مراسم نمادین جاروکشی پیرغلامان، آغاز مراسم عزاداری در نطنز
مردم نطنز، از همان شب اول ماه محرم مراسم عزاداری را آغاز می‌کنند که اولین مراسم در حسینیه ارشاد علیای نطنز برگزار می‌شود.این مراسم نمادین جاروکشی پیر غلامان حسینی است که پیر غلامان جارو به دست و آب‌پاش، به صورت نمادین حسینیه را جارو کرده و برای برپایی مراسم عزاداری آماده می‌کنند.
از همان شب اول مراسم‌های عزاداری در شهرستان نطنز آغاز می‌شود و رفته‌رفته که به روزهای تاسوعا و عاشورا نزدیک‌تر می‌شود، حسینیه‌ها و تکایا با حضور بیشتر مردم رنگ و بوی رسمی‌تری به خود می‌گیرد.
شب هفتم محرم، زمان نخل پوشان است
مراسم نخل پوشان هرسال شب هفتم محرم‌الحرام برگزار می‌شود که پیر غلامان با پوشیدن لباس‌های عزا و در دست داشتن شمع و پرچم به همراه سینه‌زنی جوانان و نوای سنج و دمام، نخل قدیمی کوی مزرعه خطیر را سیاه‌پوش می‌کنند.
در همین زمینه، جواد رجبی، رئیس هیئت حضرت ابوالفضل العباس(ع) کوی مزرعه خطیر نطنز، به خبرنگار ایسنا گفت: در شب هفتم محرم‌الحرام، طبق یک سنت 200 ساله نخل قدیمی کوی مزرعه خطیر نطنز سیاه‌پوش می‌شود.
وی افزود: در ابتدای مراسم نخل داخل حسینیه به همت جوانان به حرکت در می‌آید و با نوحه و نوای سنج و دمام همراه است که پشت سر نخل پیرغلامان حسینی هیئت حرکت می‌کنند.
رئیس هیئت کوی مزرعه خطیر گفت: سپس نخل را میان حسینیه قرار داده و پیرغلامان، سیاه‌پوش شدن نخل را انجام داده و جوانان نیز اطراف حسینیه ایستاده و به سینه‌زنی مشغول می‌شوند.
وی تصریح کرد: سپس صبح روز هفتم محرم‌الحرام نخل را به همراه دسته سینه‌زنی به سمت حسینیه مرکز شهر نطنز حرکت داده و بعد از چرخاندن در حسینیه، در جایگاه مخصوص در حسینیه مرکز شهر نطنز به عنوان گرو و امانت قرار می‌دهند.
رجبی خاطرنشان کرد: سپس دوباره روز عاشورا هیئت کوی مزرعه خطیر به حسینیه مرکز شهر نطنز رفته و بعد از عزاداری نخل را به همراه خود به حسینیه کوی مزرعه خطیر باز می‌گردانند.
عزاداری شب تاسوعا در سرخ‌ترین روستای ایران
یکی از زیباترین و سوزناک‌ترین مراسم‌های عزاداری در ایام محرم در نطنز در روستای ابیانه برگزار می‌شود که خود سرآمد و نگین تاریخ ایران است. مراسم پرسه زنی، جغجغه زنی، طلوع خوانی، شَده بردای و نخل گردانی از رسوم مهم و کهن این روستا است که از شب تاسوعا آغاز و تا عصر عاشورا ادامه دارد.
در همین زمینه علی عابدینی، دهیار روستای ابیانه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: شب تاسوعا یا همان شب نهم محرم، در مسجدی به نام مسجد یسمان مراسمی برگزار می‌شود که " ذاکری " نام دارد و به این صورت است که مردم این محله در مسجد جمع شده و نوحه‌هایی را با آهنگ‌های خاص و سبک‌هایی از ابیانه قدیم را با خود زمزمه می‌کنند.
وی افزود: مراسم سنتی سوگواری اباعبدالله‌الحسین (ع) در روز تاسوعای حسینی با عنوان جغجغه زنی در روستای تاریخی ابیانه با حضور اهالی این روستا با حال و هوای خاصی برگزار می‌شود.
دهیار ابیانه با بیان اینکه بعد از آغاز نوحه‌خوانی، صدای چِک چک به هم خوردن جغجغه‌های چوبی آغاز می‌شود که فضای خاصی را ایجاد می‌کند، گفت: از آغاز مراسم جغجغه زنی، برخی اهالی روستا دسته‌دسته در کوچه‌ها قدم می‌زنند و در مقابل خانه‌هایی که خیرات و نذری دارند، می‌ایستند و پس از احوال‌پرسی با صدای بلند فاتحه‌ای می‌خوانند و سراغ خانه بعدی می‌روند.
وی تصریح کرد: نام این مراسم پرسه‌زنی است و اهالی روستا در صبح تاسوعا و عاشورا با حضور در مقابل خانه‌هایی که از تاسوعا و عاشورای سال گذشته تا امسال عزیزی را از دست داده‌اند، فاتحه‌ای نثار روح مرحوم می‌کنند و به تدریج به سمت محل برگزاری مراسم جغجغه زنی می‌روند.
عابدینی در مورد جغجغه و جنس آن، خاطرنشان کرد: جغجغه به اشیا کوچک چوبی گفته می‌شود که در ابتدای مراسم در اختیار حاضران قرار می‌گیرد و سوگواران حسینی با به هم کوبیدن دو جغجغه به هم، در رثای شهیدان کربلا عزاداری می‌کنند.
به گزارش ایسنا، یکی دیگر از مراسم‌هایی که در بعد از ظهر تاسوعا در ابیانه نطنز برگزار می‌شود، شَده برداری است که در این مراسم قبل از آغاز نخل گردانی شَده برداری برگزار می‌شود.
شَده تیغه‌های تکی علامت است که سر یک چوب قرار می‌گیرد و با پارچه تزیین می‌شود که از مسجد و حسینیه خارج شده و بعد از پرسه زنی، شَده ها را در جای خود قرار می‌دهند و به سراغ نخل برداری می‌روند.
بعد از جغجغه زنی و پرسه زنی و شَده برداری، آئین نخل گردانی شروع می‌شود که دارای شکوه و عظمت خاصی است که در این مراسم، نخل به حرکت درمی‌آید و حرکت این نخل از همان ابتدای مسیر بسیار سخت است و هنگامی که مردم نخل را بر دوش می‌گیرند باید آن را از کوهی با شیب تند بالا ببرند.
عده‌ای زیر پایه‌های نخل هستند و عده‌ای طنابی را که به نخل بسته شده به طرف بالا می‌کشند و هم‌زمان در این هنگام، بخشی دیگر از مردم ابیانه آماده به حرکت در آوردن نخل محله بالا می‌شوند.
یکی دیگر از آئین‌های کهن این روستا، طلوع خوانی است که حدود 2 ساعت قبل از اذان صبح عاشورا آغاز می‌شود که مردم در هر محله جمع شده و بدون طبل و سنج شروع به نوحه‌خوانی می‌کنند که یک مدح مخصوص و قدیمی دارد.
سپس پرشورترین بخش مراسم‌های سنتی در ابیانه نطنز یعنی نخل برداری آغاز می‌شود که صبح عاشورا نخل محله بالا به حرکت در می‌آید و همه مردم چه ابیانه‌ای و چه مهمان‌ها در محله "پرزله" جمع می‌شوند و منتظر به حرکت در آمدن نخل هستند و در این فاصله چای تازه دمی که به دست خود اهالی در مسجد پرزله به صورت نذری داده می‌شود می‌نوشند.
در روز و شب تاسوعا و عاشورا در دیگر نقاط شهرستان نطنز، مراسم‌های متفاوت و بی‌مانندی برگزار می‌شود که می‌توان به خانه عَلم در روستای نسران اشاره کرد. این خانه فقط و فقط سالی یک‌بار و آن‌هم روز تاسوعا باز می‌شود.
در همین خصوص، علی مشربی بادی، رئیس اداره ارشاد نطنز به خبرنگار ایسنا گفت: در بافت قدیم روستای نسران از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز، خانه‌ای قدیمی وجود دارد به نام خانه عَلم که این خانه قدیمی هفت علم در خود جای داده است و در بین اهالی داری قداست خاصی است. این هفت علم که نماد هفت طایفه بزرگ این روستا است، در خانه عَلم قرار دارد و شاید بتوان به قداست عدد هفت در اسلام هم اشاره‌ای کرد و شاید الگویی از آن در این تعداد علم باشد.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نطنز گفت: صبح روز تاسوعا با تأسی از این که روز حضرت عباس(ع) نام‌گذاری شده است و حضرت عباس علمدار کربلا بوده است، این هفت علم که از تاسوعای سال قبل در خانه علم بوده‌اند و هیچ‌کس دستی به آن‌ها نزده است، توسط پیرغلامان این روستا از جای خود خارج شده و با نوحه و ناله فراوان تزئین و پارچه بندی می‌شوند.
وی تصریح کرد: بعد از آماده شدن هر هفت علم که یکی از آن‌ها به علم بیرق‌دار معروف است و بلندتر از بقیه است و در جلوی صف حرکت می‌کند و چهار علم با پارچه‌های رنگی و سه علم با پارچه‌های مشکی تزیین می‌شود، جوانان و دیگر اهالی این روستا به در خانه عَلم رفته و با سینه‌زنی و عزاداری به حسینیه قدیم این روستا مراجعه کرده و بعد از عزاداری همه عزاداران به مسجد قدیم روستا می‌روند و نماز جماعت ظهر تاسوعا را به جا می‌آورند.
مشربی خاطرنشان کرد: همچنان این هفت علم همراه هیئت روستا است و هیئت و این هفت علم به در خانه تک تک مردم روستا می‌روند و نذورات و خیرات مردم انجام می‌شود و شب عاشورا که فرا می‌رسد، بعد از اقامه نماز جماعت مغرب و عشای شب عاشورا، عزاداری مفصلی توسط مردم با چرخاندن این هفت علم انجام می‌شود.
وی افزود: این هفت عَلم به خانه عَلم بازگشته و در جای خود قرار می‌گیرد تا تاسوعای سال بعد در جمع عزاداران قرار گیرد، نکته جالب اینجاست که در قدیم‌الایام در دهه دوم محرم به مدت هفت شب چراغی در خانه علم روشن می‌شد، اما امروزه شخصی به نام بابای علم هست که هر شب چراغی را در خانه علم روشن می‌کند.
از دیگر مراسم‌های روز تاسوعا در شهرستان نطنز، پخت نان محلی عباسعلی در بادرود است که در زبان محلی مردم به نام " کوکوله زردو" معروف است که بعد از پخت بین عزاداران توزیع می‌شود.
از دیگر مراسم‌های شب تاسوعا در نطنز می‌توان به شب زنده داری برخی از مردم همراه با عزاداری و پخت حلیم هم اشاره کرد. در روز عاشورا به عنوان آخرین روز از دهه اول ماه محرم‌الحرام، نطنز چهره دگرگونی به خود می‌گیرد.
از هر گوشه‌ای صدای طبل و سینه‌زنی و نوحه به گوش می‌رسد و اکثر خیابان‌ها و معابر مسدود است و هیئت‌ها در حال تردد هستند که از جالب‌ترین مراسم‌های صبح عاشورا حضور برخی از دسته‌های عزاداری در آرامستان ها و خیرات و طلب فاتحه برای درگذشتگان است.
ظهر عاشورا زمانی است که دیگر در حسینیه مرکز شهر جای سوزن انداختن نیست و کاروان نمادین اسرا و شهدای کربلا از حسینیه ارشاد علیا حرکت و به حسینیه مرکز شهر نطنز می‌آیند که طبق گفته بزرگان این مراسم قدمت چند صد ساله دارد.
بعد از آن نوبت نماز ظهر عاشورا است که به یاد آخرین نماز امام حسین(ع) در روز عاشورا در جای‌جای نطنز نماز جماعت برگزار می‌شود.
عصر عاشورا زمانی است که اکثر حسینیه‌ها تعزیه امام حسین(ع) و گودی قتلگاه را برگزار می‌کنند و بعد از آن در خرابه‌ها و کوچه‌ها به یاد اسرای کربلا شمع روشن می‌کنند.
شاید از جالب‌ترین مراسم‌های شب یازدهم یا همان شب شام غریبان در نطنز، حضور هیئت‌های عزاداری در حسینیه‌ها بدون طبل و بلندگو و زنجیرزن با پرچم‌های جمع شده و همچنین نوحه‌خوانی با ضرب‌آهنگ هفت ضرب است که نشان از پایان عزاداری در دهه اول محرم‌الحرام در شهرستان نطنز دارد.
/ایسنا
به گزارش سلام نو، آئین‌های کهن فراوانی در شهرستان نطنز و به خصوص شهر نطنز برای ایام عزاداری امام حسین(ع) در محرم‌الحرام وجود دارد که شاید کم نظیر و حتی بی‌نظیر باشد.
بر افراشتن چادر حسینیه‌ها یا همان چادرپوشان، جاروکشی، نخل پوشان، نخل گردانی، شَده برداری، طلوع خوانی، جغجغه زنی، پرسه زنی، پخت نان عباسعلی، خانه عَلم و تعزیه‌خوانی برخی از آئین‌های کهن شهرستان نطنز در ایام محرم‌الحرام است.
چادرپوشان حسینیه‌ها در آخرین جمعه پیش از محرم
یکی از مراسم‌هایی که از قدیم در نطنز انجام می‌شده، برافراشتن خیمه‌های حسینیه‌های شهرستان نطنز بوده است که در آخرین جمعه پیش از ماه محرم انجام می‌شود. در این مراسم که با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی همراه است، جوانان و پیر غلامان چادر خیمه‌های عزاداری و حسینیه‌ها را برافراشته می‌کنند تا عملاً محرم در نطنز پیش از همه جای ایران آغاز شود.
قدیمی‌ترین حسینیه‌های شهرستان نطنز در شهر نطنز واقع شده که چهار حسینیه به نام‌های افوشته، سرشک، ارشاد علیا و مرکز شهر هستند که متعلق به دوران قاجاریه هستند.
