استان خراسان شمالی از جمله مناطقی است که به دلیل حضور اقوام مختلف به گنجینه فرهنگ ها شهرت یافته و جلوه این رنگین کمان فرهنگی و تنوع قومی را به خصوص در لباس محلی این نژادها بیشتر می توان دید.
لباس‌های سنتی زنان کرمانج و ترکمن خراسان شمالی از لباسهایی اصیل ایرانی است که طرح و نگار نقش بسته بر آن، چشم‌ها را به میهمانی طبیعت می برد و هر نقش نمادی است که پیشینه ای دیرینه دارد.
زنان و دختران کرمانج و ترکمن این دیار در درازای تاریخ پوشش اصیل خود را که گویا هویت آنان است حفظ کرده‌اند و به عنوان میراثی گرانسنگ، پشت به پشت به نسل بعدی منتقل کرده‌اند. رنگ‌های شاد و نقش و نگارهای متنوع به کار رفته در لباس‌های محلی علاوه بر جنبه‌های زیباشناختی، آرامش روحی و روانی را برای فرد به ارمغان می آورد.
چند سالی است که استفاده از لباس محلی اقوام عشایر کرمانج در این استان در مراسم هایی همچون عروسی ها رونق خاص گرفته بطوریکه بسیاری از خانواده ها مراسم عروسی خود را به صورت سنتی برگزار کرده و عروس و داماد و میزبان ها لباس محلی بر تن می‌کنند اما مدتی است که دوباره استفاده از این لباس‌ها را رونق افتاده است.
نقدینگی لازم برای خرید پارچه های مورد نیاز دوخت لباس محلی وجود ندارد
نرگس باغچقی، یکی از تولیدکنندگان لباس محلی کرمانج خراسان شمالی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا خاطرنشان کرده،ژ خیاطی را از همان دوران بچگی دوست داشتم و این کار را هم فقط به خاطر علاقه ام انتخاب کردم و تاکنون ادامه داده ام.
وی افزود: من از سن دوازده سالگی کار را در محل زندگیمان در روستا شروع کردم و به خاطر دارم که قبل از این سن من به خاطر علاقه به کار خیاطی سوزن و نخ را بدون اجازه مادرم بر می داشتم و به گوشه‌ای از خانه می‌رفتم و برای عروسک هایم لباس می دوختم و از همان سن هم کار را شروع کردم؛ آن زمان انواع لباس ها را می دوختم و الان مدتی است که فقط لباس محلی قوم کرمانج را می‌دوزم.
وی ادامه داد: طی چند سال گذشته استقبال از لباس های محلی کرمانج در این استان به خصوص در مراسم های عروسی رونق خاصی گرفته بود بطوریکه در محل خیاطی خود اقدام به دوخت تعداد زیادی از این نوع لباس‌ها کردم و به افرادی که توان مالی آن ها برای خرید لباس نبود اجاره می دادم. البته برخی از افراد نیز هستند که سفارش خرید لباس را می دهند که برای آن ها دوخته می‌شود.
باغچقی تصریح کرد: یک سالی است که وضعیت فروش و اجاره لباس محلی بسیار بد شده است و دیگر مشتری چندانی ندارد. قسمتی از لباس های مذکور(شلوار) با پارچه مخمل دوخته می شود اما قیمت بسیار بالا رفته است و دیگر توانی برای خرید این لباس ها نیست.
وی با بیان اینکه همیشه برای خرید پارچه به مشهد سفر و دو سه توپ پارچه خریداری می کردم که هر توپ پارچه کفاف دوخت حدود 10 شلوار را می داد، تصریح کرد: در گذشته قیمت هر متر پارچه مخمل 9000 تومان بود اما هم اکنون به 27 تا 28 هزار تومان رسیده است و هر توپ پارچه مخمل 600 تا 700 هزار تومان آب می خورد.
باغچقی بیان کرد: برای اینکه این نوع از لباس های محلی زیبا و پرزرق و برق شود نیز نوارهای بر روی آن دوخته می‌شود اما قیمت این نوارها نیز خیلی بالا رفته است و هر توپ نوار که 500 تا 600 هزار تومان می‌شد به حدود یک میلیون و 100 هزار تومان رسیده است.
وی خاطرنشان کرد: نقدینگی لازم وجود ندارد که پارچه و نوارهای مورد نیاز خریداری شود از سوی دیگر وقتی هزینه تولید آنقدر بالا رفته مجبور هستیم تا لباس ها را با قیمت بالا اجاره دهیم و به فروش برسانیم.
وی گفت: در گذشته هر دست لباس محلی کرمانجی را 280 تا 300 هزار تومان می فروختم اما هم اکنون مجبور هستیم با قیمت 450 تا 500 هزار تومان بفروشم اما هیچ کسی چنین پولی برای خرید لباس محلی در این اوضاع اقتصادی نمی دهد.
بازار فروش لباس محلی فلج شده است
ملکشی یکی دیگر از تولیدکنندگان لباس محلی کرمانج خراسان شمالی در ادامه در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: بازار فروش لباس محلی فلج شده است و در آستانه ورشکستگی قرار گرفته ایم. یکی از مکان هایی که می توانستیم جذب مشتری کنیم نمایشگاه ها بودند اما هزینه حضور در نمایشگاه ها بسیار بالاست و توان حضور در نمایشگاه ها نیز وجود ندارد.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر هزینه‌های تولید نیز بسیار بالاست و اگر بخواهیم با کیفیت کار کنیم هزینه ها بالا می رود و مشتری توان خرید ندارد و اگر بخواهیم کیفیت کار را کم کنیم لباس زیبایی خود را از دست می‌دهد و باز هم مشتری تمایلی برای خرید آن ندارد؛ تولیدکنندگان لباس محلی در دو راهی قرار گرفته‌اند و نمی دانند چه بکنند.
زمانی استفاده از لباس های محلی رونق می گیرد که به سنت ها بها داده شود
دکتر محمد حسین انصاری مود، یک پژوهشگر فرهنگی در خراسان‌شمالی در ادامه اظهار کرده، لباس کرمانج‌های عشایر، بازتابی از روح زندگی در این استان است.
وی با اشاره به اینکه کرمانج‌های عشایر یکی از طوایف این استان هستند، افزود: این افراد همیشه با کوچ کردن در فصل بهار به این استان و اقامت در میان بندهایی چون کوه‌های شاه جهان، سالوک و مراتع و مانه و سملقان در بهار و تابستان، زیبایی خاصی را به این استان می‌دهند و چشم و گوش هر مسافر و گردشگری را با هی هی چوپان‌ها در صبح و عصر و بوی طبخ نان، تهیه قره قورت، کشک و روغن زرد و بافت گلیم مجذوب خود می‌کنند.
وی تصریح کرد: البته البسه محلی این افراد و ترکیب رنگ‌های بکار رفته در آن یکی دیگر از مواردی است که موجب می‌شود چشم به سوی آن‌ها جذب شود.
این پژوهشگر فرهنگی ادامه داد: استفاده از لباس محلی در زمان‌های گذشته توسط عشایر کرمانج خراسان‌شمالی از رواج خاصی برخوردار بود اما اگر هم‌اکنون به میان چادرهای عشایری این استان سری بزنیم کمتر شاهد دختر و زنی هستیم که از لباس‌های محلی خود استفاده کرده‌اند و استفاده از این لباس‌ها محدود به برگزاری مراسم شادی شده است.
انصاری‌مود اظهار کرد: تنوع رنگ، نوع پوشش و مواد به کار رفته در پوشاک اقوام مختلف متناسب با زمان و مکان، نشان‌دهنده رشد فکری قومیت‌ها بوده است که آن را در مقاطع مختلف تاریخی به منصه ظهور می‌رساندند و به بیان دیگر می‌توان گفت پوشش اقوام کرمانج عشایر این استان بیانگر تاریخ، اصالت و ژرف‌نگری این قومیت‌ها به تاریخ است.
این پژوهشگر فرهنگی خاطرنشان کرد: آن‌چه که امروز از پوشاک سنتی اقوام برای ما به یادگار مانده است، حاصل تطابق یافتن این تغییرات با شرایط زمانی و مکانی است. زمانی مواردی چون استفاده از لباس‌های سنتی در میان عشایر کرمانج این استان دوباره رونق خواهد گرفت که به این فرهنگ و سنت‌ها بها داده شود. به‌عنوان مثال زمانی‌که از برگزاری مواردی چون موسیقی سنتی جلوگیری می‌شود سبب می شود تا این سنت و فرهنگ‌ها به‌تدریج به دست فراموشی سپرده شود.
رئیس ستاد مردمی توسعه خراسان‌شمالی در ادامه تاکید کرد: حدود 37 درصد مردم این استان کرمانج هستند اما در طول سال چه تعداد برنامه درباره فرهنگ، آیین و سنت آن ها برگزار شده است؛ برگزاری برنامه های مختلف در مورد فرهنگ و سنت این افراد موجب می شود تا دوباره این سنت ها برپا شوند و البته یکی از روش های مهم مقابله با تهاجم فرهنگی است.
انصاری‌مود در خصوص البسه محلی زنان و دختران عشایر این استان تصریح کرد: رنگ قرمز یکی از رنگ‌های مورد علاقه این طایفه است که به عقاید آن‌ها نمادی از شادی و خوشبختی است و این رنگ در لباس‌های آن‌ها کاربرد فراوانی دارد.لباس بانوان کرمانج عشایر هشت تکه دارد که یکی از این تکه‌ها گار است؛ گار گوشواره بلندی است در دو طرف عرقچین، روی سر قرار گرفته و روی آن‌ها یاشار و سربند استفاده می‌شود.
رئیس ستاد مردمی توسعه خراسان‌شمالی تصریح کرد: کومخ(کفش) یکی دیگر از این تکه‌هاست که شکل ظاهری شبیه نعلین نوک برگشته و دارای گلدوزی‌هایی با نخ ابریشمی و یاشار، روسری زردی بزرگ و بلند از جنس حریر است. سربند برای محکم نگه داشتن روسری استفاده می‌شود و گراس، پیراهن چین‌داری است که بر تن می‌کنند.
وی بیان کرد: شلیته یا همان دامن پرچین و جلیقه که از جنس مخمل که روی آن را سکه‌دوزی کرده‌اند دیگر تکه‌هایی است که زنان سختکوش این خطه از کشور استفاده می‌کنند./ ایسنا
