مستند آقا مرتضی؛ آوینیِ بدون سانسور یا تحریف آوینی؟

سلام نو – سرویس سیاسی: از یکشنبه ۱۵ فروردین مستند «آقا مرتضی» با محوریت زندگی شهید سید مرتضی آوینی از شبکه سوم تلویزیون و سایت‌هایی مثل فیلیمو و فیلمگردی در حال پخش است، مستندی به کارگردانی سید ‌عباس سیدابراهیمی و تهیه‌کنندگی مهدی مطهر که در سازمان رسانه‌ای اوج تهیه شده است و مدعی است روایتی بدون سانسور از زندگی شهید آوینی ارائه می‌دهد.

با این همه با پخش اولین قسمت، اعتراضات به این مستند بالا گرفت و اعضای خانواده آوینی، به خصوص همسر شهید، واکنش‌های تندی به این مستند نشان دادند.

مریم امینی، همسر شهید آوینی، در یادداشتی که درباره مستند آقا مرتضی منتشر کرد روایت این مستند را "جعلی" خواند و نوشت: "تجربه‌ تماشای بخشی از مستند «آقا مرتضی» به یکی از هولناک‌ترین تجربیات زندگی‌ام تبدیل شد. "

او با انتقاد از رعایت نشدن حریم خصوصی خانواده آوینی می‌نویسد: حتی حریم شخصی‌ترین لحظات زندگی‌ام در بهشت زهرا را نگه نمی‌دارند و در تلویزیون نمایشش می‌دهند.

همسر شهید آوینی به تماسش با مدیر شبکه سه اشاره می‌‎کند و می‌نویسد: با آقای فروغی، مدیر شبکه سه، تماس می‌گیرم، پشت تلفن همان حرف‌ها را تکرار می‌کنم. پاسخ این است که قرائت‌های مختلفی در مورد شهید آوینی وجود دارد! کم‌کم من دارم تبدیل می‌شوم به سانسورچی و ایشان به مدافع آزادی عقیده!

او در انتها از انحصار و تمامیت خواهی سازمان اوج‌ گلایه می‌کند و می‌نویسد: در کشوری زندگی می‌کنیم که مرجع تأیید آن‌چه درباره‌ زندگی خصوصی سید مرتضی آوینی نمایش می‌دهند، من نیستم که همسرش بوده‌ام و صاحب قانونی آنچه از او بازمانده. بلکه برنامه‌ساز سازمان اوج است که اجازه دارد قرائت جعلی خودش را برای میلیون‌ها مخاطب به نمایش بگذارد و آنها را به این باور برساند که آوینی همین بوده که ما مقابل چشم‌تان قرار داده‌ایم.

سیدابراهیمی کارگردان مستند «آقا مرتضی» درباره اعتراض خانواده شهید گفته است: مشکل این است که خانواده شهید آوینی تصور می‌کنند غیر از خانواده کسی حق ندارد به این شهید بپردازد. هدف ما این بود مستندی جامع از شهید آوینی بسازیم و با توجه اینکه بیش از ۲۰ سال از شهادت ایشان گذشته، تصمیم گرفتیم از برخی آثاری که درباره شهید ساخته شده بود، کمک بگیریم.

مستند آقا مرتضی؛ آوینی بدون سانسور یا تحریف آوینی؟

تنها نگاهی به مواضع مستند کارگردان آقا مرتضی نشان از پشت گرم و قدرت او می‌دهد، قدرتی که به او اجازه می‌دهد هر کاری که دلش می‌خواهد انجام بدهد و در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه‌ای برای جلب رضایت خانواده شهید آوینی در نظر داند یا نه، گفت: "اگر موضع آنها این باشد که هیچ کسی حق ندارد درباره شهید آوینی اثری کار کند، مگر اینکه ما اجازه دهیم، به نتیجه نخواهیم رسید."

حسین معززی‌نیا، داماد خانواده آوینی، در یک پست اینستاگرامی و یک یادداشت که در خبر آنلاین نوشت به مستند آقا مرتضی واکنش نشان داد. او در پست اینستاگرامی خود نامه‌ای به علی عسگری نوشت و اقدام سازندگان این مستند در استفاده بدون اجازه از راش‌های مستند خودش و مصاحبه‌های کیومرث پوراحمد را دزدی خواند و تاکید کرد که با تمام توان پیگیر قضایی این مسئله خواهد شد.

سید ابراهیمی در واکنش به انتقاد معززی‌نیا مدعی شد که راش‌های استفاده شده برای شخصِ معززی‌نیا نیست و متعلق به «روایت فتح» است. او تاکید کرد که برای استفاده از این راش‌ها و راش‌های مستند انحصار ورثه – اثر دیگری که راش‌هایش مورد استفاده قرار گرفته – از تهیه کننده اجازه گرفته‌اند. با این همه آن چنان که کوثر آوینی، فرزند شهید آوینی، گفته است مدیر بنیاد روایت فتح این راش‌ها را در اختیار سازندگان مستند آقا مرتضی قرار نداده است.

 معززی‌نیا در بخشی دیگر از اعتراض خود که در قالب یادداشتی در خبرآنلاین منتشر شد با نقل روایتی از گفت‌وگوهایی که چند سال قبل با کارگردان این مستند داشت اشاره کرد و به خلف وعده او در عدم انتشار مستقیم این گفت‌وگوها و استفاده از آن‌ها برای یک کتاب اشاره کرد.

وی در واکنش به ادعای مستند آقا مرتضی درباره بدون سانسور بودن روایتش از زندگی شهید آوینی گفت: در همه‌ سال‌هایی که از شهادت آوینی گذشته فقط با یک قلم سانسور پایدار و جان‌سخت درباره‌اش سر و کار داشته‌ایم که عبارت است از پنهان کردن این واقعیت که همان کسانی که در یک سال آخر حیاتش او را طرد کردند و به خروج از دایره‌ «حزب‌اللهی‌ها» متهمش کردند، ۲۸ سال است زیر نامش سینه می‌زنند و با وقاحتی کم‌نظیر به روی خودشان نمی‌آورند روزگاری چه نوشته‌اند، چه گفته‌اند و چه کرده‌اند.

اما جدا از ادعاها و اعتراضات اعضای خانواده شهید آوینی ما در مستند آقا مرتضی با چه چیزی طرف هستیم و این مستند واقعاً بدون سانسور بوده و حرف جدیدی به مخاطب زده است؟

برای پاسخ به این پرسش باید به زندگی مرتضی آوینی بازگشت و این سوال را پرسید که چه چیزی از زندگی او سانسور شده که آقا مرتضی می‌خواهد آن را نمایش دهد؟ و بعد باید پرسید چه کسی سانسور کرده؟ خانواده یا دیگر راویان آوینی؟

برخلاف ادعای سازندگان، مرتضی آوینی از آن شهدایی است که داستان زندگی‌اش به هزار و یک دلیل کمترین سانسور را داشته است. این که در دوران دانشگاه کامران صدایش می‌کردند و داستانی رمانتیک و عاشقانه با غزاله‌‎ای داشته که بعدها شده غزاله علیزاده‌ مشهور چیز پنهانی نیست. این که ماجرا جو بوده، سیگار کشیده، مو بلند کرده و آهنگ‌های مد روز گوش داده هم چیز پنهانی نیست.

بارها و بارها ماجرای کامران و غزاله روایت شده و حداقل مسعود بهنود چندین بار این داستان را روایت کرده است. ماجرای تغییر آوینی هم چیز پنهانی نیست و اتفاقا اعضای خانواده‌اش همیشه تاکید داشته‌اند چیزی که آوینی را آوینی کرده همین تغییر و مسیری است که رفته است.

نکته دیگر این است که شما برای سانسور شخصیتی مثل مرتضی آوینی با این سطح شهرت به قدرت نیاز دارید، مگر خانواده آوینی چه قدرتی دارد که بتواند شهید آوینی را سانسور کند؟ خانواده آوینی حتی حریف کارگردان تازه از راه رسیده مستندی که به آن اعتراض دارند هم نمی‌شوند چه برسد به اینکه بتوانند او را سانسور کنند.

مستند آقا مرتضی نه تنها روایت بدون سانسوری از زندگی آوینی نیست بلکه روایتی تحریف شده، بی‌سر و شکل و کم کیفیت از زندگی مردی است که از نظر داستانی، زندگی‌اش یک سوژه جذاب است. گفت‌وگوهای این مستند از مستندهای دیگر درآمده و بازسازی‌های آن نیز تقلید ضعیف از بازسازی‌های محمدحسین مهدویان در آخرین روزهای زمستان است.

تا اینجای مستند شما نه روایتی جدید از آوینی می‌بینید، نه نکته جدیدی دستگیرتان می‌شود، نه پرده‌ای از سانسور کنار زده می‌شود. صرفا روایت‌های اصیل درباره آوینی حذف و تحریف می‌شوند و نسخه‌ فیلم فارسی شده از سید شهیدان اهل قلم انقلاب به مخاطب تحویل داده می‌شود که دوست دختر داشته و قرتی و جذاب بوده است، کاراکتری که شاید بتوان گفت برای جذب دهه هشتادی‌ها طراحی شده است.

کارگردان آقا مرتضی در بخشی از گفت‌وگوی خود با اشاره به بعد ملی شهید می‌گوید: مشکل این است که خانواده شهید آوینی تصور می‌کنند به غیر از خانواده، کسی حق ندارد به شهید آوینی بپردازد؛ در صورتی که شهید بُعد ملی دارد. با توجه به همین مسئله باید از تهیه کننده و کارگردان آقا مرتضی پرسید آیا آن‌ها همین برخورد را در برابر دیگر شهدا نیز دارند؟

 آیا به همین شکلی که از آوینی مستند ساختند، گروه‌های دیگر با اندیشه‌های متفاوت می‌توانند روایت خود از شهدایی مثل چمران را ارائه کنند یا صرفاً باید به کارهایی امثال فیلم چ یا آقا مرتضی عرض ادب کنند؟ جواب این سؤال‌ها تقریباً از پیش روشن است. این چنین پز آزادی بیان و مخالفت با سانسور از سوی این جریان خاص تنها تا وقتی پابرجاست که حامی منافع آن‌ها باشد.