سلام نو – سرویس سیاسی: اندک اندک پالسهای مثبتی از وین به گوش میرسد، هرچند ایران و آمریکا هر دو از مسیر سنگلاخی و توقعات بالای یکدیگر سخن میگویند، اما به نظر میرسد دو طرف در مسیری درست برای احیای برجام قرار گرفتهاند و دیر یا زود مهمترین دست آورد دیپلماتیک دولت روحانی دوباره زنده میشود.
به نظر میرسد پلهایی که در دوران دونالد ترامپ، رییس جمهور سابق آمریکا، تخریب شده بود یک به یک در حال بازسازی است و قطار دیپلماسی در حال بازگشت به ریل خود است. هرچند ایران و آمریکا هنوز برای مذاکره، روبهروی هم ننشستهاند، اما با فاصلهای اندک در دو هتل نزدیک به هم حضور دارند و نظرات یکدیگر را دریافت میکنند.
دولت آمریکا در روزهای نخست روی کار آمدن بایدن مواضع شدیدی علیه بازگشت به برجام داشت و تاکید میکرد که خبری از لغو تحریم نیست و برای لغو هر تحریمی ایران باید به برجام باز گردد و بعد از راستیآزمایی تحریمها لغو شود، در حالی که در طرف مقابل ایران نیز تاکید داشت این ایران نیست که از برجام خارج شده و آمریکا باید ضمن بازگشت به برجام در ابتدا دست به لغو تحریمها بزند.
با گذشت زمان و در مسیر قرار گرفتن پروندههای اولویتدار سیاست خارجی و داخلی آمریکا، حالا به نظر میرسد که تمرکز این کشور روی برجام است و مواضع آن نیز انعطاف بیشتری یافته است. این انعطاف تا جایی پیش رفته که برخی مقامات ارشد سیاست خارجی آمریکا از جمله رابرت مالی تاکید کردهاند که آمریکا حاضر به لغو تحریمهای مرتبط با برجام است.
حالا به نظر میرسد تنها مانع پیش رو، چگونگی لغو تحریمها از سوی آمریکا و چگونگی بازگشت ایران به تعهدات برجامی از سوی دیگر است. ایران بر روی لغو یکباره تحریمها و آمریکا روی لغو گام به گام تاکید دارد، در همین حال هر دو طرف به راستیآزمایی جدی و محکم طرف مقابل اصرار دارند. این درخواستها تدوین فرایند فنی را دشوار و توافق بر سر آن را دشوارتر میکند، به خصوص با توجه به این که بعضی از تحریمهای دوران ترامپ تحریمهایی مؤثر، استراتژیک و نمادین هستند و لغو آنها اصلاً خوشایند آمریکا نیست.
چه کسی عقب مینشیند؟
در گزارشهای اولیه رسانههایی مثل لوموند از مذاکرات مشخص شد که طرف آمریکایی مایل به توقف غنیسازی ۲۰ درصد در برابر آزادسازی ۱ میلیارد دلار از پول ایران در کره است، اما طرف ایرانی با صراحت این خواسته را رد کرده است. به نظر میرسد تا اینجا پافشاری تیم ایران جواب داده است و آمریکا چند گامی عقب نشسته است.
همچنین ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت که مذاکرات فنی احیای توافق هستهای در وین «سازنده» است و ادعا کرد: آمادهایم تا اقدامات لازم را برای بازگشت به برجام اتخاذ و تحریمهای متناقض با آن را لغو کنیم.. جنیفر ساکی سخنگوی کاخ سفید نیز روند گفتوگوها در وین را سازنده، اما دشوار و طولانی توصیف کرد.
یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا گفته موضع ایران مبنی بر لغو همه تحریمها وضع شده از سال ۲۰۱۷ به عنوان پیششرطی برای بازگشت کامل به برجام ممکن است این گفتگوها را با تنگنا روبرو کند. با این همه وی تاکید کرده که گفتگوها اگر چه به علت عدم حضور مستقیم آمریکا در جلسات به کندی پیش میرود اما "سازنده و جدی" است.
گفتههای عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه و سرپرست تیم مذاکرهکننده ایران نیز نشان میدهد که تیم ایرانی نیز به نسبت از روند مذاکرات راضی است، آن چنان که عراقچی میگوید به عنوان دیپلمات به روند مذاکرات خوشبین است.
بعد از رفع تحریمهای آمریکا با خود تحریمیها و افایتیاف چه کنیم؟
سؤالی که اینجا پیش میآید این است که آیا همه چیز با رفع تحریم آمریکا تمام میشود؟ آنطور که اقتصاددانان، تجار و سیاستمداران بارها تاکید کردهاند رفع تحریمها وقتی اثر واقعی خود را میگذارد که پیوستن ایران به افایتیاف نیز به طور کامل محقق شود و ایران از لیست سیاه این پیمان خارج شود، اتفاقی که حداقل در شرایط فعلی کمی دور از دسترس به نظر میرسد.
نه مجمع تشخیص مصلحت نظام نشانی از تغییر نظر خود ارائه داده است و نه حسن روحانی برای این تغییر نظر کار ویژهای کرده است. به باور بسیاری ادامه روند فعلی باعث میشود تا مسئله افایتیاف تا بعد از انتخابات کش پیدا کند و رفع تحریمهای آمریکا را تقریباً بیاثر کند، اقدامی که بیتردید یک خود تحریمی بزرگ است.
البته در حوزه معطل شدن لوایح مرتبط با افایتیاف انتقاداتی نیز متوجه شخص حسن روحانی است. او به عنوان رییس جمهور میتوانست فضای مجمع را به طور کامل دستخوش تغییر کند و کاری را به سرانجام برساند که قویترین استدلالها نیز موفق به انجام آن نمیشدند. با این همه و با وجود نقد به این رویکرد روحانی، مسئولیت کامل افایتیاف بر عهده مجمع تشخیص است.
پیوستن ایران به افایتیاف تضمین کننده بازگشت ایران به اقتصاد جهانی و کاهش هزینههای بار شده بر اقتصاد ایران است و میتواند باعث شود با پایان تحریمهای پنجرهای بزرگ به روی اقتصاد ایران گشوده شود. اگر پرونده افایتیاف بخواهد همچنان روی میز مجمع بماند، میتوان با اطمینان گفت که رفع تحریمها اثری که باید را روی اقتصاد ایران نخواهد داشت.
حل شدن این مشکل به عزم جدی دولت و واقعنگری مجمع نیاز دارد. دولت باید با مخالفان خود گفتوگو کنند و به آنها بگوید که حتی آنان نیز هزینه سیاسی و اقتصادی این خود تحریمیها را میدهند.
نظر شما