سلام نو – سرویس بین الملل: با توجه به ترکیب تیم سیاست خارجی دولت جو بایدن و مواضع شخصی رئیس جمهور آمریکا به نظر می‌رسد ایالات متحده بازگشت به برجام را منوط به مذاکرات موشکی نکند، اما این به معنای بدون چالش بودن بازگشت آمریکا به برجام نیست. ایالات متحده بدون مذاکرات موشکی و منطقه‌ای نیز چالش‌های جدی و مهمی برای بازگشت به برجام پیش روی خود دارد.
این چالش‌ها هم به ایران و واکنش ایران وابسته هستند و هم مستقل از ایران هستند. این به آن معنا است که حتی در صورت همراهی صددرصدی ایران با آمریکا بعضی از این چالش‌ها همچنان پابرجا خواهد ماند.
اسرائیل؛ مخالف قسم خورده برجام
رژیم صهیونیستی اولین، آخرین، مهم‌ترین و مؤثرترین مخالف برجام است. همان روزهای اول تل‌آویو به واشنگتن پیغام داد که از بین برجام و رابطه مطلوب با اسرائیل یکی را باید انتخاب کرد. در روزهای بعد نیز رسانه‌ها و لابی‌های صهیونیستی با انتخاب‌هایی مثل رابرت مالی برای نمایندگی آمریکا در امور ایران مخالفت کردند.
حالا هم که مقامات نظامی صهیونیست‌ها به صراحت گفته‌اند در صورت احیای برجام نقشه حمله به ایران را روی میز خواهند گذاشت و همین حالا هم در حال بررسی این طرح هستند.
آویو کوخاوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل به دولت بایدن نسبت به بازگشت به برجام هشدار داد و گفت که او به نیروهایش دستور داده است که آمادگی‌ها برای حمله احتمالی به ایران در سال جاری را افزایش دهند.
این مقام ارشد نظامی صهیونیست‌ها برجام را یک تهدید غیر قابل قبول خواند که به تشدید رقابت تسلیحات هسته‌ای در منطقه منجر خواهد شد و تأکید کرد که اگر برجام مثل قبل زنده بود، ایران امروز به بمب اتم رسیده بود.
برجام مخالف قدرتمند کم ندارد، اما هیچ کدام از آنان عمق نفوذ و قدرت اسرائیل را در آمریکا ندارند. بایدن هرچند رابطه‌ای مثل رابطه دولت ترامپ با اسرائیل نخواهد داشت، اما رژیم صهیونیستی در دولت بایدن نیز یک متحد کلیدی باقی خواهد ماند. کاملا هریس، معاون اول بایدن نیز روابط بسیار خوبی با لابی‌های صهیونیست دارد. باید دید این روابط خوب چوبی لای چرخ برجام خواهد بود یا تسهیل کننده آن؟
بایدن به خوبی می‌داند اگر موفق به راضی کردن تل‌آویو نشود، اسرائیل به هر اقدامی برای تنش‌زایی بین ایران و آمریکا دست می‌زند و روند مذاکرات احتمالی را مختل می‌کند.
اعراب منطقه؛ مدعیان جدید برجام
بعد از اسرائیل جدی‌ترین مخالفان برجام اعراب حاشیه خلیج‌فارس و عربستان هستند. این گروه معتقد است که توافق برجام به اندازه کافی ایران را محدود نمی‌کند. رهبر این گروه امارات و عربستان هستند. امارات در کنار اسرائیل فعال‌ترین لابی‌ها را برای خروج ترامپ از برجام انجام داد و حالا هم سخت در تلاش است تا در مسیر احیای آن سنگ اندازی کند.
وزیر خارجه عربستان به خبرگزاری فرانسه گفته است که دولت آتی آمریکا باید پیش از بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران با کشورهای خلیج‌فارس رایزنی کند چون این تنها راه رسیدن به موافقت‌نامه‌ای پایدار است.
فیصل بن فرحان معتقد است دلیل عدم پایداری برجام عدم مشارکت‌های کشورهای منطقه در آن است و معتقد است که باید کشورهای عرب منطقه نیز این بار سر میز برجام بنشینند. عربستان و متحدانش به اندازه اسرائیل مخالف برجام نیستند، اما معتقدند برجام باید به مسائلی فراتر از مسائل هسته‌ای بپردازد و اعراب را نیز شامل شود.
ایران نه تنها با توسعه برجام بلکه صراحتاً با افزوده شدن هر عضو جدیدی به آن نیز مخالفت کرده است و تأکید کرده که برجام در شکل فعلی و با اعضای فعلی پیش خواهد رفت. البته ایران برای مذاکره مستقل با کشورهایی مثل عربستان اعلام آمادگی کرده است.
اعراب از بزرگ‌ترین خریداران سلاح آمریکا و از متحدان مهم آن در منطقه هستند، در نتیجه بایدن نمی‌تواند به مواضع آن‌ها درباره برجام بی‌تفاوت باشد و باید فکری به حال آن بکند.
بازگشت به تعهدات برجام؛ اول ایران یا آمریکا؟
بایدن شاید احیای برجام را منوط به مسائل منطقه و موشکی نکند، ولی بر سر شیوه بازگشت به آن و احیای این قرارداد حتماً مشکلاتی خواهد داشت. تا اینجا از مواضع مقامات ارشد دولت بایدن این‌طور برداشت می‌شود که آمریکا انتظار دارد اول ایران به تعهدات برجام بازگردد و بعد آمریکا تعهدات خود را عملیاتی کند، مسئله‌ای که با مخالفت جدی ایران روبه‌رو شده است.
این موضع توسط کشورهایی مثل فرانسه هم تکرار شده که با واکنش صریح محمدجواد ظریف روبه‌رو شده است. وزیر امور خارجه ایران با اشاره به این مسئله گفت: چرا ایران – کشوری که محکم ایستاد و ۴ سال تروریسم اقتصادی وحشیانه آمریکا را که بر خلاف برجام و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل بوده،شکست داد - باید اول حسن نیت نشان دهد؟ این آمریکا بود که بدون دلیل توافق را نقض کرد. آمریکا باید اشتباه خود را جبران کند پس از آن ایران پاسخ خواهد داد.
ظریف در نشست خبری اخیر خود با سرگی لاورف، وزیر خارجه روسیه، تأکید کرد که ایران بر اساس قانون مصوب مجلس تا ۲۱ فوریه منتظر اقدام آمریکا برای بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها خواهد ماند و بعد از آن اگر تحریم لغو نشود، اجرای پروتکل الحاقی متوقف خواهد شد.
باید صبر کرد و دید جو بایدن چه فکری برای حل این سه چالش کرده است؟ آیا بایدن اساساً قائل به حل این چالش‌ها، به خصوص مورد آخر است یا قصد دارد ایران را برای احیای تعهدهایش تحت فشار بگذارد؟
نظر شما