والدین چگونه نشانه های اعتیاد فرزندانشان را تشخیص دهند؟ / با اعتیاد فرزندمان چه کنیم؟

 مدیر کل سابق دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی معتقد است والدین می‌توانند با آگاهی کافی به موقع از تشدید اعتیاد فرزندان جلوگیری کنند.

فرید براتی سده مدیر کل سابق دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار سلام نو گفت: امروزه پدر و مادرها با گسترش اطلاعات، فضای مجازی و افزایش آگاهی‌های رسانه‌های کشور با نشانه‌های اعتیاد آشنا هستند و اطلاعات خوبی در این زمینه دارند. حتی خود جوانان هم اطلاعاتشان به نسبت گذشته درمورد اعتیاد و انواع مواد و شرایط اعتیاد کم نیست، بنابراین والدینی که هیچ اطلاعاتی از اعتیاد نداشته باشند انگشت شمار هستند، اما والدینی هستند که فرزندانشان مواد اعتیاد آور را به صورت تفننی و یا دائمی مصرف می‌کنند ولی  هیچ اطلاعاتی در مورد آن ندارند.

وی افزود: اولین کار این است که اطلاعات را از مبادی رسمی و علمی موثق به دست آورند. مثلا می‌توانند به سایت‌های علمی موجود در کشور مانند وزارت بهداشت، ستاد مبارزه با مواد مخدر و همچنین سازمان بهزیستی و ادارات کل بهزیستی استان‌ها مراجعه کنند یا با خط ملی اعتیاد با شماره ۰۹۶۲۸ تماس بگیرند و اطلاعات لازم را دریافت کنند.

فرید براتی اضافه کرد: اصلی‌ترین نشانه می‌تواند تغییر رفتار و تغییر عواطف فرزندان باشد. وقتی افراد مصرف مواد را شروع می‌کنند، رفتارهای قبلی خود را ندارند و الگوهای رفتاری آن ها تغییر می‌کند. مثلاً اگر فرزند شما به موقع خوابیده و بیدار می‌شده است، در حال حاضر این الگوی رفتاری به هم ریخته است و زیادتر از حد ممکن می‌خوابد و صبح‌ها دیرتر بیدار می‌شود. یا اینکه فرزندتان یک سری چیزها را مخفی می‌کند یا وسایلی را همراه خود می‌برد که هیچ توجیحی برای حمل آن‌ها ندارد. مثلا نی خودکار (فضای خالی خودکار)، فندک، کبریت و... یا خیلی زیاد به بیرون از خانه می‌رود.

این استاد روان‌شناسی با اشاره به تاثیراتی که اعتیاد به موارد مخدر بر روی ظاهر افراد می‌گذارد، اضافه کرد: بعضی از علائمی که در چهره فرد مشاهده می‌شود، مثل گودی زیر چشم، افت تحصیلی، پرخاشگری، افسردگی، بی‌پرده صحبت کردن، لاغر شدن و کم اشتها شدن می‌تواند نشانه‌ای از مصرف مواد باشد. ممکن است در گفتار فرزندان نشانه‌هایی از نگرش مثبت نسبت به مصرف مواد باشد، با افرادی رفت و آمد داشته باشد و با او تماس فراوان داشته باشند و یا آدم هایی در محله پیدا شوند که معمولا به آدم‌های مشکوک شناخته می‌شوند. البته همه این علائم و رفتارها نشانه مصرف مواد مخدر نیست، اما عمده‌ترین علائمی هستند که پدر و مادرها می‌توانند به فرزندشان مشکوک شوند که حتما یک مشکلی دارد. تعارضات و تنش‌ها و دعوا و بحث در خانواده نیز می‌تواند دلیل محکمی برای مصرف مواد باشد.

اگر پدر و مادری متوجه شوند که فرزندشان از مواد مخدر استفاده می‌کند چه کاری باید انجام دهند؟

براتی اظهار داشت: پدر و مادر نباید آشفته شوند و باید با آرامش با فرزندشان صحبت کنند و بگویند که  ما می‌دانیم از مواد مخدر استفاده می‌کنی. این کار نباید با عصبانیت، پرخاشگری، از خانه بیرون کردن، داد زدن و... انجام شود. لطفا در این شرایط فرزند خود را با دیگران مقایسه نکنید. می‌توانید با متخصصین بهداشت روانی، روانشناسان و یا مشاوران تماس بگیرید و با فرزندتان به آنها مراجعه کنید. حمایت لازم را از فرزندشان به عمل بیاورند و اجازه ندهند که فرزندشان بیشتر از این به سمت باندهای فروش مواد مخدر و قاچاق مواد مخدر برود.

این کارشناس اعتیاد با معرفی عوامل سوق پیدا کردن جوانان به سمت اعتیاد گفت: عوامل فردی، جسمی، ژنتیک، اجتماعی، روان شناختی، زیستی، معنوی، بیکاری و نداشتن شغل مناسب، ناامید بودن به آینده، نگرش مثبت خانواده و اقوام نسبت به مواد و نداشتن عزت نفس  می‌توانند نقش موثری را در سوق دادن افراد به سمت مصرف مواد داشته باشند.

ازدواج و اعتیاد

براتی گفت: ازدواج می‌تواند به فرد کمک کند که امیدی به آینده داشته باشد و کمتر به سمت مصرف مواد برود، اما نباید فراموش کرد که بسیاری از افراد در این زمینه استرس زیادی برای زندگی کردن دارند و توانایی مقابله با این فشارها را ندارند، بنابراین به سمت مصرف مواد می روند.

وی ادامه داد: ازدواج برای کسانی که مستعد بیماری و اختلالات روانی از جمله مصرف مواد یا افسردگی هستند، توصیه نمی‌شود و این نگاه در بعضی از خانواده‌ها وجود دارد که می‌گویند که اگر فرد زن بگیرد یا شوهر کند می‌تواند مصرف مواد را کنار بگذارد یا دچار بیماری نشود، در نتیجه باید مراقب باشیم که دچار این فرضیه ناصحیح نشویم.

ترک اعتیاد

فرید براتی تاکید کرد: خانواده نقش بسیار مهمی در ترک اعتیاد دارد، به لحاظ اینکه خودشان دچار ناامیدی نشوند و فکر نکنند که همه چیز تمام شد و فرزندشان از دست رفت، هر چند که درمان اعتیاد سخت است، پیگیری و حوصله زیاد می‌خواهد و والدین باید در کنار فرزندشان قرار بگیرند، از او حمایت کنند و او را به سمت ترک مواد تشویق کنند و حامی او باشند.

وی ادامه داد: افراد معتادی که در خانواده وجود دارند، فریاد می زنند و اذیت می‌کنند، بعضی از خانواده‌ها برای اینکه این وضعیت پیش نیاید با اعتیاد فرزندشان کنار می‌آیند و آن را می‌پذیرند. به محض اینکه صدای فرد بالا می‌رود، اگر پولی می‌خواهد به او می‌دهند و یا امکاناتی را برای فرد معتاد فراهم می‌کنند که مواد را مصرف کند ولی صدای او بیرون نرود، به این هم وابستگی می‌گویند. هم وابستگی یعنی اینکه پدر، مادر و همسر امکاناتی را فراهم می‌کنند که فرد مصرف مواد را داشته باشد. این هم وابستگی می‌تواند در تداوم اعتیاد فرد تاثیرگذار باشد. بنابراین خانواده ها باید مراقب باشند که نباید به خواسته‌های متعدد فرد معتاد تن دهند. مثلا زنی که شوهر او تریاک مصرف می‌کند، برای اینکه سرو صدا نکند یا بنشیند و با بچه‌ها خوب باشد، منقل و بقیه وسایل مواد را برای شوهرش می‌آورد که یک وابستگی متقابل است. یعنی فقط آن شوهر وابسته به مواد نیست، خانم هم وابسته به این وضعیت و رفتار این همسرش است. یا خیلی از مادرها از اعتیاد فرزندشان باخبر هستند، ولی از همسرشان مخفی می‌کنند.

براتی پیشگیری از ابتلا به اعتیاد را بسیار مهم تر از درمان آن ارزیابی کرد و ادامه داد: پیشگیری که می‌گوییم یعنی برنامه ریزی، سیاست گذاری و اجرای اقدامات و فعالیت‌هایی به منظور اینکه ما از میزان بروز اعتیاد کم کنیم. بروز یعنی اینکه افراد جدیدی که مصرف مواد دارند و معتاد می‌شوند، این‌ها موارد بروز می‌شوند، یعنی تعداد موارد جدیدی که معتاد می‌شوند.

وی در پایان اضافه کرد: پیشگیری در کشور ما متاسفانه علیرغم اینکه همیشه حرف آن بوده است و همه هم می‌گویند، آنگونه که باید مورد حمایت نبوده است، یعنی نه ستاد مبارزه با مواد مخدر و نه دستگاه‌های سیاست‌گذار به این موضوع  توجه کرده‌اند. هر برنامه پیشگیری، واقعا برنامه پیشگیری نیست، یعنی هر کسی که عنوان کرد که من پیشگیری انجام می‌دهم، واقعا این کار را نمی‌کند. اساسا پیشگیری در کشور ما هم در وزرات بهداشت و هم در پیشگیری از بیماری‌های جسمی و روانی و هم در ستاد مبارزه با مواد مخدر مغفول است و کمتر به آن پرداخته شده است. یک بخشی از این مسئله به ناتوانی ستاد و مجموعه‌ای که به عنوان اداره کل پیشگیری از اعتیاد در ستاد مبارزه کار می‌کند، بر می‌گردد که لازم است در دولت جدید به موضوع خود ستاد و تقویت نهادهای پیشگیری از اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی یک مقداری جدی تر توجه شود تا از این آشفته بازار رها شویم.