورت گرفته است. این مطالعات نشان می‌دهند که تغییرات ژنتیکی در DNA (ماده وراثتی سلول‌های فرد) می‌تواند منجر به رشد بی‌رویه سلول‌های هیپوفیز و ایجاد تومور مغزی شود.
رشد و تقسیم سلول‌ها تحت کنترل ژن‌های خاصی به نام انکوژن‌ها و نیز ژن‌های سرکوب‌گر تومور قرار دارد. هر تغییری که منجر به فعالیت بیش از حد انکوژن‌ها یا خاموش شدن ژن‌های سرکوب‌گر تومور شود به عنوان عاملی زمینه‌ای برای تشکیل تومور به حساب می‌آید.
عوامل وراثتی
گاهی اوقات علت بروز تومورهای هیپوفیز به وجود جهش‌های ژنی در والدین فرد و به ارث رسیدن این ژن‌های معیوب به وی باز می‌گردد. این جهش‌ها خطر ابتلا به تومورهای غده هیپوفیز را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند. انجام تست‌های ژنتیک در اعضای خانواده وجود این جهش‌ها را تأیید می‌کند.
جهش‌های اکتسابی
در اکثر موارد، جهش‌ها در طول زندگی فرد رخ می‌دهند و ارتباط وراثتی در آن‌ها دیده نمی‌شود. در برخی از انواع سرطان‌ها این جهش‌های اکتسابی بر اثر مواجهات محیطی با پرتوها یا ترکیبات شیمیایی مضر رخ می‌دهند. اکثر تومورهای هیپوفیز بدخیم نبوده و ریسک فاکتور محیطی مشخصی در مورد آن‌ها شناخته نشده است. در عوض تغییرات ژنی زمینه ساز تشکیل این تومورها به طور اتفاقی در حین تقسیم سلولی رخ می‌دهد.
عوامل خطر در ابتلا به تومورهای غده هیپوفیز کدامند؟
تومورهای هیپوفیز عوامل خطر یا ریسک فاکتورهای شناخته شده اندکی دارند. اکثر این عوامل نیز به مسائل ژنتیکی بازمی‌گردد. در حال حاضر هیچ گونه ارتباط معناداری میان شرایط محیطی یا عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی برای تومورهای هیپوفیز مطرح نشده است. تنها داده مربوط به اضافه وزن یا چاقی مفرط است که منجر به افزایش خطر ابتلای افراد به تومور هیپوفیز می‌شود. در ادامه به توضیح برخی از عوامل خطر ژنتیکی تومورهای هیپوفیز می‌پردازیم.
سابقه خانوادگی به عنوان علت بروز تومورهای هیپوفیز
اکثر افرادی که مبتلا به تومور هیپوفیز می‌شوند، سابقه‌ای فامیلی از ابتلا به این مشکل را ذکر نمی‌کنند. در موارد نادر ممکن است تومورهای غده هیپوفیز به صورت فامیلی در میان اعضای یک خانواده بروز یابند.
در ادامه توضیح می‌دهیم که چگونه برخی سندرم‌های ژنتیکی در میان اعضای خانواده‌ها می‌تواند منجر به بروز تومور هیپوفیز گردد. گاهی اوقات تومور هیپوفیز به عنوان جزئی از این سندرم‌ها در نظر گرفته می‌شود و در موارد دیگر ممکن است به صورت مجزا رخ دهد.
سندرم‌های ژنتیکی
تومورهای هیپوفیز ممکن است خطر ابتلا به برخی تومورهای دیگر را افزایش دهند. در این موارد سندرم‌های ژنتیکی در ایجاد تومور مغزی دخیل شناخته می‌شوند. این سندرم‌ها عبارتند از:
· سندرم نئوپلازی‌های متعدد اندوکرین (MEN) تیپ ۱: در این بیماری ارثی بیماران در معرض خطر بالای ابتلا به تومورهای غدد هیپوفیز، پاراتیروئید و پانکراس هستند. این سندرم در اثر جهش ژنتیکی در ژن MEN۱ رخ می‌دهد و به نیمی از فرزندان والدین مبتلا انتقال می‌یابد. در صورتی که در عضوی از خانواده خود فردی را با ابتلا به MEN۱ دارید، باید جهت تست ژنتیک به پزشک مراجعه کنید.
· سندرم نئوپلازی‌های متعدد اندوکرین، تیپ ۴: این سندرم نادر علت بروز تومورهای هیپوفیز و برخی تومورهای دیگر به شمار می‌رود.
· سندرم مک کین آلبرایت (McCune Albright): سندرم مک کین آلبرایت بر اثر جهش‌های اکتسابی در ژن‌ها رخ می‌دهد. افرادی که به این سندرم مبتلا هستند، لکه‌هایی به رنگ شیرقهوه بر روی پوست خود دارند و ممکن است با مشکلات استخوانی دست و پنجه نرم کنند. اختلالات هورمونی و تومور غده هیپوفیز نیز در این افراد گزارش شده است.
· سندرم کارنی (Carney): این سندرم نادر موجب مشکلات قلبی، پوستی و اختلالات غدد فوق کلیه می‌شود. بیماران مبتلا به سندرم کارنی در معرض ابتلا به انواع مختلف تومورها از جمله تومورهای غده هیپوفیز هستند.
· لازم به ذکر است بیماری های دیگر هیپوفیز به جز تومور ها نیز برای هیپوفیز وجود دارند
تشخیص و درمان تومور هیپوفیز
برای تشخیص، آزمایش های مغزی نخاعی و خون، سی تی اسکن یا ام آر آی مغز، رادیوگرافی جمجمه، آنژیوگرافی و بررسی های بینایی انجام می‌شود. با تصویربرداری و بررسی های هورمونی می‌توان تومور و نوع آن را تشخیص داد.
در صورتی که نتوان تومور هیپوفیز را با استفاده از دارو کنترل کرد. برای درمان می‌توان از جراحی در جهت برداشت تومور، اشعه درمانی، هورمون درمانی استفاده کرد. در صورت داشتن تومور خوش خیم فرد می‌تواند از انجام عمل جراحی منصرف شود.
چند اختلال متاثر از تومورهای هیپوفیز
آکرومگالی : آکرومگالی یک وضعیت اختلال هورمونی غده هیپوفیز است. در این بیماری غده هیپوفیز هورمون رشد را به میزان بسیار زیادی طی دوره بزرگسالی در بدن ترشح می نماید دلایل بروز آکرومگالی به طور معمول یا تومورهای خوش خیم غیر سرطانی (آدنوم) هیپوفیز هستند و یا تومورهایی که در سایر بخش های بدن همچون لوزالمعده (پانکراس) یا ریه ایجاد شده اند. تومورهای آدنوم هیپوفیز منجر به افزایش تولید هورمون رشد درون هیپوفیز شده و علایم و عوارض آکرومگالی را تولید می نمایند. به طور معمول دلیل سر درد و مشکلات بینایی در آکرومگالی این است تومورهای درون هیپوفیز بزرگ شده و به نواحی مجاور آن در مغز فشار وارد آورده اند.
سندرم کوشینگ : سندرم کوشینگ یکی از اختلالات شایع مرتبط با غده هیپوفیز است. در سندم کوشینگ بدن فرد بیمار در طول زمان هورمون کورتیزول (کورتون) زیادی بیش از حد عادی تولید و ترشح می کند. تولید بیش از حد کورتیزول منجر به بروز علایم بیماری کوشینگ می شود که شامل ایجاد برجستگی کوهان مانند بین دو کتف شما در پشت و پارگی های زیر پوستی صورتی یا بنفش رنگ در سطح بدن به ویژه شکم هستند. در عین حال سندرم کوشینگ می تواند منجر به فشار خون بالا، کاهش تراکم استخوانی، و در برخی اوقات دیابت نوع ۲ شود.
نظر شما