سلام نو – اقتصادی : ورشکستگی صنعت نشر بحث دیروز و امروز نیست. حداقل شش هفت سال است که دلسوزان حوزه نشر حرکت این صنعت به سمت ورشکستگی را هشدار می دهند. با این حال شرایط نا به سامان اقتصادی در سال 97 و بحران کاغذ، ناشران را بیش از همیشه نگران کرده است.
به گزارش سلام نو، با بالاگرفتن تحریم ها و افزایش قیمت ها عجیب نیست که کالاهای فرهنگی از جمله کتاب از سبد خرید خانوار کم شود. در حال حاضر افزایش قیمت کتاب و کاهش اقبال جامعه به کتاب خریدن و البته کتاب خوانی باعث شده بسیاری از کتاب فروشی ها به فکر تعطیل کردن کسب و کار فرهنگی خود افتاده و به تغییر شغل روی بیاورند.
بحران کاغذ از سه ماهه آخر سال 96 شدت گرفت و شرایطی را ایجاد کرد که هزینه های تولید و نشر کتاب و همچنین قیمت تمام شده کتاب با افزایش 80 درصدی همراه شد. زمستان 96، قیمت کاغذ ۷۰ گرمی از بندی ۷۵هزار تومان به بندی ۹۵هزار تومان رسید. همین کاغذ اخیرا به بیش از 200 هزار تومان نیز رسید.
چند برابر شدن قیمت کاغذ و به تبع آن کتاب از یک سو و آمار کاهش زیاد تیراژ کتاب نسبت به دهه های قبل از مهم ترین مولفه های دور شدن جامعه از کتاب است. از سال 94 تاکنون، بازار نشر به دلایل گوناگون که بحران کاغذ تنها یکی از آنهاست در وضعیت نامناسبی به سر می برد به صورتی که تیراژ کتاب در سه سال گذشته به صورت تساعدی پایین آمده و طبعا آمار کتابخوانی در کشور با کاهش جدی رو به رو بوده است.
در شرایطی که کمبود کاغذ در ماه های اخیر به شرایط بحرانی رسیده بود، بسیاری از کارشناسان مشکلات بر سر واردات کاغذ را از عوامل بحران سازی در این زمینه می دانند. مشخصا اختصاص ارز دولتی به کاغذ و بروکراسی پیچیده و کاغذبازی هایی که در روند اخذ مجوز برای واردات کاغذ پیش پای واردکنندگان گذاشته شد، این بازار را با تنش های زیادی مواجه کرد.
سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می گوید در حال حاضر از مرحله بحران در زمینه کاغذ عبور کرده ایم. او می گوید: وزارت فرهنگ و ارشاد در زمینه کاغذ در ابتدا می خواست کاغذ جزئی از کالاهای اساسی باشد و سپس ساختار درست با مشارکت مجموعه های مختلف و شفافیت حداکثری را در زمینه ورود و توزیع کاغذ داشته باشد و نظارت به صورت همگانی باشد. من نمی گویم مشکلی در زمینه کاغذ نداریم اما از بحران خارج شدیم و تلاش می کنیم این موضوع را کنترل کنیم و مشکلات را به حداقل برسانیم.
قاچاق کتاب و صنعت نشر
عدم رعایت حقوق تولید کنندگان در کشور ما امر غریبی نیست. این مشکل در همه حوزه ها به ویژه حوزه فرهنگ، آسیب زننده است. با این حال قاچاق و فروش غیر قانونی کتاب از دیگر معضلاتی است که می تواند صنعت نشر را زمین گیر کند.
کافی است در این شرایط نامساعد بازار کتاب، از کتابی استقبال شود. آن وقت خیلی سریع برخی سودجویان پیدا می شوند که کتاب را افست کنند و با قیمتی بسیار پایین به بازار ارائه کنند. در این بین هیچ گاه نهادهای نظارتی در این زمینه خوب عمل نکرده اند.
پیمان خاکسار، مترجم کتاب محبوب جزء از کل از جمله افرادی است که از قاچاق در حوزه نشر گلایه دارد. او می گوید: ترجمه یک مترجم را برمی دارند و چند جمله اش را عوض کرده و به نام خود منتشر می کنند؛ اتفاقی که برای «جزء از کل» رخ داد. چهار سال است که این کتاب منتشر شده است. به تازگی ترجمه ای از آن بیرون آمده با نام مترجمی که قبلا کتابی نداشته. البته من کتاب را ندیده ام اما بعید می دانم خودش ترجمه کرده باشد. اصلا چرا باید ترجمه بکند زمانی که کتاب قبلا ترجمه شده است؟ ترجمه من هست، چرا دوباره ترجمه کند؟ این اتفاق برای کتاب های دیگر هم می افتد. اما من حوصله پیگیری ندارم. اگر پیگیری کنم چه بگویم؟ شکایت کنم بعدش چه بشود؟ بگویم نباید این کار را بکنند؟ خب این کار را کرده اند؛ کاش نکنند. از طرفی وظیفه من هم نیست شکایت بکنم، جایی که متولی کار است باید پیگیری کند.
البته وزیر ارشاد درباره مساله کپی رایت ضمن اذعان داشتن به قدیمی بودن قانون حمایت از نویسندگان از طرحی که به کمیسیون قضایی مجلس ارائه شده خبر داده است که بر مبنای آن قرار است اهمیت بیشتری متوجه پدید آورندگان داخلی و خارجی شود.
قاچاق کتاب، بحران کاغذ، گرانی کتاب، عدم توجه کافی به صنعت نشر، کاهش مطالعه و میل مردم به کتاب و ... همه و همه از دلایل پریشان حالی صنعت نشر است. رقبایی که برای کتاب در سال های اخیر به واسطه رشد تکنولوژی و پدید آمدن بسترهای مجازی ایجاد شده نیز از دیگر دلایل حرکت حوزه نشر به سمت سراشیبی است. در حالی که هشدار ورشکستگی در این صنعت بارها و بارها از سوی دلسوزان این حوزه شنیده شده است با ادامه روند کنونی چشم انداز مناسبی برای نشر کتاب در آینده نزدیک دیده نمی شود.
