مراسم محرم در محله های مختلف تهران متفاوت است تا آنجا که هر یک به سبک و سیاقی خاص مراسم سوگواری و عزاداری خود را برگزار می کنند که در این میان بلوار قدس در محله دولت آباد به دلیل حضور اقوام کُرد و عرب با شور و هیجانی وصف ناپذیر اجرا می شود.
به گزارش گروه سلام نو، بخشی از ساکنان محله دولت‌آباد را ایرانی‌تباران بازگشته از عراق اعم از اقوام کُرد و عرب (معاودان ایرانی عراق) تشکیل می‌دهند. معاودین به افرادی گفته می شوند که در طول ۲ قرن گذشته از ایران به عراق مهاجرت کرده و در طی سالهای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی یعنی در زمان حکومت حسن البکر و صدام از عراق اخراج شده‌اند.
معاودین به معنای بازگردانده‌شدگان است زیرا رژیم بعثی به هنگام شروع جنگ تحمیلی اقامت آنها را تمدید نکرد و حتی تمام اموال و داشته‌های آنها را ضبط و از عراق اخراج شدند و آنها را بدون هیچ پشتوانه مالی و آشنایی در کنار مرزهای ایران رها کردند اما تعداد زیادی از آنها به هنگام آغاز جنگ تحمیلی به تهران آمدند و در بلوار قدس دولت آباد ساکن شدند.
در واقع دولت آباد از محله های قدیمی در جنوب شرقی شهر تهران است. جدا از ساکنان اصیل تهرانی از اقوام عرب، کُرد، ترک و دیگر اقوام ایرانی نیز در این بافت دیده می‌شوند. بر خلاف تصور عمومی از محلات جنوب شهر تهران، دولت آباد محله‌ای با خیابان‌های پهن، دلباز و سرسبز است که قبل از ورود معاودین آنجا نیزار بوده و شهرداری وقت زمین‌های آن منطقه را به صورت قسطی به آنها می فروشد.
معاودین که در بلوار قدس ساکن هستند به سه گروه کوچک‌تر کربلایی‌ها، نجفی‌ها و کاظمینی‌ها تقسیم می‌شوند که منظور مبدأ مهاجرت آنها و محل زندگی آنها در کشور عراق بوده است. هر کدام از این سه گروه دارای حسینیه های جداگانه هستند و نقش بسیار مهمی در باشکوه کردن ایام محرم ایفا می کنند که تعداد جمعیت معاودین بین ۳۵۰ تا ۶۵۰ هزار تَن برآورد شده اند که محل تجارت و کار اغلب آنها کوچه مروی در خیابان ناصرخسرو است.
مراسم محرم در بلوار قدس و در میان معاودین از روز نخست محرم شروع می‌شود و حال و هوای عزاداری به خود می‌گیرد. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت ایام محرم به بررسی آیین ها و مراسم های معاودین در دولت آباد پرداخته است.
آیین مشعل گردانی
یکی از آیین های ویژه در محله دولت آباد، مراسم مشعل گردانی یا هوج حسینی است که هر ساله در شب های هشتم، نهم و دهم محرم الحرام توسط معاودین برگزار می شود. این مراسم باشکوه یکی از شاخصه های عزاداری در شهر کربلا است که امروزه در برخی از نقاط ایران به ویژه در بلوار قدس دولت آباد برگزار می شود. این مشعل ها که به آنها هودج حسینی نیز می گویند برگرفته از سفینه النجاه بودن امام حسین(ع) در حدیث شریف نبوی ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه است. این مشعل‌ها انواع و ابعاد مختلفی دارند اما در بلوار قدس اغلب مشعل‌ها نفتی هستند که هر کدام به نحوی خاص با پَر، نگین های شیشه‌ای، گل و ... تزئین می شوند.
این علَم‌ها و مشعل های بزرگ و چراغانی شده در مقابل و مقدمه هر هیات به وسیله یک فرد توانمند و ماهر به حرکت در می آید. مشعل گردان به وسط میدان می آید و هر چند متر که حرکت می کند در یک نقطه می ایستد و مشعل را به سرعت به صورت دَوَرانی می گرداند. مشعل ها حدوداً۲۵۰ کیلوگرم وزن دارند. البته به هنگام چرخش مشعل ها، در اطراف هر مشعل نیز افرادی مراقب هستند که فاصله مشعل‌ها با مردم رعایت شود تا به فردی آسیبی نرسد.
قمه زدن رسمی منسوخ شده در بلوار قدس
یکی از انواع عزاداری ها که اکثریت مردم جامعه آن را نمی‌پسندد و به صورت زیرزمینی برگزار می‌شود مراسم قمه زنی بوده که در بلوار قدس دولت آباد نیز اتفاق می افتاده است. در سال های دور برخی از مردم این قسمت از تهران در سحرگاه عاشورا قمه زنی را به صورت زیرزمینی انجام می دادند. دسته‌های قمه‌زن لباس سفید بلند پوشیده و با حرکاتی مهیب و صدای بلند و گفتن حیدر حیدر قمه را بر سر خود می زدند. حتی جلو سر بچه هایی که والدین برای آنها نذر کرده بودند توسط دلاکان مجرب با چند حرکت کوچک تیغ زخمی می‌کردند تا حدی که سرخی خون نمایان شود اما امروز دیگر از این رسم خبری نیست.
نذری دادن در بلوار قدس دولت آباد
یکی از ویژگی های برجسته و متفاوت مراسم عزاداری مردم بلوار قدس محله دولت آباد پذیرایی گسترده آنها است که در مجموع شاید بیش از ۳۰ هزار غذا در دهه اول محرم توزیع می‌شود و برخی هیئت‌ها نیز تا پایان ماه صفر نیز به عزاداران شام می‌دهند. معمولاً افراد تحصیل‌کرده، صاحب‌نام و از تجار عراقی هزینه هیئت‌ها را تامین می کنند و در این ایام، افراد نیازمند با کمال احترام، در طول۲ ماه محرم و صفر میهمان سفره امام حسین (ع) هستند.
پذیرایی آنها شامل قیمه عربی، قورمه سبزی، نخود، شله زرد، آش، حلیم و ... است. مردم از تمام نقاط تهران برای دیدن عزاداری خاص و متفاوت عراقی‌ها به این منطقه می‌آیند و در این میان بیش از ۴۰ موکب عراقی از همان ابتدای بلوار، به سبک خود و با نوشیدنی‌ها و غذاهای عراقی از قهوه تلخ گرفته تا داس‌دجاجه، داس‌لحم، قیمه نجفی و... از عزاداران امام حسین (ع) پذیرایی می‌کنند.
یکی دیگر از نذری‌های خاص و جالب مردم بلوار قدس کباب ترکی‌های نذری هیئت‌های محرم است. در روز تاسوعا و عاشورا هیئت‌های این خیابان با کباب ترکی و فلافل از عزاداران پذیرایی می‌کنند و ایستگاه‌های صلواتی کنار خیابان به عزاداران چای و شربت می‌دهند. همچنین هر روز صبح از هر خانه یا تکیه‌ای نذری حلیم یا نون و پنیر و خرما به عزاداران تعارف می‌شود.
آیین یزله
یزله یکی از رسوم مردم دولت آباد به‌ویژه در ایام محرم است که به شیوه‌ای خاص و شورانگیز اجرا می‌شود. این مراسم پس از سینه زنی سنتی اجرا می‌شود. به این صورت که یک ردیف از افراد با تجربه در صف جلو قرار می گیرند و در پشت سر نفر اول و نفر آخر از ردیف جلو، یک ستون از افراد تشکیل می دهند و با فاصله به اندازه ای که دست نفر پشت سر بر روی شانه نفر جلویی قرار بگیرد و در حالی که پای خود را بر زمین می کوبند، حرکت می کنند و هر چند متر یک بار، بعد از طی مسافتی می ایستند، آنگاه نوحه خوان در وسط صفوف یزله ذکر مصیبت می کند و مردم با ریتم یزله شروع به سینه زنی می‌کنند.
تعزیه خوانی در بلوار قدس
نوع دیگری از مراسم عزاداری برگزاری مجالس شبیه خوانی یا تعزیه می باشد که از افراد حرفه ای دعوت به عمل می آید. در ظهر عاشورا، نخست در مراسمی تعزیه مانند، سپاهیان یزید با اسب‌های خود به سمت خیمه‌ها هجوم می‌آورند و آنها را آتش می‌زنند. پس از آن نوبت قبیله طواریج است که به عزاداری و اظهار ندامت می پردازند. این قبیله در یاری امامشان کمی درنگ کردند و زمانی به میدان جنگ رسیدند که خیمه‌ها آتش گرفته و جنگ تمام شده بود.
در واقع گروه‌های مختلف تعزیه‌خوانی در دولت آباد، مصیبت‌هایی که پس از شهادت امام حسین(ع) بر خاندان ایشان وارد شده را به نمایش می‌گذارند تا اینکه بعد از مراسم تعزیه، دسته های عزاداری با پرچم های بزرگ به حرکت در می آیند. همچنین مردان در جلوی این دسته‌ها شیپور می‌نوازند و مردم عزادار در دسته با نوای بلند حیدر حیدر آنها را همراهی می کنند. طبل‌های آنها بر خلاف طبل ایرانی‌ها کوچک به شکل ذوزنقه و از پوست حیوانات درست شده‌اند که با چوبی عصا مانند به آنها زده می‌شود.
سایر آیین ها معاودین
یکی دیگر از آئین های محله دولت آباد به این صورت بوده که روبروی مسجد خیمه بزرگی برپا می کنند که نمادی از کساء اهل بیت(ع) است که مومنان تحت لوای آن قرار می گیرند.
همچنین محله دولت آباد همه ساله به مناسبت ماه محرم و صفر میزبان مهم ترین و معروف ترین مداحان عرب همچون نزار قطری و ملاباسم کربلایی است که در این منطقه مداحی می کنند. در شب های هشتم محرم، تاسوعا و عاشورا مراسم باشکوه عزاداری در دسته های مختلف سنج و دمام، زنجیر زنی و سینه زنی در این محله آغاز می شود و عزاداران دسته دسته از جلوی چادرها حرکت می کنند و مردم که در ۲ طرف راه ایستاده اند، عزاداری می کنند که در میان هیات عزاداری گروه شمشیر زنان هستند که شمشیر خود را در هوا می چرخانند و با صدای بلند حیدر حیدر و یا حسین سر می دهند.
